پای مردم به شهرداری باز می‌شود؟

همدلی| در طرحی که به تازگی از جانب وزیر کشور مطرح شده است پیشنهاد شده تا شهردار از جانب مردم انتخاب شود اما این ماجرا با اما و اگرهایی همراه است.
به گزارش همدلی، همین که سر و صداهای انتخابات چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری به پایان رسید، کارزاری برای برکناری علیرضا زاکانی شهردار تهران و البته پرحاشیه‌ترین نامزد این انتخابات به راه افتاد.

زاکانی که در مناظره‌های انتخاباتی در پاسخ به مسعود پزشکیان، رییس‌جمهور منتخب، وقتی‌که از او پرسید «تا آخر می‌مونی دیگه؟» پاسخ داد: «حتما حتما حتما، می‌مانم و نمی‌گذارم شماها رییس‌جمهور شوید.» و نماند مورد غضب منتقدان عملکردش در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های رسمی قرار گرفت.

در متن کارزار مذکور نوشته شده بود: «زبان حال مردم تهران خطاب به ایشان این است که ما را به خیر تو امید نیست شر مرسان! اگر نمی‌توانی پارک‌های جدیدی برای رفاه مردم بسازی و سرانه ناچیز فضای سبز را توسعه دهی، لااقل دست از سر پارک‌های موجود بردار و به فضای سبز آنها دست‌درازی و درختان را قطع نکن.

‏مسجد سازی کار مومنان و افراد متقی و دارای نیت پاک و خالص و با مال طیب و حلال و بدون شبهه است. در زمین غصبی و با نیت بهره‌برداری سیاسی و تجاری و گنج‌یابی نمی‌توان مسجد ساخت.»

بهانه این بخش از کارزار به ساخت و سازهای پرحاشیه شهرداری تهران در پارک‌های محبوب تهران خصوصا پارک قیطریه و لاله برمی‌گردد. حصارکشی‌ها برای ساخت مسجد و فضاهای فرهنگی در این دو پارک با واکنش‌های منفی زیادی روبه‌رو شده بود. هرچند در ظاهر این پروژه‌ها مسکوت مانده اما خبری هم از برداشته شدن حصارها نیست.
البته فقط این موضوع نبود که پیکان انتقادات تند را روانه صاحب ساختمان بهشت می‌کرد،پای یک قرار مبهم هم در میان بود. شهرداری تهران مدتی قبل قراردادی با یک شرکت چینی برای واردات اتوبوس‌های برقی امضا کرده بود،  ابتدا عنوان شد که این قرارداد محرمانه است. اما به مرور اطلاعاتی از این قرارداد منتشر شد که نشان می‌داد مبلغ قرارداد  ۲ میلیارد یورو است و این شرکت هیچ تخصصی در زمینه خودروهای برقی و حمل و نقل پاک ندارد و آن‌طورکه از متن این قرارداد برمی‌آید تضمین‌های لازم وجود ندارد و در صورت بروز اختلاف راه حل‌های حقوقی مناسب پیش‌بینی نشده است.

البته موضوع این قرارداد به ظاهر محرمانه به جلسه شورای شهر تهران هم رسید و کار چنان بالا گرفت که زمان صحبت زاکانی برخی از اعضا جلسه شورا را به اعتراض ترک کردند.

سر بی کلاه مردم در انتخاب شهردار

تداعی این ماجرا که اتفاقا زمان زیادی هم از آن نمی‌گذرد به این خاطر بود که شهردار توسط شورای شهر انتخاب می‌شود و عملا مردم برای انتخاب کسی که وظیفه رسیدگی به آن‌ها را دارد، هیچ نقشی ندارند، حکمرانی در ایران به چند مسئله تقلیل یافته و عموماً توجهی به آینده کشور ندارد،  شهرداری خیلی کارهای اساسی باید انجام بدهد اما نه منابع درآمدی دارد و نه نیروی انسانی و بعد به شدت گرفتار مسائل روزمره است و هنوز هم ما مسئله تامین منابع پایدار برای تهران را حل نکردیم، کمک دولت به شهر چارچوب دقیقی ندارد، اینکه شهرداری کجای کار باید خودش فعالیت کند، اختیار داشته باشد تا سیاست‌های مالی اتخاذ کند، این‌ها وجود ندارد. به همین خاطر این‌که سایه سیاست کامل بر شهرداری بیفتد مسئله شهر حل نمی‌شود، شمال و جنوب تهران با هم فرق دارد، بنابراین تهران را با یک سیستم متمرکز و سیاسی نمی‌شود اداره کرد، بدون تعیین تکلیف منابع پایدار، بدون مشارکت مردم نمی‌شود اداره کرد، ضمن این‌که از ۶۰ سال قبل مشکلاتی مانند مسائل تغییر اقلیمی اضافه شده است، مسئله آلودگی هوا، حمل و نقل عمومی و مسکن حل نشده و تهران دچار مسائل مزمن شده است، و چقدر لازم است الان همت بشود، و دومین سمینار بررسی مسائل اجتماعی شهر تهران برگزار بشود، واقعیت این است که یک تفکر و یک نفر نمی‌تواند مشکلات تهران را حل کند.

لذا در برخی کشورها تفکیک میان امر محلی و امر ملی صورت گرفته است، شهردار برآمده از یک حکومت محلی و دموکراتیک با مشارکت مردم است، اما چیزی که ما در ایران داریم نماینده مردم نیستند، مدیر سازمان شهرداری هستند، شهردار واقعی به کسی می‌گویند که از طرف مردم انتخاب شود. به خصوص برای کلان شهرها، شهردار باید قدرت سیاسی داشته باشد و این قدرت را باید از مردم بگیرد، حالا در ایران شهردارها به‌جای این‌که قدت را از مردم بگیرند از مقامات بالاتر حکومتی می‌گیرند، برای همین هم هست شهردارها تمایل دارند رضایت مقامات بالاتر را جلب کنند و با مردم کاری ندارند.

ضدو نقیض‌ها برای انتخاب شهردار

پیرو همین مسائل سال‌هاست که موضوع انتخاب شهردار با رای مستقیم مردم از سوی مسئولان مختلف مطرح می‌شود. از لایحه بی سرانجام مدیریت واحد شهری تا طرح‌ها و پیشنهادات مجلس در ادوار مختلف. این پیشنهاد همواره معترضانی هم دارد، یکی از معترضان این حرکت‌، شورایی‌ها بودند، زیرا جامعه شورایی معتقد است  یکی از مهم‌ترین حقوق شوراها، انتخاب شهردار است که اگر این مسئولیت هم از شوراها گرفته شود، عملا شوراها را بی‌خاصیت می‌کند.

مثلا مهدی چمران، رییس شورای شهرتهران معتقد است ما با انتخاب شهردار به صورت مستقیم یک درجه‌ای موافق نیستیم، انتخاب شهردار کاری تخصصی است و بایستی توسط گروه‌های تخصصی انجام شود نه این که با تبلیغات و نگاه‌های سیاسی و .. مانند رییس جمهور، شهردار انتخاب شود. مردم شوراها را انتخاب می‌کنند و شورایی که توسط مردم انتخاب شده‌اند شهردار را انتخاب می‌کنند و به صورت دو درجه‌ای شهردار توسط مردم انتخاب می‌شود.

اما جعفرتشکری هاشمی، عضو شورای شهر تهران نظر متمایزی دارد و معتقد است مکانیسم انتخاب شهردار جای تأمل دارد. اگر نمایندگان مردم در مجلس این موضوع را بررسی کنند که هر قدر مشارکت مردم در کارها بیشتر باشد، مشروعیت و حمایت‌های مردمی را بیشتر خواهیم داشت. با این اوصاف، اگر انتخاب شهردار را هم به مردم بسپاریم و همان‌طور که شورای شهر را انتخاب می‌کنند، او را هم انتخاب کنند، به نظر می‌رسد این شهرداران از حمایت‌های بیشتر مردم و از مقبولیت و مشروعیت بالاتری برخوردار می‌شوند.  

با وجود تمام این تناقضات به تازگی اسکندر مؤمنی در آئین تکریم و معارفه استاندار خوزستان با بیان اینکه مبنا است که با کمک نمایندگان، تثبیت مدیریت شهرداری افزایش یابد گفته است: «الان می‌بینیم که شهردارانی را که شورای شهر انتخاب می‌کنند بلافاصله جابجایش می‌کنند و ما شرایطی را داریم که در شهرهایی طی چهار سال، چهار شهردار تغییر داده حال سرپرست‌ها، بماند. این درحالی است که کمترین زمانی را که متخصصان برای تثبیت مدیریت کسی که بتواند شهر را اداره کند، میانگین چهار سال تعیین کردند، بنا داریم با کمک نمایندگان مجلس، شهرداران به طور مستقیم توسط مردم انتخاب شوند و یا اینکه جابجا کردن بعد از تثبیت به سادگی نباشد تا شاهد نباشیم که شهرداران به سادگی جابجا شوند؛ این در حالیست که خود اعضای شورای شهر او را انتخاب کرده‌اند، این با هیچ علم و اصول مدیریتی هماهنگ نیست چرا که ثبات در کار یکی از زمینه‌های پیشرفت است.»