اصول سه‌ گانه سیاست عمرانی، (حکمت، استطاعت، عبرت)/ اخبار خوب از برقی کردن راه آهن تهران مشهد

عباس قربانعلی بیک:

ما معتقدیم که وزارت خارجه ما باید در سطح جهان منهای همین چند موردی که استثنا کردیم مشغول فعالیت باشد. البته بارها گفته ایم که عزت و حکمت و مصلحت را رعایت کنند. بروند با همه دولت ها، سیستم های مختلف، عقاید مختلف، روش های گوناگون، ارتباطات داشته باشند؛ مانعی ندارد، لیکن منطقه ممنوعه ای وجود دارد که از آن نباید تجاوز کنند. (از بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار معلمان کارگران، 13690212، در تبیین اصول سه گانه سیاست خارجی که مکررا آنها را تاکید نموده اند) 

حضرت آیت الله خامنه ای در پردازش معنای سه کلیدواژه «عزت، حکمت و مصلحت» در مقوله سیاست خارجی، گفتند: «عزت»، نفی «دیپلماسی التماسی چه در کلام و چه در محتوا» و پرهیز از چشم دوختن به حرف و تصمیم مقامات کشورهای دیگر است. ایشان تکیه نکردن بر اصول در سیاست خارجی را خلاف عزت و باعث تذبذب دانستند و افزودند: در همه مسائل جهانی در «حرف و اقدام و مواجهه با اقدام دیگران»، عزتمندانه و متکی بر اصول حرکت میکنیم. رهبر انقلاب معنای حقیقی «حکمت» را رفتار و گفتار «خردمندانه، اندیشیده شده و محاسبه شده» برشمردند و گفتند: هر حرکتی در سیاست خارجی باید عقلانی و فکر شده باشد و تصمیمات و اقدامات دفعی و بدون حساب در مقاطعی به کشور ضربه زده است (14020230). 

با الهام از اصول سیاست خارجی حکمت، عزت و مصلحت که از سوی رهبر انقلاب مطرح شد، اصول سه گانه سیاست های کلی قانونگذاری را می توان این گونه خلاصه نمود: حکمت، استطاعت و قسط که با تذکرات اخیر رهبری به نمایندگان مجلس دوازدهم نیز انطباق دارد، به خاطرسپاری این اصول ساده که منطبق با مبانی علمی و منطقی است و مبتنی بر ویژگی چرخه بلوغ (MRM، کتاب نقشه راه بلوغ، 1386)، در وضع قوانین جدید و بازنگری قوانین موجود نقش بسزایی خواهد داشت (تین 281044).

مشابه این اصول را می توان برای سیاست عمرانی بویژه در پروژه های بزرگ هم داشت که عبارتند از: حکمت، استطاعت و عبرت.

«حکمت» را رفتار و گفتار «خردمندانه، اندیشیده شده و محاسبه شده» و اینکه هر پروژه ای در سیاست عمرانی باید عقلانی و فکر شده باشد و مبتنی بر حرف های سست نبوده و تصمیمات و اقدامات اجرایی آن دفعی نباشد، اولویت دار و نسبت فایده به هزینه آن مرجح باشد، گزینه های دیگر موازی آن بررسی و ترجیح آن اثبات شده باشد (جدول مشکل راهکار، تین 181015).  

«استطاعت»، با هدف اینکه برای هر طرحی منابع لازم پیش بینی شده باشد، فراتر از طاقت بودجه نباشد، هزینه نگهداری آن قابل تحمل باشد، تناسب با توان اجرایی داشته و قابلیت بومی سازی فناوری آن بررسی ارزیابی شده باشد (متضمن عزت). 

«عبرت» بدین معنی که در ارزیابی دو بند نخست حکمت، و استطاعت از پندهای و آموزه های پروژه های مشابه استفاده شود.

اکنون که اخبار خوبی از تصمیمات و برنامه برای برقی کردن راه آهن تهران مشهد به گوش می رسد،  باید از انطباق این برنامه با سیاست های عمرانی (حکمت، استطاعت و عبرت) اطمینان حاصل نمود که با وجود مبانی محکم در زمینه حکمت و استطاعت به چند مورد پیرامون موضوع عبرت صرفا در ایران پرداخته می شود (با وجود عبرت های بسیار ارزشمند در جهان): 1- عبرت قیمت سه برابر کنسرسیوم چینی نسبت به اروپایی، 2- عبرت طولانی شدن قرارداد 1392 برقی تهران مشهد با چین با امید اصلاح خط که فرصت سوزی بسیار بزرگی در این پروژه را مسبب گردید، 3- عبرت خرابکاری هزینه زایی پیمانکار چینی و کاهش پیشرفت از 70% به 30% در راه آهن سریع السیر اصفهان، 4- عبرت دوخطه و اصلاح مسیر 10 ساله تهران زنجان (مسیر گلوگاهی اصلاح مسیر)، 5- عبرت طولانی شدن آزادراه تهران شمال با وجود حضور چینی ها و حتی بنیاد مستضعفان، 6- عبرت خرید لوکوموتیوهای GE و مشکلات آن و رویکرد سختگیرانه دوران گارانتی، 7- عبرت لوکوموتیو چینی با توان ظاهری 4000 اسب و واقعی حدود 3000 اسب با برداشت غلط از اهمیت گاباری و توان 5000، 8- عبرت دوره خرید 10 ساله لوکوموتیو زیمنس، 9- عبرت مشکلات فنی لوکوموتیوهای زیمنس و اشتباه انتخاب نمونه نسبتا موفق در اتریش، 10- عبرت مرغ و تخم مرغ سرعت و قابلیت خطوط و ناوگان، 11- عبرت خودکشش زیمنس و مشکلات عدیده آن، 12- عبرت طراحی وساخت سیستم کنترل اتوماتیک قطار ATC، 13- عبرت خرید لوکوموتیوهای آلستوم، 14- عبرت قرارداد بازسازی 50 لوکوموتیو آلستوم به صورت ROO.