از کجا بفهمیم فشار خون مان بالا رفته؟

فشار خون نیرویی است که باعث می‌شود، خون درون رگ‌ها جریان پیدا کند.

 در ابتدا باید بدانید که این امکان وجود دارد که فرد بدون داشتن هیچ علائمی سال‌های سال مبتلا به فشار خون بالا (هیپرتانسیون) باشد. فشار خون بالایِ کنترل نشده، خطر ابتلا به بیماری‌های جدی مانند سکته و حمله قلبی را افزایش می‌دهد. فشار خون با میزان خونی که توسط قلب پمپ می‌شود و مقدار مقاومت ایجاد شده در برابر جریان خون توسط شریان‌ها تعریف می‌شود. هرچه میزان خون بیشتری توسط قلب پمپ شود و هرچه شریان‌ها باریک‌تر و تنگ‌تر باشند فشار خون بالاتر خواهد بود.

معمولاً فشار خون بالا بعد از سال‌های طولانی زندگی ایجاد می‌شود و در نهایت تقریباً همه به آن مبتلا خواهند شد. خوشبختانه فشار خون بالا را می‌توان به آسانی تشخیص داد و بعد از این که فرد متوجه شد دچار فشارخون بالا است می‌تواند با پزشک خود در جهت کنترل آن همکاری کند.

 گرچه همه افراد برای زنده ماندن نیاز به فشار خون دارند به اصطلاح به فشار خون بالا، فشار خون گفته می‌شود.

*علائم

بیشتر افراد مبتلا به فشار خون بالا حتی زمانی که فشار سنج، میزان خطرناکی را نشان می‌دهد، هیچ نوع علائم و یا نشانه‌ای از این بیماری ندارند. گرچه تعداد کمی از افراد مبتلا به فشار خون بالا دچار سردرد، سرگیجه و یا مقدار کمی خون دماغ می‌شوند ولیکن این علائم تا زمانی که فشار خون بالا به سطح پیشرفته و یا حتی تهدید کننده نرسد، ظاهر نمی‌شوند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

خیلی از افراد تصور می‌نمایند که تا زمانی که دچار علائم فشار خون بالا نشده اند نیازی به مراجعه به پزشک جهت چک کردن فشار خون، ندارند. توصیه آن است که بعد از سن ۲۰ سالگی از پزشک خود بخواهید که فشار خون شما را هر دو سال یک بار اندازه گیری کند. در صورتی که قبلاً مبتلا به فشار خون بالا و یا سایر فاکتور‌های خطر بیماری قلب و عروق بوده اید، پزشک شما دفعات بیشتری از اندازه گیری را توصیه خواهد کرد. فشار خون کودکان ۳ سال به بالا نیز معمولاً به عنوان قسمتی از بررسی‌های سالانه اندازه گیری می‌شود.

چنان چه پزشک خود را به طور منظم ملاقات نمی‌کنید، ولی در عین حال نگران میزان فشار خون خود هستید، می‌توانید جهت پایش آن به مراکز بهداشتی موجود در سطح شهر مراجعه کنید و یا از دستگاه‌های موجود در مراکز مختلف شهری استفاده نمایید، ولی معمولاً این دستگاه‌ها دقیق عمل نمی‌کنند و ممکن است نتایج دقیقی را به شما ندهند.

*علل

دو نوع فشار خون بالا وجود دارد:

فشار خون اولیه: در ۹۰ تا ۹۵ درصد از بزرگسالان مبتلا به فشار خون بالا، علت مشخصی وجود ندارد. این نوع فشار خون را فشار خون اولیه می‌نامند که به صورت تدریجی بعد از چندین سال به وجود می‌آید.

فشار خون ثانویه: ۵ تا ۱۰ درصد بقیه‌ی موارد فشار خون بالا تحت شرایط و علل زیر ایجاد می‌گردند. این نوع از فشار خون بالا را فشار خون ثانویه می‌نامند که ناگهانی ایجاد می‌شود و نسبت به نوع اولیه، فشار خون شدیدتری را سبب می‌شود. شرایط گوناگون و مصرف دارو‌های مختلف می‌توانند منتهی به فشار خون بالا شوند که عبارت هستند از:

* مشکلات کلیوی

* تومور غده فوق کلیه

* نقص مادرزادی قلب

* دارو‌های خاصی مانند دارو‌های جلوگیری از بارداری، دارو‌های ضد احتقان، دارو‌های مُسکنی که به صورت آزاد فروخته می‌شوند و برخی دارو‌های تجویزی دیگر.

* دارو‌های غیر قانونی مانند کوکایین و آمفتامین.

*عوامل خطر

فاکتور‌های خطر بسیار زیادی برای فشار خون بالا وجود دارد.

برخی از آن‌ها را شما نمی‌توانید کنترل کنید. فاکتور‌های خطر این بیماری عبارت هستند از:

* سن: خطر فشار خون بالا با افزایش سن ارتباط مستقیم دارد. در اوایل سن میانسالی فشار خون بالا در مردان معمول است. در زنان نیز این بیماری بعد از یائسگی معمول می‌شود.

* نژاد: فشار خون بالا در سیاه پوستان رایج‌تر است و در آن‌ها در سنین پایین تری از سفید پوستان گسترش می‌یابد. عوارض جدی فشار خون بالا نیز مانند سکته و حمله قلبی در سیاه پوستان معمول‌تر است.

* سابقه خانوادگی: فشار خون بالا بیشتر در اعضاء یک خانواده و به صورت خانوادگی نمایان می‌شود.

دیگر عوامل خطر فشار خون بالا که قابل کنترل هستند، عبارتند از:

* چاقی یا اضافه وزن: هرچه شما بیشتر دچار اضافه وزن باشید، به خون بیشتری برای رساندن اکسیژن و مواد مغذی به بافت‌های بدن تان نیاز دارید و هنگامی که حجم خون گردشی در رگ‌های شما افزایش می‌یابد فشار وارده بر دیواره‌های عروقی نیز افزایش می‌یابد.

* عدم تحرک: افرادی که تحرک ندارند ضربان قلب بیشتری دارند. هرچه ضربان قلب بیشتر باشد یعنی در هر انقباض، قلب سخت‌تر کار می‌کند و فشار قوی‌تر بر شریان‌ها اعمال می‌شود. کمبود فعالیت بدنی خطر چاقی و اضافه وزن را نیز افزایش می‌دهد.

* استعمال دخانیات: نه تنها استعمال دخانیات بلافاصله پس از مصرف به صورت موقتی فشار خون را بالا می‌برد بلکه مواد شیمیایی موجود در دخانیات به سطوح دیواره شریانی آسیب وارد می‌کنند و منجر به باریک شدن شریان‌ها و افزایش فشار خون می‌شوند.

فشار خون و نمک

* نمک (سدیم) فراوان در غذاها: مصرف زیاد سدیم باعث نگه داری مایعات در بدن می‌شود که منجر به افزایش فشار خون می‌گردد.

* پتاسیم کم در غذاها: پتاسیم به حفظ تعادل سدیم در سلول‌های بدن کمک می‌کند. چنان چه پتاسیم کافی دریافت نکنید، سدیم بالایی در خون انباشته می‌شود.

* مصرف بسیار پایین ویتامین D: مصرف کم ویتامین D در رژیم غذایی می‌تواند منتهی به فشار خون بالا شود. ویتامین D در تولید آنزیمی توسط کلیه که فشار خون را تحت تاثیر قرار می‌دهد نقش دارد.

* مصرف الکل: نوشیدن الکل به صورت مداوم به قلب آسیب می‌رساند. مصرف گاه به گاه الکل نیز به صورت موقتی فشار خون را افزایش می‌دهد چرا که منجر به ترشح هورمن‌هایی می‌شود که جریان خون و ضربان قلب را افزایش می‌دهد.

* استرس: سطح بالای استرس می‌تواند به صورت ناگهانی و موقتی فشار خون را افزایش دهد. چنان چه سعی دارید با پُرخوری، مصرف الکل و یا استعمال دخانیات بر استرس خود غلبه کنید، تنها مشکلات خود را با فشار خون بالا افزایش خواهید داد.

* بیماری‌ها و شرایط خاص: برخی شرایط مزمن نیز خطر فشار خون بالا را افزایش می‌دهد مانند کلسترول بالا، دیابت، بیماری کلیه و تنگی نفس هنگام خواب. 

گاهی اوقات بارداری نیز می‌تواند منجر به فشار خون بالا شود.

اگر چه فشار خون بالا در بین بزرگسالان رایج است، ولی کودکان نیز در معرض این بیماری قرار دارند. در برخی کودکان فشار خون بالا نیز به دلیل مشکلاتی مانند بیماری قلبی و یا بیماری‌های کلیوی به وجود می‌آید. در تعداد رو به افزایشی از کودکان، شیوه زندگی غلط مانند رژیم غذایی ناسالم و عدم فعالیت بدنی منجر به فشار خون بالا می‌شود.