پرریسک‌ترین شهر ایران از نظر فرونشست زمین، اصفهان است/ بسیاری از آثار تاریخی اصفهان از جمله میدان نقش جهان، ۳۸۵ مرکز آموزشی و ۲۸۰ مسجد در پهنه‌ی فرونشست قرار دارند /۱۱ استان کشور، بالای ۱۰ سانتی‌متر فرونشست در سال دارند که بسیار عدد بزرگی است / در ۵ الی ۱۰ سال آینده به یک بحران فراگیر …

بحران فرونشست به اماکن تاریخی و تأسیسات اساسی شهر نیز وارد شده است. ورود فرونشست به مرکز زمین ورزشگاه نقش جهان اصفهان، میدان نقش جهان، فرودگاه اصفهان، منطقه 7 شیراز، مناطقی از تهران و کرج و بسیاری از شهر‌های ایران، زنگ خطر جدی فرونشست را به صدا درآورده اما کماکان اقدام جدی و مؤثری در این زمینه صورت نگرفته است. 

علی بیت اللهی، مدیر بخش مرکز زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، درباره گسترش فرونشست اصفهان به «انتخاب» گفت:  «فرونشست اصفهان از سال 1397 به این طرف که جریان دائمی زاینده رود قطع شده تشدید شده است. به نظر من پرریسک‌ترین شهر ایران از نظر فرونشست زمین، اصفهان است. چشمه‌ی تغذیه‌ی آب‌های زیرزمینی اصفهان که زاینده رود بود، قطع شده و از طرف دیگر، کشاورزی و چاه و روش‌های آبیاری قدیمی و کشت‌های آب بر ادامه دارد. به این ترتیب هر سال به طور متوسط یک متر سطح آب زیرزمینی در اصفهان کم می‌شود. فرونشست زمین هم قسمت‌های شمالی زاینده رود را که قسمت عمده شهر را دربرمی گیرد پوشش داده است. هرچقدر به سمت شمال شهر از جمله حبیب آباد و دولت آباد حرکت کنیم، فرونشست بیشتری را مشاهده می‌کنیم. » 

وی در رابطه با بیشترین میزان فرونشست در اصفهان بیان کرد: «بیشترین عدد فرونشست در اصفهان 15 سانتی‌متر در سال است که نزدیک به 385 مرکز آموزشی از جمله مدارس و دانشگاه و مؤسسات آموزشی را در پهنه‌ی فرونشست قرار داده است. 280 مسجد در معرض فرونشست هستند که برخی از این اماکن، دارای قدمت تاریخی هستند. بسیاری از آثار تاریخی اصفهان از جمله میدان نقش جهان، با وقوع فرونشست و استمرار آن، در برخی از اضلاع این میدان، ترک‌ها و شکاف‌های متعددی مشاهده شده است. ما گزارش‌های متعددی در خصوص این پدیده منتشر کردیم. در قسمت محدوده‌ی استادیوم نقش جهان، این قضیه مربوط به سه سال قبل است. به دلیل وجود خاک‌های واگرا در شمال اصفهان، شکاف‌های ناشی از فرونشست زمین، در آن مشاهده و ثبت شده است. »

او افزود: «11 استان کشور، بالای 10 سانتی‌متر فرونشست در سال دارند که بسیار عدد بزرگی است. این اعداد از نظر مهندسی، بسیار خطرناک هستند اما ظاهراً به اعداد بزرگ در زمینه‌ی فرونشست عادت کردیم. قسمت ناراحت‌کننده این است که تاکنون اقدام کنترلی برای کاهش نرخ فرونشست زمین که نتیجه‌ی مشهودی داشته باشد دیده نمی‌شود. در 5 الی 10 سال آینده به یک بحران فراگیر می‌رسیم که برای اقدام دیر است. الان لحظات حساسی را می‌گذرانیم. دولت چهاردهم باید نسبت به این موضوع توجه ویژه داشته باشد. »

بیت اللهی درباره افزایش خطر زلزله در اصفهان اظهار داشت: «من ارتباطی بین فرونشست زمین و وقوع زلزله‌ها پیدا نکردم. هرچند برخی معتقدند که فرونشست زمین ممکن است باعث تشدید لزره خیزی شود اما من در مطالعات‌ام به صورت آماری یک رابطه‌ی معنادار پیدا نکردم. از نظر من نکته‌ی مهم این است که با توجه به وقوع فرونشست زمین در سطح گسترده‌ی شهر اصفهان، از جمله تحت تأثیر قراردادن بافت‌های فرسوده‌ی این شهر، ترک‌ها و شکاف‌های متعددی در ساختمان‌ها به وجود می‌آید. مسلماً ساختمانی که از نظر ستون و دیواره‌ها دچار ترک خوردگی ناشی از فرونشست شود، قاعدتاً در مقابل زلزله مقاومت خود را از دست داده است. با اینکه اصفهان از نظر آیین‌نامه 2800 در مناطق با خطر بسیار بالا قرار نگرفته و نرخ لرزه خیزی اصفهان نسبت به اصفهان و تبریز پایین‌تر است، به دلیل فرونشست، حتی زلزله‌های متوسط نیز خرابی جدی به وجود می‌آورند. »

مدیر بخش مرکز زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، درباره فرونشست در شیراز، مشهد و تهران گفت: «نمونه مشابه اصفهان با آن سطح گسترده از فرونشست نداریم. در این خصوص در معرض قرار‌گیری اصفهان بسیار بالاست. اثر فرونشست و توسعه‌ی فرونشست در کلانشهر‌های تهران، شامل مناطق 17-18-19-10-11 مشاهده می‌شود. در شمال غربی مشهد هم نمونه‌هایی داریم. در شیراز به علت کاهش سطح آب مهارلو، محدوده‌ی جنوب شرقی شیراز یعنی منطقه 7 شهر تحت تأثیر فرونشست قرار گرفته است. در استان فارس، شهر‌هایی مانند مرودشت و داراب، نرخ بالای فرونشست زمین دارند. بیشترین عدد فرونشست مربوط به رفسنجان و محدوده‌ی بهرمان است که نرخ آن بالای 38 سانتی‌متر در سال است. این عدد بسیار بسیار وحشتناک است. به طور کلی به جز استان گیلان که اثرات فرونشستی به صورت ملموس و مشهود در آن به ثبت نرسیده است، در تمامی استان‌های کشور، فرونشست زمین را تجربه می‌کنیم. »