سهم خوراکی‌ها در سبد خانوار

مرکز آمار تورم نقطه‌ای خوراکی‌ها در مهرماه سال جاری را معادل 26درصد اعلام کرده که نسبت به شهریور‌ماه 2.2واحد درصد افزایش یافته است. وجود روند افزایشی در قیمت کالاهای خوراکی در حالی رقم می‌خورد که نسبت به رقم تورم کل کشور 5.6واحد درصد پایین‌تر است. تورم خوراکی به افزایش قیمت مواد غذایی و اقلام خوراکی اشاره دارد که می‌تواند تاثیر قابل‌‌توجهی بر هزینه‌های خانوارها و وضعیت اقتصادی جامعه داشته باشد. این نوع تورم زیرمجموعه‌ای از تورم عمومی است و معمولا به دلایل مختلفی، از جمله کاهش عرضه محصولات کشاورزی، افزایش هزینه‌های تولید، نوسانات ارزی، افزایش تقاضا، یا سیاست‌های تجاری و وارداتی رخ می‌دهد.  مواد غذایی بخش بزرگی از سبد هزینه‌های روزمره خانوارها را تشکیل می‌دهند.

سهم بودجه تخصیص‌یافته به مواد غذایی در کشورهای کم‌درآمد و درحال‌توسعه به طور متوسط حدود 44درصد و در برخی موارد بیش از 60درصد است. این سهم در اقتصادهای نوظهور 27درصد و در اقتصادهای پیشرفته 16درصد را تشکیل می‌دهد. در نتیجه خانوارهای کم‌درآمد سهم بیشتری از درآمد خود را به خرید خوراکی اختصاص می‌دهند.  افزایش قیمت خوراکی‌ها، به‌ویژه برای خانوار کم‌درآمد، باعث کاهش قدرت خرید می‌شود و می‌تواند منجر به کاهش سطح کیفیت تغذیه‌ای و سلامت عمومی شود. افزایش قیمت مواد غذایی می‌تواند منجر به نارضایتی اجتماعی شود و در بسیاری از کشورها، تورم خوراکی به‌‌خصوص در اقلام ضروری مانند نان، برنج و گوشت، بسیار مورد توجه سیاستگذار است.

سهم 55درصدی خوراکی از دستمزد

»دنیای ‌اقتصاد» بر اساس سبد اقلامی که وزارت رفاه آن را برای توزیع کالابرگ مشخص کرده، هزینه‌های لازم برای تامین این سبد را طی سال‌های اخیر براساس قیمت‌های اعلام‌شده از سوی مرکز آمار محاسبه کرده است. این بررسی نشان می‌دهد در مهرماه سال جاری سهم هزینه مواد غذایی مصرفی یک خانوار 4نفره از حداقل حقوق به 55درصد رسیده است. این در حالی است که سهم مذکور از حداقل حقوق در مدت مشابه سال گذشته معادل 64درصد بود. با‌این‌حال در ماه گذشته سهم مواد غذایی یک خانوار 4نفره از حداقل حقوق برابر با 54درصد بود و در ماه جاری رشد یک‌واحد درصدی را ثبت کرده است.

کدو‌سبز؛ صدرنشین تورم ماهانه

نگاهی به جزئیات تورم ماهانه خوراکی‌ها در اولین ماه پاییز نشان می‌دهد اقلامی مانند کدوسبز، فلفل دلمه‌ای و خیار به ترتیب پرچمداران تورم مهرماه بوده‌اند. تورم ماهانه این اقلام به ترتیب 16.9 ، 10.6 و 9.9درصد بوده است. در گروه نان و غلات بیشترین افزایش قیمت نسبت به ماه قبل 4.8درصد ثبت شده که مربوط به برنج خارجی درجه‌یک بوده است. با توجه به رشد مداوم قیمت‌ها و جاماندن دستمزدها از تورم، خرید برنج خارجی مورد تقاضای خانوار ایرانی قرار گرفته است؛ بنابراین بهتر است افزایش قیمت این کالا مورد توجه سیاستگذاران باشد. با‌این‌حال هر سال طبق قانون و به منظور حمایت از تولید برنج ایرانی از اول مرداد تا ۱۵ آبان هرگونه واردات برنج ممنوع می‌شود. برخی تحلیلگران اعتقاد دارند افزایش قیمت برنج خارجی در ابتدای پاییز به توقف واردات این کالا در بازه مذکور مربوط می‌شود.

وعده کاهش قیمت مرغ محقق نشد

در گروه گوشت قرمز، سفید و فرآورده‌های آن بیشترین افزایش قیمت مربوط به مرغ ماشینی با 3.8درصد است. بر اساس گزارش مرکز آمار، در مهرماه سال جاری حداقل قیمت یک کیلو مرغ ماشینی حدود 82هزار تومان و حداکثر قیمت آن حدود 99هزار و نهصد تومان بوده است. همین امر باعث شده میانگین قیمت یک کیلو مرغ ماشینی به حدود 92هزار تومان برسد. مدیرعامل اتحادیه مرغداران گوشتی کشور در پاسخ به تورم 5.1درصدی ماهانه مرغ ماشینی در شهریورماه، وعده داد که با اتمام تابستان و کاهش سفرها، قیمت‌ این کالا کاهش خواهد یافت. اما آمار تورم خوراکی در مهرماه نشان می‌دهد که این وعده محقق نشد و قیمت مرغ همچنان روند افزایشی داشته است.

این در حالی است که بازار گوشت گوسفند در مهرماه با نوسان قیمتی کمی همراه بوده و تورم ماهانه 0.5درصدی را تجربه کرده است. تحلیلگران معتقدند دلیل ثبات نسبی قیمت گوشت گوسفندی، در کنار عرضه گوشت دولتی، به افزایش عرضه دام در این مقطع زمانی بر‌می‌گردد. در گروه میوه و خشکبار نیز بیشترین افزایش قیمت نسبت به ماه قبل مربوط به موز با 5.6درصد است. کارشناسان بیان می‌کنند این افزایش به دلیل بالا بودن هزینه‌های خرید مجوز واردات این کالاست که منجر به افزایش قیمت نهایی شده است. در مهر‌ماه سال جاری تورم ماهانه 9 کالای خوراکی نیز منفی بوده است. در این ماه انار تورم منفی 16.7درصدی داشته است. یکی از دلایل این کاهش قیمت، رسیدن به فصل برداشت این میوه و افزایش عرضه آن است.

تورم نقطه‌به‌نقطه خوراکی

نگاهی به تورم نقطه‌به‌نقطه خوراکی‌ها نشان می‌دهد در مهرماه سال جاری هویج با تورم حدود 78درصدی، پرچمدار تورم مواد خوراکی است. پس از آن، لیموترش و پیاز با تورم 77.2 و 67.8درصدی در رتبه‌های بعدی پرتورم‌ترین خوراکی‌ها قرار گرفته‌اند. از طرفی پرچم‌داران تورم ماهانه خوراکی‌ها در مهرماه در تورم نقطه‌ای نیز وضعیت قابل‌توجهی داشته‌اند. تورم نقطه‌به‌نقطه سه محصول کدوسبز، فلفل دلمه‌ای و خیار در مهرماه به ترتیب 26.2، 48.6 و 67.8درصد بوده است.  در ماه مهر همچون ماه قبل از آن سه کالای روغن نباتی جامد، روغن مایع و پسته تورم نقطه‌به‌نقطه منفی ثبت کرده‌اند.