لیست سیاه FATF مانع استفاده ایران از امکانات بریکس است

رامتین موثق

یکی از میراث‌های دولت سیزدهم برای اقتصاد ایران، عضویت کشورمان در پیمان‌هایی نظیر شانگهای و بریکس است. این پیمان‌ها عمدتا حول کشورهایی مانند چین، که یک ابرقدرت اقتصادی نوظهور است، تشکیل شده که به نوعی علیه «نظم آمریکایی» جهان قدعلم کرده‌اند و خواهان «دلارزدایی» و تضعیف نهادهایی چون «بانک جهانی» هستند. به اعتقاد برخی، عضویت ایران هم در آن مقطع نشان از ناامیدی و یا ناتوانی، دولتمردان از مذاکره با آمریکا و اروپا دارد.

با آغاز دولت چهاردهم، به‌رغم مانور بر تمایل مذاکره با غرب، استفاده از این معاهدات هم در دستور کار قرار گرفته است و مقامات ایران، از خود رئیس‌جمهور و وزیر اقتصاد گرفته تا برخی اقتصاددانان و کارشناسان، در نشست‌های این پیمان شرکت می‌کنند و خواستار ارتباطات گسترده‌تر با اعضای آن هستند. اما به موازات استفاده دولت‌های ایران از این پیمان‌ها، عضویت ایران در پیمان‌های بین‌المللی دیگر در حاله‌ای از ابهام است. کارگروه ویژه اقدام مالی (FATF) روز جمعه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که نام ایران، کره شمالی و میانمار همچنان در لیست سیاه این کارگروه باقی مانده است.

بریکس شکل‌گیری اتحاد جنوبی‌ها 

علیه شمالی‌هاست

وزیر اقتصاد دولت چهاردهم نیز در اجلاس بریکس حضور یافت و با مقامات کشورهای عضو درباره برخی همکاری‌های مشترک صحبت کرد.

عبدالناصر همتی در حاشیه اجلاس سران بریکس، با بیان اینکه اتفاق مهمی در دنیا در حال رخ دادن است، افزود: بعد از ۶۰ سال بالاخره اتحاد جنوبی‌ها علیه شمالی‌ها در حال شکل‌گیری است و تاکنون هم به خوبی شکل گرفته است. بیش از ۳۰ رئیس‌جمهور و رهبر کشورها در اجلاس بریکس شرکت کردند که از این منظر، یک همایش جدی بود و همه صحبت از جنوب جهانی می‌کردند.

او با عنوان اینکه عنوان این نشست، نشست جنوب جهانی بود، تاکید کرد که بریکس در واقع می‌خواهد در مقابل سلطه بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول و در واقع اقتدار دلار، قدرت خود را نشان بدهد.

وزیر اقتصاد ادامه داد: تفاوت این بار با 60 سال قبل در این است که اکنون در بریکس دو کشور از پنج قدرت اول اقتصادی جهانی، یعنی هند و چین حضور دارند و بعلاوه دو کشور از نوظهورهای مهم، یعنی آفریقای جنوبی و برزیل هستند و کشورهای دیگری همچون روسیه که قدرت سیاسی و امنیتی بالایی دارد و این مجموعه را همه اینها با هم تشکیل داده‌اند.

همتی با بیان اینکه بریکس یک قطب مهم اقتصادی سیاسی خواهد شد، تصریح کرد: با توجه به آن چیزی که در جلسه شاهد بودیم و در حواشی جلسه صحبت کردیم و مجموعه بحث و تبادل نظراتی که انجام شد امیدوارم نتایج خوبی حاصل شود اما مشخصاً در مورد کشورمان، دو مشکل فشار تحریم و FATF است که موجب می‌شود بانک‌های ما نتوانند ارتباط برقرار کنند.

رونایی از اسکناس بریکس!

یکی از اتفاقات مهم نشست بریکس، رونمایی از پول بریکس بود. در این اجلاس، ولادیمیر پوتین، رهبر روسیه، از اسکناس نمادین «ارز واحد» برای کشورهای عضو این اتحاد رونمایی کرد. همچنین اعضای بریکس در جلسه اخیر خود از پلتفرم بریکس‌پی رونمایی و اعلام کردند که این پلتفرم می‌تواند، مزایای بسیاری مانند دلارزدایی، تسهیل تجارت اعضا و کاهش تأثیر تحریم‌های غرب را داشته باشد.

گفتنی است که تعریف یک واحد پولی مشترک بین کشورهای این پیمان از اهداف اولیه بریکس است که رئیس‌جمهور پیشین ایران نیز در حضور خود در جلسات گذشته بریکس به این مهم اشاره کرده بود. 

اما در حالی که اکثر افراد بر نمادین بودن این پول و نداشتن پشتوانه طلا برای آن تاکید دارند، مقامات ایرانی در حال اغراق برای قدرت این واحد پولی هستند. در همین راستا، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت: اگر بریکس بتواند کاری کند که دلار از چرخه اقتصادی حذف شود و پول واحد و یا پول کشورهای عضو را به عنوان معیار تبادلات اقتصادی قرار دهد، می‌تواند از نظر قدرت امنیتی و دفاعی و اقتصادی حرف اول را در دنیا بزند.

اسماعیل کوثری خاطرنشان کرد: امیدواریم در نشست‌هایی که سران کشورها به نام بریکس برگزار می‌کنند کاملاً تأثیرگذار و تصمیم‌گیرنده باشند و از جنایاتی که در دنیا می‌شود، جلوگیری کنند.

به نظر می‌رسد کشورهای قدرتمند این پیمان مانند چین به حذف دلار در کوتاه‌مدت اعتقاد ندارند زیرا اقتصاد خودشان هم تا حد زیادی با دلار آمیخته شده است اما ایران با اقتصاد بحران‌زده سال‌هاست که توهم دلارزدایی دارد. در هرحال، علاوه بر تشکیل ارز واحد، بریکس در پی ایجاد بانکی مانند بانک جهانی است که به توسعه کشورهای عضو کمک کند و بدیلی برای بانک جهانی باشد. ایران نیز خواستار عضویت و سهامدار شدن در این بانک است. اما آیا شرایط استفاده از این امکانات برای ایران مهیاست؟

بریکس به دنبال راه‌حلی برای پایان دادن به هژمونی دلار

رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»، در ارزیابی خود از پیمان بریکس، یادآور شد: در سال‌های اخیر، مجموعه‌ای از پیمان‌ها یا معاهدات بین‌المللی، مانند معاهده شانگهای یا پیمان بریکس، شکل گرفته‌اند که اساسا یا مفهوم امنیتی داشته‌اند یا مانند بریکس سعی دارند به فکر پیدا کردن راه‌حلی برای جایگزینی دلار و پایان دادن به هژمونی آن در اقتصاد بین‌الملل باشند.

    حسین سلاح‌ورزی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: حتی اگر در مقطع کنونی اهداف بریکس محقق و اجرایی شود، در حالی که می‌تواند برای اعضای بریکس کارآمد باشد و به توسعه متقابل اعضا کمک کنند، در مورد ایران برخی موانع از جمله تحریم و قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF وجود دارد که مانع استفاده ایران از امکانات این پیمان است

حسین سلاح‌ورزی افزود: وقتی که به صورت کلی به بریکس نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که تعداد قابل‌توجهی از کشورهایی که سهم قابل‌اعتنایی از اقتصاد بین‌الملل را به عهده دارند، در این پیمان حاضرند و اگر نهایتا به آنچه که هدف‌گذاری شده، دست‌یابی صورت بگیرد، می‌تواند از جهاتی برای اقتصاد دنیا و اقتصاد ایران موثر و تاثیرگذار باشد.

او تاکید کرد که اگر اهداف بریکس محقق شود، یگانگی و انحصار معامله بر مبنای دلار تاحدودی تضعیف خواهد شد.

    رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران: دستیابی بریکس به یک پول واحد و مشترک کمی دور از دسترس است زیرا تعدادی از اعضای بریکس، از جمله چین و هند که دو عضو اصلی و بنیانگذار آن هستند، اختلافات امنیتی و ژئوپولتیک با هم دارند و این اختلافات، رسیدن به یک پول واحد را سخت می‌کند

اهداف بریکس فعلا در حد حرف و 

روی کاغذ است

این کارشناس مسائل اقتصادی درباره شرایط محقق شدن اهداف بریکس اظهار کرد: اما چند نکته و مانع وجود دارد که دست‌کم در کوتاه‌مدت و میان‌مدت رسیدن به این اهداف و آمال و آرزوها را، که بنیانگذاران بریکس به دنبال آن هستند، سخت می‌کند.

سلاح‌ورزی درباره شرایط رسیدن به یک پول واحد بین اعضای بریکس گفت: دستیابی بریکس به یک پول واحد و مشترک کمی دور از دسترس است زیرا تعدادی از اعضای بریکس، از جمله چین و هند که دو عضو اصلی و بنیانگذار هستند، اختلافات امنیتی و ژئوپولتیک با هم دارند.

او تصریح کرد که وجود این اختلافات و موضوعاتی که در رابطه با مسائل امنیتی و ژئوپولتیکی وجود دارد، رسیدن به یک پول واحد را سخت می‌کند.

این عضو اتاق بازرگانی درباره تاثیرگذاری بانک بریکس بیان کرد: اگر بانک بریکس تشکیل شود، می‌تواند برای کشورهای عضو تاثیرگذار باشد زیرا اگر یک نهاد مالی در دنیا وجود داشته باشد که به اعضایش برای برنامه‌های توسعه‌ای کمک کند، تاثیرگذار خواهد بود اما بسیاری از امکاناتی نظیر بانک بریکس و رسیدن به یک واحد پولی مشترک و امثالهم، که در این پیمان مطرح شده، فعلا در حد حرف و روی کاغذ است.

او با عنوان اینکه تا به نتیجه رسیدن این اهداف فاصله داریم، تصریح کرد: اختلاف‌نظرهای اساسی بین اعضای بریکس یک مانع جدی برای رسیدن به اهداف این پیمان است.

موانع ایران برای تبادلات با بریکس

سلاح‌ورزی درباره امکان استفاده ایران از این فرصت‌ها اظهار کرد: کماکان عدم الحاق به FATF و قرار گرفتن ایران در لیست سیاه آن، یک مانع جدی برای ارتباط مالی و تجاری ایران با هر مجموعه‌ای و یا با هر گروه یا توافقی است.

او به چالش تحریم و لیست سیاه FATF اشاره کرد و گفت: به فرض اینکه موضوع تحریم‌ها را نادیده بگیریم، اما به واسطه قرار گرفتن در لیست سیاه FATF نمی‌توانیم با هر نهاد مالی، اگر حتی بریکس هم ایجاد کرده باشد، تبادلات مالی قابل‌توجهی را پایه‌گذاری کنیم.

    اگر بانک بریکس تشکیل شود، می‌تواند برای کشورهای عضو تاثیرگذار باشد زیرا اگر یک نهاد مالی در دنیا وجود داشته باشد که به اعضایش برای برنامه‌های توسعه‌ای کمک کند، تاثیرگذار خواهد بود اما بسیاری از امکانات نظیر بانک بریکس و رسیدن به یک واحد پولی مشترک و امثالهم، که در این پیمان مطرح شده، فعلا در حد حرف و روی کاغذ است

او در نهایت خاطرنشان کرد: حتی اگر در مقطع کنونی اهداف بریکس محقق و اجرایی شود، در حالی که می‌تواند برای اعضای بریکس کارآمد باشد و به توسعه متقابل اعضا کمک کنند، در مورد ایران برخی موانع از جمله تحریم و قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF وجود دارد که مانع استفاده ایران از امکانات این 

پیمان است.