ایران تنگه هرمز را دور زد؟/ مسیر جدید برای صادرات نفت/تنش احتمالی در تنگه هرمز و سرنوشت محموله های ال ان جی

دور زدن تنگه هرمز، رویای دیرینه ایران بوده است. گزارش جدید موسسه کپلر نشان می دهد که ماه گذشته، بالاخره بخشی از صادرات نفت ایران از طریق مسیری به جز تنگه هرمز محقق شده است.

به گزارش تین نیوز به نقل از تجارت نیوز، پایانه های صادرات نفت ایران، تاکنون محدود بوده است. بخش عمده صادرات نفت ایران از طریق تنگه هرمز و بندر خارک انجام می شود. تنگه هرمز، از مهم ترین مناطق استراتژیک خلیج فارس به جهت صادرات نفتی ایران به حساب می آید.

سهم قابل توجهی از نفت ایران، روزانه از طریق تنگه هرمز صادر می شود و هرگونه اختلالی در آن، برای ایران ضربات جبران ناپذیری را به همراه خواهد داشت. در واقع می توان گفت تقریبا 95 درصد از حجم صادرات نفت ایران از طریق جزیره خارک به خارج از کشور انجام می شود.

به غیر از خارک، پایانه نفتی سیری، لاوان، سروش و عسلویه از پایانه هایی هستند که نفت ایران از طریق آن ها صادر می شود. حال اما یک پایانه دیگر به فهرست مبدا صادرات نفت ایران اضافه شده است؛ بندر جاسک.

بندر جاسک تنگه هرمز را دور زد

پس از انتشار نمودار صادرات نفت ایران توسط موسسه کپلر، مشخص شد که در ماه اکتبر، یک پایانه جدید برای صادرات نفت ایران اضافه شده است. آن پایانه جدید همان پایانه جاسک است. پایانه ای که وعده دور زدن تنگه هرمز را تاکنون با خود به یدک می کشید.

صادرات نفت

همایون فلک شاهی، عضو ارشد موسسه کپلر در پستی که در شبکه اجتماعی ایکس منتشر کرد، نوشت: بارگیری نفت خام در دوم اکتبر، یعنی یک روز پس از حمله ایران به اسرائیل، تکمیل شد. این محموله به جنوب شرق آسیا رسیده است و انتظار می رود که به سمت چین برود.

او در ادامه متذکر شد: پایانه جاسک در اواسط سال 2021 افتتاح شد، اما هم چنان در حال ساخت است. تحقیقات کپلر نشان می دهد که پنج میلیون بشکه ظرفیت ذخیره سازی عملیاتی شده و در مجموع 10 میلیون بشکه ذخیره سازی پس از تکمیل پروژه پیش بینی می شود.

بر اساس نمودار منتشرشده توسط موسسه کپلر، حجم صادرات نفت از طریق پایانه جاسک، کمتر از 200 هزار بشکه در روز بوده است.

وضعیت نامعلوم بندر جاسک

مخازن جاسک شامل 20 مخزن ذخیره و پنج دیواره ای به نام داکت است که تاکنون یکی از این داکت ها راه اندازی و بارگیری شده است. آن طور که به نظر می رسد، محموله نفتی ایران از همین طریق بارگیری شده است.

از سوی دیگر، خطی به نام خط ایران آروین که قبلا نفت گوره در آن به عنوان مخزن ذخیره شده بود، اکنون در همین راستا مورد استفاده قرار می گیرد.

خط لوله ایران آروین، بعد از راه اندازی مخازن یعنی همان یک داکت چهارتایی، برای این پروژه اختصاص پیدا کرد و نفت ذخیره شده در آن به جاسک منتقل شد. در واقع یک داکت احداث شده و به بهره برداری رسیده است، اما داکت های دیگر همچنان راه اندازی نشده اند. این بدان معناست که خط لوله ایران آروین بخشی از آن خط لوله 1000 کیلومتری گوره به جاسک است.

خوراک کل منطقه مکران که شامل 16 پتروشیمی، نیروگاه و پالایشگاه است، از این محل تامین می شود. پیش تر گفته می شد که این بارگیری صرفا مختص منطقه مکران است و صادر نمی شود. اما پس از انتشار مطالعات موسسه کپلر، مشخص شد که بارگیری انجام شده صرفا مختص به منطقه مکران نبود و صادرات نفت ایران از این پایانه کلید خورده است.

نکته مورد توجه آن است که یکی از مهم ترین اهداف این پروژه، انتقال نفت خام از طریق گوره به جاسک بود تا بتوان از این طریق، نفت را به فرآورده های نفتی تبدیل کرد.

استفاده از ظرفیت صادرات فرآورده های نفتی، می تواند از خام فروش بودن ایران جلوگیری کند. اما به نظر می رسد صادرات نفت خام از طریق پایانه جاسک، عمدتا اهداف سیاسی و ژئوپلیتیکی را به همراه داشته و خبری از کاهش خام فروشی نیست.

صادرات از طریق پروژه نیمه تمام

پروژه مذکور همچنان به طور کامل بهره برداری نشده است. این پروژه اکنون در وضعیتی به سر می برد که یک ایستگاه در مرحله تست، یک ایستگاه در حال راه اندازی و ایستگاه دیگر راه افتاده است.

این موضوع که ایران از همین ذخایر محدود نیز به جهت صادرات استفاده کرده است نشان می دهد که عزم ایران به جهت دور زدن تنگه هرمز جدی است. چراکه از طریق پروژه ای نیمه تمام، به جهت اهداف صادراتی خود استفاده کرده است.

طرح ایران ساخت بزرگ ترین پایانه صادرات نفت پس از خارگ در منطقه بود که گذشته از نفت خام، روزانه بین 600 هزار تا 700 هزار بشکه میعانات گازی پالایش شده در پالایشگاه ستاره خلیج فارس از طریق جاسک را صادر کند.

اهمیت این موضوع آن است که به عنوان جایگزینی برای فروش نفت در صورت مسدود شدن تنگه هرمز می تواند به کار رود. به نظر می رسد که این تصمیم، سرانجام به مرحله اجرا رسیده است.

اما پرسش این جاست که یک پروژه نیمه تمام، چه سهمی از صادرات نفت ایران را محقق خواهد کرد؟ به نظر می رسد که همچنان بخش بزرگی از صادرات نفت ایران به تنگه هرمز و جزیره خارک وابسته است و تا این پروژه به طور کامل تحقق پیدا کند، نمی توان گفت که ایران به طور کامل تنگه هرمز را دور زده است.

نکته مورد توجه آن است که ایران همزمان با حملات موشکی، سعی بر کاهش وابستگی خود به تنگه مناقشه برانگیز هرمز داشته است.

این موضوع نشان می دهد که ایران نهایتا راه های جدیدی برای دور زدن تحریم در نظر دارد. اما آیا نهایتا این راه ها به نفع مردم تمام خواهد شد؟

تنش احتمالی در تنگه هرمز و سرنوشت محموله های ال ان جی

یک کارشناس انرژی گفت: موضوعی که در تنگه هرمز حائز اهمیت است اینکه این مسیر علاوه بر نفت، نقش مهمی در صادرات ال ان جی نیز ایفا می کند که در این بین قطر بعنوان بزرگ ترین صادرکننده ال ان جی در جهان که بیش از ۲۰ درصد از تجارت جهانی این محصول را از طریق تنگه هرمز به بازارهای جهانی می رساند دچار چالش خواهد شد.

علی اصغر زرگر درباره احتمال تنش در خاورمیانه و تاثیر آن بر تردد نفتکش و کشتی های حمل ال ان جی از مسیر تنگه هرمز اظهار داشت: در حال حاضر، بنظر نمی رسد مخاصمه و درگیری فیزیکی رخ دهد و جنگ فراگیری در خاورمیانه و منطقه خلیج فارس رخ دهد زیرا با توجه به نزدیک شدن انتخابات؛ آمریکا مخالف درگیری در منطقه خلیج فارس و بالا رفتن قیمت نفت است زیرا به نفع دموکرات ها نیست، ایران نیز بیشتر در  پی اجماع کلی است که بتواند در غزه و لبنان آتش بس کلی ایجاد و از طریق دیپلماسی مسئله را حل و فصل کند.

وی تاکید کرد: اکنون اسرائیل بیشتر بدنبال بزرگنمایی است و تا زمان انتخابات امریکا بحران آنچنانی در منطقه خلیج فارس رخ نخواهد داد ولی اگر چنانچه اتفاق بیفتد ایران هم تنگه هرمز و هم باب المندب و هم در سوریه حوزه مدیترانه را در اختیار دارد بنابراین این بسته به این دارد که جنگ چقدر فراگیر شود و چه کشورهایی وارد عرصه شوند، اگر ایران احساس کند زیرساخت ها مورد تهاجم قرار گرفته قطعا برخورد می کند و در مسیر تردد کشتی ها اختلال ایجاد کند بنابراین تا زمانی که شرایط در تنگه هرمز عادی شود قطعا قیمت نفت بالا خواهد رفت.

این کارشناس حوزه انرژی با بیان اینکه در حال حاضر کشورهای عربی مثل عربستان، قطر و امارات از بروز هرگونه تنش گریزان هستند و اهرم های لازم را برای فشار به امریکا و جلوگیری از درگیری در اختیار دارند، خاطرنشان کرد: کشورهای عرب منطقه به دنبال این هستند که اگر بناست که پاسخی به حملات رژیم صهیونیستی داده شود به نحوی باشد که روی زیرساخت های نفت تاثیرگذار نباشد و خلیج فارس را درگیر نکند ولی در کل اکنون منطقه حالت التهابی دارد و رفت و برگشت ها و پیچیدگی ها و مارپیچی بودن انتقام جویی ها ممکن است کشورها را وارد درگیری ناخواسته کند که شاید شروع با آنها باشد اما خاتمه دست آنها نخواهد بود.

وی بیان داشت: اگر حوزه خلیج فارس درگیر این آتش فراگیر شود خواه ناخواه دیگر کشورها هم دچار تنش می شوند زیرا در حال حاضر 18 درصد نفت از تنگه هرمز عبور می کند که براحتی قابل جایگزینی نخواهد بود و می تواند روی قیمت نفت هرچند کوتاه مدت تاثیر بگذارد بنابراین کشورهای خلیج فارس و ایران تمایلی به درگیری درازمدت ندارند و سعی بر این دارند که از تنش جولگیری کنند، ایران نیز  تاجایی که به غرور ملی و بازدارندگی مربوط می شود به خرابکاری و حملات رژیم صهیونیستی پاسخ می دهد.

زرگر تصریح کرد: موضوع دیگر اینکه اسرائیل هم در مناطق دیگر درگیر است و خسارات عمده دیده بنابراین امکان دارد امریکا و اروپا سعی کنند تا زمان انتخابات امریکا آتش بسی بوجود بیاورند و این موجب می شود شعله های آتش فروکش کند زیرا اسرائیل توان درگیری فیزیکی که به جنگ فراگیر در حوزه خلیج فارس کشیده شود؛ ندارد.

وی گفت: موضوعی که در تنگه هرمز حائز اهمیت است اینکه این مسیر علاوه بر نفت، نقش مهمی در صادرات ال ان جی نیز ایفا می کند که در این بین قطر بعنوان بزرگ ترین صادرکننده ال ان جی در جهان که بیش از ۲۰ درصد از تجارت جهانی این محصول را از طریق تنگه هرمز به بازارهای جهانی می رساند. دچار چالش خواهد شد بعبارت دیگر هرگونه اختلال در جریان ال ان جی از این منطقه، به ویژه در فصل زمستان که تقاضا برای گاز افزایش می یابد، می تواند پیامدهای شدیدی بر بازارهای گاز داشته و منجر به شوک های شدید در بازارهای جهانی انرژی شود.

به گفته این کارشناس حوزه انرژی؛ اختلال در جریان نفت و گاز از خلیج فارس، می تواند قیمت ها را به سطوح جدیدی برساند و بازارهای جهانی را دچار بحران کند. با توجه به شرایط کنونی در خاورمیانه و اهمیت استراتژیک تنگه هرمز، هرگونه اختلال در این منطقه می تواند پیامدهای شدیدی برای بازارهای جهانی انرژی به همراه داشته باشد.

وی یادآور شد: اگر انتقام جویی پی در پی شکل بگیرد با توجه به اینکه قطر پایگاه اصلی نیروهای امریکا در منطقه است شکی نیست که این کشور نیز وارد معرکه درگیری خواهد شد و مصون نخواهد ماند ضمن اینکه پروژه های توسعه ای حوزه نفت و گاز کشورهای عرب منطقه نیز دچار اختلال خواهد شد بعبارت دیگر هرگونه تنش در خاورمیانه منابع انرژی کل جهان را درگیر می کند و بحران بین المللی حادی ایجاد خواهد شد.