رکنا: زرتشت یا زردشت پیامبر بزرگ ایران باستان است. او از شخصیتهایی است که برخی او را مروج یکتاپرستی میدانند و معتقدند که او اهورامزدا را به عنوان خدای یکتا معرفی میکرد و خدایان باستانی آریاییها را رد می کرد.
به گزارش رکنا، زرتشت آتش را یکی از مظاهر خدای روشنایی میدانست. برخی مورخان او را به عنوان یکی از بحثبرانگیزترین شخصیتهای تاریخ معرفی کردهاند. گفته میشود که زرتشت در سال ۶۶۰ قبل از میلاد به دنیا آمده، در سال ۶۳۰ قبل از میلاد به پیامبری برگزیده شده و در سال ۵۸۳ قبل از میلاد، در سن ۷۷ سالگی در آتشکدهای در بلخ به شهادت رسیده است.
کتاب مقدس زرتشتیان "اوستا" نام دارد. برخی مورخان اختلاف دارند که آیا زرتشت یکتاپرست بوده یا دینی دوگانهگرا (ثنوی) داشته است. پیروان زرتشت به نامهایی مانند مجوسی، گبر و پارسی خوانده میشوند. در قرآن، فقط یکبار واژه مجوس در آیه ۱۷ سوره حج به کار رفته است.
زمان زندگی زرتشت و محل تولد او همچنان مورد بحث و اختلاف فراوان است. برخی میگویند زرتشت در سالهای بسیار متفاوتی از تاریخ به دنیا آمده که این اختلاف زمانی به حدود ۸۶۰۰ سال میرسد. این اختلاف در زمان و مکان زندگی او، بر پذیرش آموزههای زرتشتی تأثیر گذاشته و باور به این آموزهها را دشوارتر کرده است.
زادگاه زرتشت نیز به روشنی مشخص نیست و مکانهای متفاوتی از شرق تا غرب ایران به عنوان زادگاه او مطرح شدهاند، حتی فلسطین و یونان نیز جزو این مکانها ذکر شدهاند. همچنین، کتاب اوستا به معنای "بنیاد و اساس" که کتاب مقدس زرتشتیان است، ابتدا به صورت شفاهی منتقل میشد و پس از ظهور اسلام، به صورت مکتوب درآمد. این کتاب دارای پنج بخش است و از نظر زبانشناسی ریشههایی در زبانهای اوستایی، پهلوی و سانسکریت دارد.
مسئله توحیدی یا ثنوی بودن دین زرتشت نیز همچنان محل بحث است. در اوستای موجود بخشهایی به دوخدایی (اعتقاد به دو خالق: یزدان و اهریمن) اشاره دارد، در حالی که برخی دیگر از بخشهای این کتاب میتواند به نوعی اشاره به یکتاپرستی داشته باشد. بهطور کلی، بیشتر علمای مسلمان بر این باورند که دین زرتشت در اصل دین توحیدی بوده و زرتشتیان به عنوان اهل کتاب شناخته میشوند.
استاد مرتضی مطهری در کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران اظهار میکند که زرتشتیان در دوره ظهور اسلام، و همچنین مانویان و مزدکیان، پیرو آموزههای دوگانهگرا بودند و تا مدتها پس از اسلام از این عقیده دفاع میکردند. اما او تأکید میکند که در قرن اخیر زرتشتیان مدعی یکتاپرستی شده و گذشته خود را به شکل دیگری بازنمایی میکنند.
یکی از ویژگیهای اصلی آیین زرتشت احترام به آتش است که به عنوان یکی از مظاهر خدای روشنایی شناخته میشود. زرتشتیان در معابد خود، معروف به آتشکدهها، مراسمهای دینی را در اطراف آتش به رهبری روحانیان برگزار میکنند. اصول سهگانه «گفتار نیک، پندار نیک و کردار نیک» از آموزههای بنیادین دین زرتشتی است و به عنوان راهنمای زندگی اخلاقی و انسانی تلقی میشود.
آداب و رسوم بسیاری از ایرانیان، مانند مراسم چهارشنبهسوری، سوگند خوردن به روشنایی و دیگر مراسمهای مشابه، ریشه در تعالیم زرتشت دارند. با این حال، برخی پژوهشگران زرتشتی مانند کتایون مزداپور معتقدند که مراسمهایی چون چهارشنبهسوری به زرتشتیان مربوط نمیشوند.
در باور زرتشتیان، سه منجی از نسل زرتشت ظهور خواهند کرد که هر یک از آنها جهان را به سمت عدالت هدایت خواهند کرد. بر اساس این باور، هر یک از منجیان در پایان یک دوره سههزار ساله ظهور میکند و با ظهور آخرین منجی، جهان به پایان خواهد رسید.
زرتشتیان به نامهایی همچون مجوسی، گبر و پارسی شناخته میشوند. در قرآن، واژه مجوس تنها یک بار در کنار ادیان توحیدی دیگر ذکر شده است. از آنجا که زرتشتیان باور به دوگانهگرایی داشتهاند، برخی از آنان به زندیق نیز معروف شدهاند. این عنوان به کسانی اطلاق میشده که به دوگانهگرایی (نور و ظلمت، یزدان و اهریمن) اعتقاد داشتهاند.
