خاطرات و ناگفتنی‌های سه سال ریاست‌جمهوری شهیدرئیسی

به گزارش جهان نیوز به نقل از فارس، شهید آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی، حدود هزار روز به عنوان خادم جمهور انجام وظیفه کرد تا اینکه در یک حادثه تلخ به شهادت رسید.  بررسی خدمات و عملکرد این شهید والامقام دراین مدت در شاخص‌های کلان حکمرانی اهمیت زیادی دارد. به طوری که دراین مدت کوتاه و حتی پیش از آنکه دوره فعالیت دولت سیزدهم به پایان برسد، بسیاری از شاخص‌ها و متغیرهای کلان متحول شد.  خبرگزاری فارس در پرونده‌ای به بررسی مجاهدت‌های شهید رئیسی در دوران مسئولیت خود پرداخته است، در اولین برنامه با مهدی مجاهد معاون پیگیری‌های ویژه شهید رئیسی گفتگو کردیم که در ادامه جزئیات آن آمده است. فارس: آقای مجاهد، شهیدرئیسی دولت را با چه پشتوانه ای تحویل گرفت و اولین اقدامات ایشان برای پیشبرد امور کشور چه بود؟ مجاهد: نکته اولی که به ذهنم رسید عرض بکنم این است که بعد از شهادت حاج آقای رئیسی و انتخابات و تشکیل دولت جدید در بعضی از رسانه‌ها دیدم بحث سر این هست که آیا دولتی که  به دولت جدید تحویل داده می‌شود یک اسب زین شده هست یا نیست. من با خودم فکر می‌کردم دیدم که در روایت دستاوردهای دولت شهید رئیسی اگر همین یک جمله رو فقط بگیم کافیه، چون روزی که ایشان داشت دولت رو تحویل می‌گرفت ادبیات سیاسی کشور این بود که آیا دولت در آستانه فروپاشی قرار دارد یا نه و اقتصاد را به طور خاص می‌گفتند که کاملا فروپاشی شده است. و حتی از لحاظ نظری هم گفته میشد که ما در یک بن بستی قرار گرفتیم و اساسا نسخه برای حل مسائل کشور و خروج از بن بست وجود ندارهد.  من یه خاطره خدمت شما عرض بکنم، تو سال های آخر دولت دوازدهم جلسه در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی بود مراکز مختلف افکارسنجی وضعیت سرمایه اجتماعی کشور رو ارزیابی کرده بودند و گزارشش رو در آن جلسه ارائه کردند که خب تو اون شرایط خیلی از روندها روند منفی داشتد. یک برادری اومده بود در جلسه و گزارش می‌داد که جایگاه ایران در بر اساس آمار سازمان‌های بین‌المللی در شاخص‌های مختلف چگونه است، در واقع نیتش این بود که به مسئولین مختلف دولتی که تو اون جلسه بودند براشون ثابت کند که وضع کشور آنقدری که شما فکر میکنید بد نیست و در آستانه فروپاشی قرار نداریم. دانلود فیلم   گزارش های دولت قبل به شهیدرئیسی شوک‌آور بود! ایشان رتبه‌های برتر ایران را بر اساس آمار سازمان بین المللی تو جلسه گفتند، جلسه که تمام شد یکی از آقایانی که همان موقع در کشور مسئولیت بالایی داشت و امروز هم ایشان مسئولیت گرفته و دوباره ایشون پایان جلسه اومد و به من گفت که فلانی نکته دارم گفتم بفرمایید یک وقتی گول این آمار رو نخوریدا، گفتم چطور مگه؟ گفت روزی که شوروی هم دچار فروپاشی شد تو خیلی از شاخص‌ها وضعیتش خوب بود وضعیتش از ما هم بهتر بود ولی فروپاشی اتفاق افتاد. می‌خوام عرض بکنم که اون موقع حتی در اذهان برخی از مسئولین وقت دولت این بود که کشور در چنین شرایطی قرار داره و یا در جلساتی که تو اون دوره موقت رئیس جمهور منتخب ایشون از آقای رئیسی جلساتی رو داشتن با مقامات وقت دولتی در دستگاه های نظارتی امنیتی گزارش خدمت ایشون میدادند خب شرایطی که برای ایشون توصیف میشد شرایط حقیقتاً سختی بود. گرچه ما هیچ وقت تو این ایام ندیدیم که حاج آقا  کم آورده باشد یا حتی یک بار مثلاً بگوید که من فکر نمی‌کردم اوضاع اینقدر خراب باشد که ایشون همواره به قولی اون امید خودش رو حفظ کرده بود، ولی خب شرایط  سختی بود. حالا من فقط یک نمونه رو به شما عرض بکنم چون خود این یک فصل مشبه است و بحث زیادی دارد، در خصوص همین مسئله کرونا باز این هم چون حضرت آقا فرمودند دلم برای آقای رئیسی سوخت، من تو همین ایام انتخابات دیدم برخی از مسئولین اون موقع دولت مثلاً در مورد کرونا صحبت‌هایی کردند، مثلاً می‌گفتند که ما ۱۲۰ میلیون دوز واکسن وارد کرده بودیم و القا می‌کردند که خوب دولت شهید رئیسی خلاف گفته که واکسنی نبوده است.   دانلود فیلم اقدامات شهیدرئیسی در دوران کرونا همین آقایانی که این ادعا رو کردند توی تابستان ۱۴۰۰ خاطرم هست در یکی از جلسات هیئت دولت وقت که حاج‌آقای رئیسی جلسه رو اداره می‌کرد ولی هنوز دولت تغییر نکرده بود، شهید رئیسی در جلسه از آقایان سؤال کرد که چرا شما واکسن تهیه نکردید، هر کدام توضیحاتی دادن یکی گفت که حاج‌آقا کسی به ما واکسن نمی‌فروشد، یکی دیگر می‌گفت اگر واکسن باشد پولش نیست، اون یکی می‌گفت اگر پولش باشد مثلاً چون ما مشکلاتی از قبیل fatf رو هنوز حل نکردیم نمی‌توانیم اصلاً پولش رو جابه‌جا بکنیم.  حاج‌آقا یهویی فرمودند که خب مثلاً چرا نرفتید از چین واکسن بخرید همین آقایان که ادعا می‌کردند که ما ۱۲۰ میلیون واکسن آوردیم من خاطرم هست تو اون جلسه  آن‌چنان نیشخندی زدن به این جمله حاج‌آقا و در گوشی با هم صحبت می‌کردند من خودم حقیقتاً احساس بدی بهم دست داد، فکر کردم که حاج‌آقا حرف ناپخته زده، گفتم که خب بالاخره اینها چند ساله کشور دستشان هست، همه تلاششان هم کردند پس حتماً کار نشدی است. بلافاصله شروع کردند توضیح دادند و گفتند که خب حاج‌آقا همین چین که شما دارید میگید خودش الان درگیر کروناست و با ما قبلاً یه توافق داشتیم مثلاً ۳۰ میلیون دوز بده همان هم  تأمین نکردند و بعد روزی که داشتن تحویل می‌دادند، به تاریخ همان روزهای اول شهریور نامه ۱۰ صفحه‌ای برای حاج‌آقای رئیسی نوشتند و گفتند که ما کلاً در این مدت ۲۷ میلیون دوز واکسن بیشتر  نتوانستیم بیاریم، اینها تقریباً از نظرشان قطعی بود که ما نمی توانیم واکسن وارد کنیم، البته ظلم فقط به آقای رئیسی نبود این ظلم به مقام معظم رهبری هم بود که بعضاً ادعا می‌شد که رهبری نگذاشته ما واکسن وارد کنیم. دانلود فیلم شاخصه کارآمدی شهیدرئیسی چه بود؟ حالا من بحثی که دارم این است که اگر این کفایت و کارآمدی آقای رئیسی رو بخواهیم در واقع بررسی بکنیم، مقایسه نتایج اقدامات ایشان با شرایط مطلوب در واقع غیرمنصفانه است. اگر شما بخواهید ببینید که ایشان چطور عمل کرده باید ببینید که ایشان در چه شرایطی بوده و اون شرایط موجود را به چه شرایطی توانسته برساند و محقق کند. یکی از شاخص‌های کارآمدی این است که ببینیم ایشان در مسئولیت هایی که داشتند چه عملکردی از خود به جای گذاشتند. ایشان در این سه دوره مدیریتی، چه دوره‌ای که آستان قدس بودند، چه دوره‌ای که قوه قضاییه بودند، چه دوره‌ای که رئیس‌جمهور شدند در شرایطی قبول مسئولیت کردند که سرمایه اجتماعی آن نهادها در سطح پایینی قرار داشت و مردم هم در واقع رضایتمندی آن‌چنانی نداشتند. روزی که ایشان داشت مسئولیت ها را تحویل می‌داد هم مقام معظم رهبری در حکم نفر جدید که صادر می‌کرد ابراز رضایتی که از عملکرد آقای رئیسی داشت، یعنی تولیت آستان قدس را که ایشان تحویل می‌دادند در حکم ‌آقای مروی،  حضرت آقا به عملکرد خوب شهید رئیسی اشاره‌کردند و از ایشان رضایت داشتند و ابراز امیدواری کردند که مسیر ایشان ادامه پیدا کند. در حکمی هم که در قوه قضاییه برای ‌آقای محسنی اژه ای ایشان صادرکردند از عملکرد شهیدرئیسی ابراز رضایت کردند و  برای ادامه این مسیر ابراز امیدواری کردند. در ریاست‌جمهوری هم که خب بعد از شهادت ایشان و در جلساتی که دولت جدید مستقر می‌شد دوباره ایشان اعلام رضایت کردند. شما الان برید ارزیابی و مقایسه کنید، تفاوت اعتماد مردم را به آستان قدس رضوی قبل و بعد از مدیریت شهید رئیسی، قوه قضاییه قبل و بعد از مدیریت ایشون و همینطور در دوره ریاست جمهوری بودند اعتماد مردم به نهاد دولت چقد ارتقا کرد.   برای ایشان رضایت مردم در کارها شرط بود برای ایشان رضایت مردم در کارها خیلی شرط بود، چون معتقد بود که رضایت خدا هم در همین رضایت مردم است، ایشان در دوره‌ای که در ریاست‌جمهوری بودند هیچ‌وقت ما ندیدیم تصمیمی بگیرند که به مردم فشار بیاید. حتی من بالاتر از این را به شما عرض کنم، برخی از دوستان در واقع سناریویی را آماده کرده بودند که ایشان بیاد و در سخنرانی ۲۲ بهمن سال ۱۴۰۲ اعلام کند که ما برای ۵ سال آینده کشور  برنامه داریم که در واقع ۵۰ سالگی انقلاب هم می‌شد و گفته شود که ما در ۵۰ سالگی انقلاب می‌خواهیم این اتفاقات را رقم بزنیم و این برنامه‌ها را محقق بکنیم. هدفشان هم این بود که  یک پیامی به فضای رسانه منتقل شود و برنامه داشتن ایران برای آینده هم بیان شود. ولی هیچ‌وقت ایشان این ادبیات رو به کار نبرد نه در ۱۴۰۲ نه حتی روزهای بعد از آن، علی‌رغم اینکه خیلی روی ایشان اصرار وجود داشت شاید از لحاظ مثلاً حرفه‌ای این کارخوبی بود که انجام می‌شد ولی ایشان اصلاً راجع به آینده که بخواهد این‌جوری تصمیم بگیرد را بیان نکرد تا سوتفاهمی پیش نیاید. چون ایشان بیان می کرد که معلوم نیست دولت بعدی چه می‌شود، مردم به ما رای می‌دهند یا نه،‌ ما اصلاً رئیس‌جمهور هستیم یا نیستیم. من خاطرم هست جمعی از دوستان در واقع یک طرح‌ریزی های کرده بودند و وقت گرفتن خب ایشان نمی‌دانست که جزئیات فرمایشات این عزیزان چی هست و آمدند شروع‌ کردند به ارائه‌کردند. عضویت ایران در شانگهای پیام رای مردم به رئیسی بود اواسط ارائه این دوستان تو جلسه بود که حاج‌آقا متوجه شد که حرفشان این است  که حاج‌آقا برای اینکه ما در انتخابات ۱۴۰۴ شما رای بالایی داشته باشید این کارا رو باید انجام بدید، تو اون جلسه من جز جلساتی بود که دیدم حاج‌آقا برخورد بسیار تندی کرد با اون دوستان خب با اینکه می‌دانست از خیرخواه بودن دلسوز بودند با این‌ حال برخورد بسیار تندی کرد و گفت که اصلاً راجع به انتخابات و این‌ها حق حرف‌زدن ندارید نه پیش من حتی در جلسات خصوصی خودتان.  ولی این کارهایی که گفتید را حالا من قبول دارم، چون این کارها کارهای خدمت نیست، فقط و فقط برید برنامه خدمت به مردم بنویسید و بیارید والسلام. حضرت آقا هم در یکی از بیاناتشان راجع به ایشان فرمودند که آقای رئیسی جمهوری اسلامی ایران رو در چشم رجال سیاسی جهان جایگاهش رو ارتقا داد، این حرف دقیقی است.  من داشتم  به یک موضوع فکر می‌کردم، گفتم ببین بعضی کارها در واقع اقدامات شهید رئیسی بود، عملکرد ایشون بود، بعضی چیزها هم اصلاً شخصیت رئیسی و پیام رای مردم بود.  یک نمونه‌اش عضویت ایران در شانگهای بود، وقتی که ما در واقع خبر عضویت ایران در شانگهای رو به ما دادن از طریق روسیه این پیغام به ما رسید، هنوز آقای رئیسی به‌عنوان رئیس‌جمهور مستقر اصلا دولت رو تحویل نگرفته بود چند روز بعد از انتخابات بود که همان ایام من سوال کردم از مسئولین که  از مقامات دولت سابق بودند که تحلیل شما از این موضوع چیست، آقای رئیسی هنوز اصلاً دولت را تحویل نگرفته گفتنه  که این اون بنده خدا حرفش این بود می‌گفتش که این فقط پیام رای مردم بود.   پیام شهیدنصرالله به رئیسی: ادبیات دشمنان با ما تغییر کرد شخصیت آقای رئیسی شخصیت شناخته شده‌ای برای مقامات بین الملی است، رویکردهای ایشان و سیاست‌های ایشان و قرابت نگاه ایشان به نگاه مقام معظم رهبری مثال زدنی بود. تحلیل این اتفاقات این بود که به جمهوری اسلامی پالس مثبت ارسال می‌کنند. خب همین روند ادامه پیدا کرد و وارد شانگهای شدیم و  مسئله واکسن با چین را حل کردیم.  بعضی‌ها می‌گفتند که  مثلاً دولت قبل نمی‌توانست یک تلفن بزند به چین و مسئله را حل کند، درسته آقای رئیسی با یک تلفنش به آقای  رئیس‌جمهور چین باعث شد که نتیجتاً گشایش حاصل شود و واکسن کرونا سرازیر شد. ولی این نتیجه عملکرد و تلفن نبود بلکه نتیجه تغییر رویکردها و سیاست‌ها بود و پیامی بود که طرف چینی هم می‌خواست به ما بدهد. پیام همکاری بدهد  که من تو رو می‌شناسم و می‌دانم که با من چگونه تعامل خواهد کرد و در واقع آغاز همکاری بود.  سومین مطلب که می‌خواهم بگم این است که هنوز عملکرد شهید رئیسی شروع نشد ولی دستاوردهای راهبردی برای کشور داشت، در حوزه همین جبهه مقاومت،  همان اوایل دولت بود که حاج‌آقا فرمودند که من سؤال کردم، یک ملاقاتی داشت با یکی از سران در واقع جبهه مقاومت و خیلی سرحال بود، فرمودند که یکی از این آقایون گفتند آقای سید حسن نصرالله پیغام داده که حالا ضمن عرض تبریک و اینا برای انتخاب ما  از وقتی شما انتخاب شدید ادبیات جبهه مقابل با ما تغییر کرده است.   با آمریکایی‌ها ملاقات نخواهم کرد اینا همان ابتدای انتخاب ایشان بود، اینها در واقع دستاوردهای شخص آقای رئیسی در این جایگاه ریاست‌جمهوری برای جمهوری اسلامی ایران بود، بعدها البته خب این دیگر با عملکرد ایشان این اتفاقات توسعه پیدا کرد و دستاوردهای بیشتری هم رقم زد. در  صحنه بین‌المللی موضوع عضویت ایران در بریکس چیزی بود که نتیجه عملکرد ایشان بود،  عملیات وعده صادق 1 هم در دوران ایشون بود. ایشان در مواجهه با دشمن بالاخص آمریکا و رژیم صهیونیستی هم بسیار شجاع هم بسیار قاطع بود، هم بسیار صریح بود. کما اینکه در اولین نشست خبری که برگزار کرد، به‌عنوان رئیس‌جمهور وقتی که از ایشان سؤال شد که آیا مثلاً در نیویورک برید با رئیس‌جمهور آمریکا ملاقات خواهید کرد یا نه ایشان راجع به این موضوع پاسخ داد نه و این خودش پیام داشت. معنی‌اش این بود که من یک‌کلمه‌ای می‌خواهم پاسخ بدم، درعین‌  اینکه ایشان کاملاً یک رفتار دیپلماتیک حرفه‌ای هم داشت، یعنی دشمنان ما هم این رو می‌دانستند که اگر با ما در چارچوب اصولمان مذاکره بکنند ما اهل مذاکره‌ایم. کما اینکه مذاکره‌ای که تا اسفند ۱۴۰۰ حتی در حوزه پرونده برجام که یک پرونده به ارث رسیده به دولت بود داشتیم بسیار روند حرفه‌ای رو دنبال کرد که به دلایلی خارج از این قاعده میز مذاکره در واقع به هم خورد که حالا به‌جای خودش جای بررسی دارد. اقدامات شهیدرئیسی برای موفقیت وعده صادق حل‌شدن پرونده ما و عربستان یکی از دستاوردهای بزرگ دیپلماتیک دوره ریاست‌جمهوری ایشون بود که از منافع اون موضوع ما همین امروز در جریان تنش‌های منطقه و حوادث بعد از طوفان الاقصی هم آثار و برکاتی داشته است.  نقشی که امروز انصارالله در معادلات منطقه دارد ایفا می‌کند حتماً مثل  گذشته نیست و چند پله ارتقا پیدا کرده است. موضوع بعدی حمله رژیم صهیونیستی به کنسولگری ما بود ایشان در قطعیت پاسخ هیچ تردیدی نداشتند  و در متناسب بودن پاسخ هم باز تردید دچار افراط شد و نه دنبال جنگ‌طلبی بود و نه دنبال توسعه تنش بود.   از طرفی هم اهل ترس و کم‌آوردن تو موضوع بود، با قاطعیت دنبال کرد بلافاصله ایشان فرماندهان محترم نیروهای مسلح رو هم خواستند جلسه برگزار شد و اعلام کردند که ایشون صرفا مقام حامی و پشتیبان از نیروهای مسلح برای صادق نبود ،بلکه نقش مطالبه‌گری را هم داشت.  حتی یک جایی شاید اون عزیزان ما نگران بودند که وضعیت اقتصادی کشور چگونه می‌شود و اینها شهید رئیسی بود که گاهی وقت‌ها  قوت قلب می‌داد که شما کار خودتان رو انجام بدید. در دولت هم خیلی با جدیت موضوع رو دنبال کرد . جلسه‌ای که با آقای دکتر مخبر داشت برای اطمینان از تنظیم بازار و اینکه در بازار مشکل پیش نیاید چون معلوم نبود که بعد از اینکه ما پاسخ میدهیم به رژیم صهیونیستی بعدش چه اتفاقی می‌افتد. یعنی تا چند تا گام بعد از اون باید پیش‌بینی ها با مسئولین حوزه ارزی کشور انجام می‌شد.  ایشون جلسات خصوصی رو گذاشت و به نیروهای مسلح ما قوت قلب داد که ما کشور را اداره میکنیم شما هم کار خودتان را با قاطعیت انجام دهید.   استقبال سران کشورها از سخنرانی رئیسی در اجلاس ریاض ما در وعده صادق یک بالاخره برای اولین بار بود که می‌خواستیم این حصار پوشالی که رژیم صهیونیستی ایجاد کرده بود و می‌گفت  کسی جرئت تعرض رو به من ندارد بشکند. نکته دوم این بود که در این موضوع  بی‌گدار به آب نزدند، خود حاج‌آقای رئیسی و شهید امیر عبداللهیان دیپلماسی گسترده‌ای را به راه انداختند. با  سران کشورهای مختلف مذاکرات متعددی انجام شد چه در قالب جلسات حضوری که با اینا برگزار شد چه گفتگوهای تلفنی چه پیام‌هایی که رد و بدل شد، در واقع در احراز این مشروعیت بین المللی  اقدام  دیپلماسی انجام شده که باعث اجماع نسبی شده بود. حتی مقامات برخی کشورهای اروپایی که پشت سر رژیم صهیونیستی بودند دیگر تو روزهای پایانی به ما نمی‌گفتند که شما نزنید یا اگر بزنید ما جلوتون می‌ایستیم، درخواستشان در روزهای آخر این بود که خفیف عملیات بکنید. خب این مشروعیت‌سازی بین‌المللی که وجود داشت و احراز این مشروعیت ویژه و منحصربه‌فرد بود که با زحمات خود شهید و تدبیر ایشان و شهید امیر عبداللهیان رخ داد . یا کنشی که ایشان در جریان اجلاس ریاض ایفا کردند، اولاً پیگیری تشکیل خود اجلاس سران کشورهای اسلامی، خب خیلی از کشورها تمایل نداشتند که اجلاس تشکیل شود. با پیگیری‌های مستمری که شهید رئیسی انجام‌دادند اولاً اجلاس تشکیل شد اجلاس که تشکیل شد بیش از ۵۰ نفر از سران کشورها در اجلاس شرکت کرده بودند. در آن مقطع سخنرانی خود شهید رئیسی در بین تمام سخنرانان جلسه درخشید، این یه بخشی‌اش به بازخوردهایی بود که در فضای رسانه اتفاق افتاد، خبرنگارهای عرب‌زبان، انگلیسی‌زبان بین‌المللی موضع‌گیری‌هایی که کردند و ارزیابی‌هایی که از سخنرانی ایشون داشتند بسیار مثبت بود. تا عضویت ایران در بریکس قطعی نشد در اجلاس شرکت نکرد! همان موقع که به‌صورت زنده داشت پخش می‌شد با استقبال گسترده مواجه شده بود، بازخوردی بود که شاید ما با بیش از ۱۰ نفر از سران کشورهای مختلف در حاشیه‌ اجلاس ملاقات داشتیم بدون استثنا سران این کشورها در ملاقات خصوصی که خدمت شهید می‌آمدند  اولین جمله آن‌ها این بود اولاً تقدیر می‌کردند و تحسین می‌کردند و جمله دومشان این بود که آقای رئیسی ما هم دلمان با همین حرف‌های شماست ولی ما نمی‌توانیم مثل شما حرف بزنیم، جرئتش را نداشتند این‌جوری صحبت کنند. گام بعدی موضوع بریکس بود، عضویت ما در خود اجلاس بریکس نتیجه پیگیری‌های جدی و مصرانه و موثری بود که با تدبیر ایشون انجام شد تا نهایتاً عضویت ما در بریکس پذیرفته شد.  خاطرم هست آفریقای جنوبی میزبان اجلاس بریکس بود ما هم دعوت شده بودیم ولی معلوم نبود که عضویت ما در این اجلاس اعلام می‌شود، خیلی هم پیگیر بودند هم کشور میزبان هم برخی از سایر اعضا که حتماً آقای رئیسی در این اجلاس شرکت کند، منتها ایشان تا دقیقه ۹۰ اعلام‌حضور  نکرده بود، منوط کرده بود به اینکه اگر عضویت ایران پذیرفته شود من هم حضور خواهم پیدا خواهم کرد، اگر نه من تو اجلاس شرکت نخواهم کرد در سطوح پایین‌تر شرکت می‌کنیم شرکت می‌کنیم. در نهایتا با دیپلماسی های شهید رئیسی و امیر عبداللهیان به ما اعلام کردند عضویت در بریکش پذیرفته شده است.   اجلاس بعدی بعد از موضوع طوفان الاقصی بود، خب بنایی بر تشکیل قدرت‌های جهانی داشتند در واقع فشار می‌آوردند که بریکس برای موضوع غزه تشکیل جلسه ندهد، شهید رئیسی به شدت پیگیری کردند که اجلاس بریکس تشکیل شود و قطعنامه داشته باشد. پیگیری ایشون نهایتاً جواب داد و اجلاس بریکس تشکیل شدبه‌صورتت ویدیو کنفرانسی هم تشکیل شد، در محتوای خود جلسه با  توجه به اینکه فورس ماژور هم  تشکیل شده بود این اجلاس حتی یک بیانیه پایانی هم برایش آماده نکرده بودند. باوجوداینکه خب خود آفریقای جنوبی که دبیر بود و میزبان بود موضع خودش تو موضوع فلسطین کاملاً موضوع حمایتی بود و موضوع خوبی هم بود ولی حتی یک بیانیه پایانی نداشت، با پیگیری شهید رئیسی از مقامات سران حاضر در جلسه قطعنامه حمایتی از فلسطین همتصویب شد.