تاریخ نمی‌خوانید یا حقوق بین‌ الملل نمی‌ دانید؟! /بوموسی، تنب بزرگ و کوچک جزایر استراتژیک ایران

از دوران باشکوه هخامنشی، اشکانی و ساسانی حاکمیت بر «جزایر سه گانه ایرانی» خلیج همیشه فارس، «پارس» همیشه متعلق به ایران بوده است. سه جزیره استراتژیک به نام های بوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک به گزارش های تاریخی یونانیان و رومی ها و سفرنامه های پیش از اسلام حکایت از فارسی بودن ساکنان تمام سواحل و جزایر خلیج فارس دارد.

به گزارش تین نیوز به نقل از اقتصادسرآمد، اسناد و سنگ نبشته هخامنشی (جزیره خارگ) که در جزیره خارگ کشف شد یک نمونه از این موارد است. کتیبه خط میخی خارگ با اندازه ۲۰ در ۳۰ سانتی متر بر روی سنگ مرجانی بومی جزیره نوشته شده است و تاج حک شده بر آن نشانگر حاکمیت و حضور مؤثر امپراتوری پارس بر جزایر دارد. این کتیبه یگانه و بی نظیر در سال ۱۳۸۶ هنگام هموارسازی و ساخت جاده ای در جزیره خارک به طور تصادفی پیدا شد.

این جزایر همواره از گذشته های بسیار دور بخشی از قلمرو ایران بوده اند و در قرن های ۱۸ و ۱۹ میلادی جزء حوزهٔ صلاحیت و حکمرانی بندر لنگه به حساب می آمدند که خود یک بخش اداری از استان فارس بوده است.

حاکمیت ایران بر این جزایر در کتاب ها، اسناد تاریخی، نقشه های جغرافیایی و به خصوص در اسناد رسمی، گزارش های اداری و پانویس های وزارت خارجه و دفتر امور هندوستان در انگلستان در خلال قرن های ۱۷ و ۱۸ و بخش اعظم قرن ۱۹ و در اسناد و نقشه های روسیه و آمریکا نیز منعکس شده است. 

حال چرا چند وقت یک بار حاکمان و وزیران خارجه کشورک های حاشیه خلیج همیشه فارس خود را به فراموشی زده و در رسانه های بین المللی جنجال برای حاکمیت نسبت به جزایر سه گانه می آفریند جای سوال دارد ! یا آنان تاریخ نمی خوانند و از حقوق بین الملل علمی ندارند یا زیاده از حد تحت امر حاکمان بلوک غرب برای ایجاد تنش رسانه ای و حقوقی در منطقه هستند. 

در خصوص پیشینهٔ مناقشه دربارهٔ سه جزیره، چندین کتاب نوشته شده است. در کتاب اسناد نام خلیج فارس، میراثی کهن و جاودان (کتاب) صفحات ۱۹۷–۱۷۰: پاسخی کوتاه به ادعاهای بزرگ و حاکمیت بر جزایر سه گانه آمده است:

«به دنبال شکست جنگ سالاران ساحل دزدان دریایی از بریتانیا، سواحل دزدان دریایی (شارجه و راس خیمه) به تصرف انگلستان درآمد؛ و براساس قرارداد ۱۸۱۹، بریتانیا برای آن ها پرچم و علامت ملی و مهر درست کرد و آن ها را تحت حمایت (مستعمره) قرار داد. اما با تضعیف دولت مرکزی ایران پس از جنگ های ایران و روسیه، جنگ های انگلستان و ایران و جنگ هرات و مرو، نیروی استعماری بریتانیا به تدریج به سوی سواحل پارسی نیز چشم طمع دوخت، جزایر کیش و خارگ و بندر بوشهر را مورد تهدید قرار داد و در پی آن، جنگ خوشاب در سال ۱۸۵۷ روی داد. علی رغم بهبود روابط، مناقشه دربارهٔ جزایر باقی ماند.» اسناد و مدارکی که ایران در سال های ۱۸۸۷ تا ۱۹۰۳ مبنی بر اعتراض به اشغال جزایر لاوان و… خلیج فارس به بریتانیا ارائه نمود عبارتند از:

پانویس اعتراضی سال ۱۸۴۰ صدر اعظم ایران و ممالک محروسه حاجی میرزا آقاسی: «تمامی جزایر خلیج فارس متعلق به ایران است و انگلستان حق دخل و تصرف در آن ندارد».

عهدنامه مجمل ۱۸۰۹ میلادی و عهدنامه مفصل ۱۸۱۲ میلادی دو قرارداد میان ایران و انگلستان است که دریای خلیج فارس را دریایی ایرانی دانسته و بیان داشته بریتانیا پیش از استقرار در هر نقطه از این دریا باید از ایران اجازه بگیرد.

همهٔ دنیا این دریا را به نام خلیج فارس می شناسند، این یعنی این که جزایر آن متعلق به مملکت فارس است کما اینکه در زمان های قدیم هم ایرانی بوده است.

پاسخ بریتانیا: جزایر در زمان اشغال توسط بریتانیا بدون صاحب بوده و مطابق قاعده حقوقی، تقدم در مالکیت سرزمین بدون صاحب، (قاعده عرفی دوره استعمارگری) متعلق به کشوری است که آن را تصرف کند.

پاسخ ایران: جزایر مسکونی بوده و اتباع آن ایرانی هستند، آن ها برای خرید و معاملات و رفع دعاوی و ارسال شکایت های بین قبیله ای به نماینده فارس در بندر لنگه و بوشهر مراجعه می کرده اند و می کنند؛ و رعیت (شهروند) ایران هستند (در آن زمان شناسنامه نبود). نقشه های رسمی و مکاتبات شیوخ، مؤید این موضوع است.

نامه سر پرسی لورن، سفیر انگلیس به وزارت امورخارجه ایران در سال ۱۳۰۲ خورشیدی در اعتراض به اینکه چرا دولت ایران در امور جزایر ابوموسی و شیخ شعیب دخالت می کند چرا که جزو قلمرو شیخ شارجه است. مصدق، وزیر امورخارجه وقت ایران این اعتراض را رد و بر حاکمیت ایران تأکید کرد.

برافراشته شدن پرچم ایران در جزایر در سال ۱۹۰۳ تا ۱۹۰۴ و از نو از سال ۱۹۳۳ تا۱۹۴۱ به طور پیاپی.

۸۰ مورد شکایت و پانویس اعتراضی ایران علیه اشغال جزایر.

شکایت به جامعه ملل (سازمان ملل آن دوره)

تهدید ایران به شکایت به کمیته استعمارزدایی سازمان ملل برای استعمارزدایی از جزایر ایرانی در سال ۱۹۶۶

بریتانیا به ایران اعلام کرد: نیاز به شکایت یا توسل به زور نیست و امکان رسیدن به توافق با رضایت طرفین وجود دارد.

رضایت انگلستان برای خروج از مستعمرات در خلیج فارس و برگرداندن جزایر به ایران.

وساطت بریتانیا برای جلب رضایت ایران در خصوص محترم شمردن استقلال شیخ نشینان خلیج فارس و همکاری و مساعدت ایران با آن ها.

مخالفت شدید ایران با تشکیل امارات متحده عربی پیش از برگشت کامل سه جزیره.

وساطت بریتانیا برای بستن توافق نامه برای انجام ترتیبات برگشت جزایر به ایران و تشکیل دولت جدید امارات در خلیج فارس.

سفر خالد، رئیس شارجه و صقر، رئیس رأس الخیمه به ایران و تقاضای کمک مالی در قبال برگشت دادن جزایر سه گانه به ایران.
رد قاطعانه خواسته صقر (ناصریست بود) از سوی ایران دربارهٔ واگذاری تنب بزرگ و تنب کوچک به ایران در قبال دریافت پول. بریتانیا نیز دربارهٔ برگرداندن تنب ها به ایران هیچ اعتراضی نکرد و فقط تلاش کرد که دربارهٔ ابوموسی امتیازاتی به نفع شیوخ از ایران بگیرد.در نتیجه ایران به اعطای کمک مالی سالانه یک و نیم میلیون پوند به امیر شارجه برای توسعه و عمران شیخ نشین شارجه موافقت نمود.اعطای سه فقره چک به همین مبلغ میان ایران و ویلیام لوس، میانجیگر بریتانیایی در سال ۱۹۷۱ از سوی وزارت خارجه ایران پس از امضای توافق نامه همکاری و ترتیبات برگشت جزایر به ایران.

ایران این پانویس تفاهم (مذکرةالتفاهم) را تنها ترتیبات موقتی برای برگشت ابوموسی می دانست و هویدا فردای آن در پارلمان اعلام کرد: «جزایر سه گانه امروز به طور کامل به مام میهن برگشت و ما به هیچ چیز کمتر از حاکمیت کامل ایران بر سه جزیره رضایت ندادیم». نخست وزیر وقت ایران در واقع تفاهم نامه ۱۹۷۱ را موقتی دانست. عباسعلی خلعتبری قبل از پذیرش توافق نامه از طرف دولت ایران طی پانویسی به دولت بریتانیا اعلام کرد تفاهم نامه و ترتیبات را می پذیرد اما هیچ گونه محدودیتی را برای اعمال حاکمیت ایران نمی پذیرد.

ویلیام لوس، میانجی گر بریتانیا و کشورهای عربی به این پانویس و بیانیه اعتراضی نکرد.

به موجب این تفاهم نامه ایران قبول مساعدت کرد که سالیانه مبلغ یک و نیم میلیون لیره به شیخ شارجه بپردازد تا زمانی که آن کشور از کمک مالی برای توسعه زیرساخت ها بی نیاز شود.

دربارهٔ جزایر تنب کوچک و تنب بزرگ که ایران آن ها را ملک مسلم خود می دانست، حاضر به پذیرش هیچ گونه شرط یا همکاری با رأس الخیمه نشد و اعلام کرد: «به زور یا با رضایت جزایر به ایران برخواهد گشت». صرف نظر از سوابق تاریخی حاکمیت ایران، انگلستان نیز پذیرفته بود که این دو جزیره در داخل حوزه قلمرو و صلاحیت دریایی ایران قرار دارد (دنیس رایت و اسدالله علم). بنابراین، انگلستان نتوانست دربارهٔ برگرداندن تمب ها هیچ گونه بهانه ای بتراشد و بدون هیچ شرطی دو تنب به ایران برگشت داده شد.

اتحادیه اروپا همصدا با امارات 

اتحادیه اروپا همانند دیگر رویدادهای بین المللی که برای ایران پیش می آید برخلاف حوزهٔ استراتژیک و عنوان خود در امور خاورمیانه آشکارا دخالت کرده و همیشه در مسئله جزایر سه گانه همصدا با امارات بوده است. اتحادیه ای که هنوز نتوانسته در حوزه استراتژیک و ژئوپولیتیک خود مسئله جنگ اوکراین و روسیه و مهاجران را حل کند.  

این اتحادیه که خط فکری و سیاسی مشخصی جز دخالت در امور کشورهای آسیایی، آفریقایی و آمریکای لاتین ندارد اخیرا در خصوص حق حاکمیت امارات بر جزایر سه گانه بیانیه ای صادر نمونده است که برخلاف تمامی قوانین بین المللی می باشد. در بخشی از این بیانیه با اتخاذ موضعی خصمانه علیه تهران و با نادیده گرفتن اسناد حقوق بین الملل در این خصوص، مالکیت ایران بر جزایر مذکور نقض تمامیت سرزمینی امارات و اصول منشور سازمان ملل ادعا شده است!

ذکر چند نکته درباره صدور این بیانیه ضدایرانی که البته موضوع جدیدی نیست، اهمیت دارد: 

اول اینکه اماراتی ها پیش از این نیز در باب حاکمیت ایران بر این سه جزیره ایرانی اشاراتی داشتند و با انتشار بیانیه هایی صادر شده مبنی بر وجود اختلاف میان ایران و این کشور بر سر جزایر سه گانه بر ارسال این پرونده به دادگاه لاهه گفتند. از همین رو ابوظبی تاکنون در ارتباط با مالکیت و حاکمیت ایران بر جزایر سه گانه ایرانی هم با کشورهای حاشیه خلیج فارس، هم با بازیگران فرامنطقه ای چون بلوک غرب و حتی چین و روسیه نیز هم صدا شده است.

اینکه این بیانیه ها در فاصله های کوتاه تری و با لحن تندتری صادر می شود و بر تعلق جزایر سه گانه به امارات تاکید دارد به این موضوع بر می گردد که در وهله اول منطقه در شرایط ملتهبی به سر می برد و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و به ویژه امارات و عربستان تصور می کنند که در این شرایط ایران در موقعیتی نیست که قصد داشته باشد در واکنش به تکرار این ادعا برخورد ویژه ای داشته باشد. به عنوان مثال تهران به دنبال این باشد که دست به اقدام مخربی و منفی در این زمینه بزند که احیانا به زیان این کشورها تمام خواهد شد.

دوم این که حساسیت های اروپا اکنون به دلیل مناسبات نظامی ایران و روسیه بیش از هر زمان دیگری تشدید شده است. بلوک غرب و به طور مشخص اروپا مدعی است که ایران موشک های بالستیک کوتاه برد را دراختیار روسیه قرار داده است.

از همین رو پیش از این و طی روزهای اخیر انگلیس و اتحادیه اروپا تحریم هایی را علیه ایران در خصوص شرکت های هواپیمایی ایرانی اعمال کردند که البته خسارت هایی نیز به دنبال خواهد داشت. لذا هدف از صدور بیانیه مشترک میان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و اروپا نشان دادن چراغ قرمز اروپایی ها به ایران است.

بدین معنی که کشورهای غربی با چنین موضع گیری این پیام را ارسال کردند که فشارها بر تهران به واسطه همکاری اش با روسیه را افزایش خواهند داد. لذا شاهد هستیم که در این زمینه تحریم های جدید و مهمی را اعمال کرده و در منطقه نیز با رقبای جمهوری اسلامی ایران وارد همکاری شدند و تلاش دارند تا منافع ایران را در موقعیت ویژه ای که اکنون خاورمیانه درآن قرار دارد به خطر بیندازند. از همین رو می توان پیش بینی کرد که اروپایی ها با هدف تشدید فشارها به ایران دست به اقدامات دیگری نیز خواهند زد.

از زاویه ای دیگر و برای واکاوی این مساله که بیانیه تکراری و ضدایرانی مشترک اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج چگونه می تواند تنش های اخیر حاکم بر منطقه را تحت تاثیر قرار دهد.

ذکر این نکته اهمیت دارد که نشست های اخیر اروپایی ها با کشورهای حوزه خلیج فارس دایمی نیست و معمولا یک یا دو سال یک بار برگزار خواهد شد. بنابراین احتمالا تا یکی، دو سال آینده دیگر بیانیه مشترکی با اروپایی ها در این زمینه صادر نخواهد شد.

اما در رابطه با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس باید گفت که آنها قصد دارند از تنش های کنونی در منطقه نهایت استفاده را برده و زمینه را برای تحقق ادعاهای خود بر جزایر سه گانه ایرانی به خیال شان هموار سازند. کمااینکه این گروه از بازیگران به دنبال برگزاری نشست مشترک با چینی ها و احتمالا در ادامه به دنبال صدور بیانیه  هم صدا با پکن علیه جزایر سه گانه هستند. کشورهای خلیج فارس همچنان درصدد هستند تا با سایر کشورها در هر سطحی از تعامل، برای صدور این بیانیه ها زمینه سازی کنند، چراکه این کشورها به دنبال استفاده از شرایط و موقعیت کنونی ایران در منطقه هستند تا ادعاهای خود درباره جزایر سه گانه ایرانی را در قالب بیانیه مجددا تکرار کنند.

اما آنچه که در ارتباط با مواضع اروپایی ها در شرایط کنونی اهمیت دارد این است که آنها به دنبال بالا بردن سطح تنش ها در مقابل ایران هستند و این پیام را نیز مخابره می کنند که تا زمانی که مراودات نظامی ایران و روسیه ادامه داشته باشدآماده گفت وگو با ایران نیستیم یا حداقل نمی توانیم گفت وگوهای سازنده ای داشته باشیم.

اقدامات اخیر اتحادیه اروپا نشان دهنده این موضوع است که همکاری های نظامی تهران و مسکو در شرایط کنونی به مراتب از مسائل مرتبط با برنامه هسته ای و همکاری تهران با آژانس بین المللی انرژی اتمی اهمیت بیشتری دارد. به واسطه آنکه رهبران اروپا معتقدند که روسیه امنیت این قاره و مسائل هویتی اروپا را به خطر انداخته و طبیعتا ایران نیز در این تهدیدی که روسیه متوجه آنها کرده است همکاری دارد و این کشور را همراهی می کند.

طبیعی است که اتحادیه اروپا دست به اقدامات متقابلی خواهد زد که احتمالا منافع ملی ایران را به خطر بیندازد؛ این تعبیری است که اروپایی ها از اقدامات هدفمند خود دارند، بنابراین این قبیل موضع گیری های ادعایی اروپایی از جمله همراهی با شورای همکاری خلیج فارس علیه تمامیت ارضی ایران در شرایط کنونی که منطقه درگیر تنش های بی سابقه ای هست نوعی فشار سیاسی است علیه ایران به منظور مقابله با روسیه در اوکراین. هرچند که ایران بارها نیز اعلام کرده است موشک های بالستیکی در اختیار روسیه قرار نداده است اما طرف های غربی مدعی هستند که ما اسنادی در این زمینه داریم و ادعا می کنند که ایران پیش تر پهپادهایی دراختیار مسکو به منظور مقابله با اوکراین قرار داده است و این مناسبات نظامی باید سریع تر پایان یابد.

لذا به عبارتی دیگر اروپایی ها پایان همکاری نظامی تهران و مسکو و به ادعای آن ها پایان همراهی ایران با روسیه در جنگ اوکراین را به نوعی پیش شرط ازسرگیری گفت وگوهای خود با ایران در نظر گرفته اند.