اولين همكاري نيروهاي زميني و دريايي ارتش اسرائيل برای تصرف یک روستا

ولید الخالدی

ترجمه امیرحسین بابالار

السوامير

(خربة السوامير)

موقعيت:

PGR: 146226

فاصله تا حيفا: 22 كيلومتر 

متوسط ارتفاع: 50 متر 

تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45 / 1944 (هكتار): 

سندی در دست نیست.

جمعيت: 

سال 1931: 1439 نفر (درج شده تحت عين غزال)

سال 45 / 1944: سندی در دست نیست

تعداد خانه‌ها (سال 1931): 247 باب (درج شده تحت عين غزال)

السوامير پيش از 1948

 روستا بر دامنه‌های کم ارتفاع‌تر غربی کوه کرمل قرار داشت و به دشت ساحلی مشرف بود. السوامير در سال 1596 روستایی بود در ناحیۀ شفا (استان لجّون) و 17 نفر جمعیت داشت. مالیات روستا براساس میزان محصولات آن شامل گندم و جو و همچنین سایر انواع دارایی‌های آن مثل بزها و کندوهای عسل پرداخت می‌شد. 

[Hut. And Abd.:158] السوامير در فهرست اعلام جغرافیایی فلسطین دورۀ قیمومت در طبقۀ مزارع قرار می‌گرفت. آثار باستانی موجود در محوطۀ روستا مواردی مانند شالوده‌های ساختمانی، سنگ‌های ساختمانی شکسته، غارها، مقبره‌ها و یک چاه را دربر می‌گیرند.

اشغال روستا و اخراج ساکنین آن

 گرچه این روستا دقیقاً در جنوب روستاهای تشکیل دهندۀ مثلث کوچک که تا پایان ژوئیۀ 1948 به سرعت در برابر حملات اسرائیلی‌ها ایستادگی کردند قرار داشت، اما به احتمال زیاد اندک زمانی پیش از آن زمان سقوط کرده است. [See M:119-20; T:183]

آبادي‌هاي اسرائيلي در زمين هاي روستا

 آبادی عِن آیالا (145226) در سال 1949 در غرب محوطۀ روستا و بر روی زمین‌های کفر لام احداث شد. ساکنین این آبادی زمین‌های ساحلی مجاور روستا را زیرکشت بردند. آبادی عوفر (148225) که در سال 1950 ساخته شد هم در بخش‌هایی بر روی زمین‌های روستا قرار داشت و بخش‌هایی از آن هم بر روی زمین‌های متعلق به روستای عين غزال قرار گرفته است. 

روستا در حال حاضر

 ویرانه‌های دو دیوار (که قبلا بخش‌هایی از یک ساختمان بوده‌اند) در محوطۀ روستا که گرداگرد آن با سیم‌های خاردار محصور شده است قابل رؤیت هستند. درخت‌های کاج بخش وسیعی از زمین‌های محوطۀ روستا را اشغال کرده‌اند، درختان انار و انجیر و کاکتوس هم به صورت پراکنده وجود دارند. از زمین‌های ساحلی پیرامونی روستا هم کشاورزان اسرائیلی برای تولید سبزیجات و انواع میوه‌جات به خصوص موز استفاده می‌کنند. 

صبّارين

موقعيت:

PGR: 152219

فاصله تا حيفا: 28 كيلومتر 

متوسط ارتفاع: 100 متر 

تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45 / 1944 (هكتار): 

مالكيت                کاربری 

عرب: 1984          زراعی: 1702/7

يهودي: 420/9 درصد از كل: 67%

مشاع: 125/8 عمارت ساختماني : 17/9

مجموع: 2530/7

جمعيت: 

سال 1931: 1108 نفر 

سال 45 / 1944: 1700 نفر 

تعداد خانه‌ها (سال 1931): 256 باب 

صبّارين پيش از 1948

روستا در کنارۀ مسیل وادی التين که بر محوری شمالی - جنوبی از میان روستا عبور می‌کرد قرار داشت. جاده‌های فرعی ارتباط روستا را با جادۀ حيفا - جنين و جادۀ ساحلی برقرار می‌کردند. صلیبیان این روستا را صبّاریم یا صباریم می‌نامیدند. در اواخر قرن نوزدهم، روستای صبّارين از سنگ و گل بر یک سراشیبی ساخته شده بود. یک چاه سنگی - که مشهور است قنات اصلی صلیبیان بوده است - در نزدیکی روستا قرار داشت. درحدود 600 نفر در این روستا زندگی می‌کردند که به عنوان رقمی «بزرگ» توصیف می‌شود و به زراعت بر روی 55 فدّان از زمین‌های روستا زراعت می‌کردند. [SWP (1881) II:43] در دورۀ اخير جمعيت روستا از 1670 مسلمان و 30 مسيحي تشكيل مي‌شد. روستا داراي يك مدرسۀ ابتدايي پسرانه بود و آب آن از چند چشمه تأمين ميشد. اهالي روستا اكثراً دامدار و كشاورز بودند و غلات، سبزيجات و زيتون تولید می‌کردند. در سال 45/1944 جمعاً 1277/3 هكتار از اراضي روستا به كشت غلات و حبوبات اختصاص مي‌يافت و 4/5 هكتار نيز آبياري شده و يا براي احداث باغات به‌كار گرفته مي‌شد. يك چاه عظيم سنگي در غرب روستا، كه به عنوان يك قنات سطح بالاي رومي سزاريا مورد شناسايي قرار گرفته، آب را از چشمه‌ها به طرف صبّارين منتقل مي‌کرد. كاوش‌هاي منتشرشدۀ باستان‌شناسانه اسناد حداقلي‌اي را دربارۀ قدمت روستا به دست داده‌اند.  

اشغال روستا و اخراج ساکنین آن

سندی در دست نیست.

آبادي‌هاي اسرائيلي در زمين‌هاي روستا

آبادی راموت منشه (155222) كه در سال 1948 احداث شده بر روي زمين‌هاي روستا و در شمال شرق محل استقرار آن واقع شده است. ساكنين اسرائيلي، آبادي عمّيکام (152218) را در سال 1950 در یک كيلومتري محوطۀ روستا و بر روي زمين‌هاي آن ساخته‌اند. 

روستا در حال حاضر

محوطۀ وسیع روستا كه ویرانۀ خانه‌ها در سراسر آن پراكنده است زير پوشش انبوهی از گياهان وحشي خاردار قرار گرفته است (عكس‌ها را ببينيد). درختان توت، زيتون، انجير، كاج و كاكتوس در جاي‌جاي محوطه و در ميان گياهان خاردار به چشم مي‌خورند. اسرائيلي‌ها از بخشي از زمين‌هاي پيراموني روستا به عنوان چراگاه و به منظور پرورش درختان ميوه استفاده مي‌كنند.

الصرفند

موقعيت:

PGR: 144228

فاصله تا حيفا: 19 كيلومتر 

متوسط ارتفاع: 25 متر 

تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45 / 1944 (هكتار): 

مالكيت                   کاربری 

عرب: 348/6             زراعی: 327/1

يهودي: 0 درصد از كل: 60%

مشاع: 192/3 عمارت ساختماني : 0/6

مجموع: 540/9

جمعيت: 

سال 1931: 188 نفر 

سال 45 / 1944: 290 نفر 

تعداد خانه‌ها (سال 1931): 38 باب 

الصرفند پيش از 1948

روستا بر روي یک دشت باريك ساحلي در جنوب عتليت و بر روي تپه‌اي از سنگ ماسه كه فقط كمي مرتفع‌تر از مناطق پيراموني خود است واقع شده بود. جاده‌هاي فرعي، روستا را به روستاهاي متعدد مجاور و همچنين جادۀ ساحلي كه در 2كيلومتري شرق آن قرار داشت متصل مي‌كرد. صليبيان اين روستا را سارپتا يودي مي‌ناميدند. الصرفند در سال 1596 روستايي بود در ناحيۀ شفا (استان لجّون) و 61 نفر جمعیت داشت. ماليات روستا براساس ميزان محصولات آن شامل گندم و جو و تعداد بزها و كندوهاي عسلي كه در اختيار داشت پرداخت می‌شد. [Hut. And Abd.:158] در اواخر قرن نوزدهم، الصرفند بر روي تپه‌ای مابين دشت و ساحل قرار گرفته بود. در آن زمان جمعيت اين روستا كه براساس تخمين‌ها حدود 150 نفر بوده بر روي 16 فدّان از اراضي روستا زراعت می‌کردند. [SWP (1881) II:4] محور عمومي استقرار روستا شمالي - جنوبي بوده و خانه‌هاي آن چسبیده به هم از سنگ و گل يا سيمان ساخته مي‌شدند. اهالي روستا مسلمان بودند. بيش از ده حلقه چاه، آب مورد نياز در مصارف خانگي آنها را تأمين مي‌كرد. اقتصاد روستا مبتني بر كشاورزي، دامداری و توليد نمك بود. عمدۀ محصولات روستا انواع مختلف غلات بود. نخل‌هاي خرما هم در قطعات كوچكي در جناح غربي زمين‌هاي روستا كاشته شده بود. در سال 45/1944 جمعاً 324/4 هکتار از زمين‌هاي روستا به كشت غلات و حبوبات اختصاص مي‌يافت؛ 2/2 هكتار نیز آبياري شده و يا براي احداث باغات مورد استفاده قرار مي‌گرفت. 

اشغال روستا و اخراج ساکنین آن 

روز 16 ژوئیه 1948، دو كشتي ‌هاگانا به گشودن آتش بر روي الصرفند پرداختند تا بدين ترتيب پوششي براي تهاجم اصلي فراهم آورند. براساس كتاب تاريخ جنگ استقلال اين اولين نمونه از همكاري بين نيروهاي زميني و دريايي ارتش اسرائيل محسوب مي‌شد. عملیات یادشده که از تهاجمات کوچک انجام شده در خلال «ده روز» بین دو آتش بس جنگ محسوب می شد منجر به اشغال روستای مجاور، کفر لام گردید. ساکنین این روستا احتمالاً پس از تصرّف روستایشان از آن رانده شده‌اند، درست مانند اتفاقی که برای روستای همسایۀ آن، الطيرة افتاد که در همان روز اشغال شد. [T:252; M:xvi] 

آبادي‌هاي اسرائيلي در زمين‌هاي روستا

روز 3 اوت 1948، کیبوتص نوه - یام طی نامه‌ای مجوز دستیابی به زمین‌های الصرفند را از مرکز کشاورزی اسرائیل درخواست کرد. بنی موریس مورخ اسرائیلی این گفتۀ ساکنین را نقل می‌کند که با تخلیۀ سکنۀ روستای مزبور «می‌توان یک‌بار و برای همیشه امکان دستیابی به راه‌حلّی اساسی برای دراختیار نهادن زمین کافی برای توسعۀ آبادی ما را فراهم ساخت.»[M:173]

در سال 1949، اسرائیل آبادی صِروفا (145228) را در یک کیلومتری شمال شرق محوطۀ روستا و بر روی زمین‌های متعلق به آن احداث کرد. آبادی جیوع کارمل (146229) هم در سال 1949 در شرق محوطۀ روستا و بر روی زمین‌های روستای همسایۀ آن، جبع ساخته شد. 

روستا در حال حاضر

تنها يك خانه، که ساختمانی است بزرگ با دو تاق در نما، برجای مانده است. اتوبان تل‌آویو - حيفا از بخشی از محوطۀ روستا عبور کرده است؛ بخش دیگر آن با سیم‌های خاردار محصور شده و داخل آن پوشش انبوهی از کاکتوس‌ها و گیاهان خاردار دیده می‌شود.