از زمان پاندمی کرونا حدود ۵ سال می‌گذرد اما خیلی از افراد با وجود بهبود یافتن، هنوز درگیر عوارض آن هستند. عوارضی طولانی‌مدت که به آن لانگ کووید یا سندرم بعد از کووید می‌گویند.
همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: از زمان پاندمی کرونا حدود ۵ سال می‌گذرد اما خیلی از افراد با وجود بهبود یافتن، هنوز درگیر عوارض آن هستند. عوارضی که با گذشت چند سال هنوز خبری از بهبود دیده نمی‌شود. پزشکان به این عوارض طولانی‌مدت، لانگ کووید یا کووید طولانی یا سندرم پس از کووید می‌گویند.
از زمان شیوع پاندمی کرونا بیش از ۴۰۰ میلیون نفر (پیر و جوان) در سراسر جهان دچار لانگ کووید یا کووید طولانی شده‌اند. عوارض طولانی‌مدتی مثل خستگی مفرط، اختلالات ریتم قلب، مشکلات تمرکز، انواع افسردگی، بی‌اشتهایی، ریزش شدید مو، اختلالات خواب، آسیب‌های مغزی، تغییرات در حس چشایی و بویایی، درد مفاصل، اختلال حافظه و مشکلات پوستی به عنوان مهم‌ترین و رایج‌ترین عوارض لانگ‌کووید مطرح‌اند و دانشمندان و پژوهشگران نیز آنها را تایید کرده‌اند.
با آن که مدت زیادی از شروع پاندمی کرونا در جهان گذشته و با آن که سازمان جهانی بهداشت (WHO) ۵ مه ۲۰۲۳ به طور رسمی پایان وضعیت اضطراری کووید ۱۹ در جهان را اعلام کرد، اما افراد زیادی در دنیا همچنان درگیر این پس‌لرزه‌های این بیماری هستند و هنوز پرسش‌های بسیاری در این حوزه بدون جواب باقی مانده است.
بعضی‌ها بعد از چند سال هنوز درگیر عوارض کرونا هستند
در ایران هم مثل همه جای دنیا خیلی‌ها درگیر لانگ کووید - با وجود بهبود این بیماری - هستند. به گفته پزشکان، لانگ کووید زمانی است که عوارض کووید بعد از گذشت ۳ ماه از بهبودی فرد، همچنان با او مانده باشد. اگر زیر ۳ ماه برطرف شود، آن دیگر لانگ کووید نیست. سوال این است که آیا این عوارض بالاخره یک روز برطرف می‌شود یا برای همیشه با فرد خواهد ماند؟
دکتر آمیتیس رمضانی، متخصص بیماری‌های عفونی و رئیس انجمن متخصصین بیماری‌های عفونی ایران به همشهری‌آنلاین می‌گوید: بسته به شدت و میزان درگیری کووید، طول کشیدن عوارض آن در هر فردی فرق می‌کند. ما موارد زیادی داشتیم که تا یک سال حس چشایی و بویایی نداشتند اما بعد از آن این مشکل در آنها رفع شد. لانگ کووید ممکن است یک ساله برطرف شود، امکان دارد بیشتر از ۳ سال هم طول بکشد. اما بالاخره برطرف می‌شود.
دکتر رمضانی می‌گوید: دلیل لانگ کووید این است که ویروس کرونا جدید محسوب می‌شود و ما هنوز درمان قطعی برای آن نداریم. ما روی ویروس‌های دیگر مثل آنفلوآنزا ۵۰ سال کار کردیم تا برای درمانش به نتیجه رسیدیم. اما این هم ویروس جدید است، هم جهش‌های زیادی هم دارد و هم زمانی که از پاندمی گذشته، فقط ۵ سال است. بنابراین حتی اگر فرد روز اول پاندمی به کرونا مبتلا شده باشد، تازه حدود ۵ سال از بیماری‌اش گذشته که در علم پزشکی زمان کمی است.
این متخصص بیماری‌های عفونی درباره علت تعدد عوارض کووید می‌گوید: ویروس کرونا با سایر ویروس‌ها تفاوت زیادی دارد. مثلا ویروس سرماخوردگی موضعی برخورد می‌کند و فقط مخاط تنفسی مثل مخاط بینی، گلو و حلق را درگیر می‌کند اما ویروس کرونا می‌تواند به تمام بافت‌های بدن و همه اعضای حیاتی بدن مثل مغز، ریه و قلب نفوذ کند. خب به نسبت این نفوذ، عوارضی هم که ایجاد می‌کند، زیاد و متعدد هستند. عوارضی که برطرف شدنش هم ممکن است مدت‌ها طول بکشد.
لانگ کووید دائمی است یا برطرف می‌شود؟
رئیس انجمن متخصصین بیماری‌های عفونی ایران می‌گوید: علت این که کرونا این‌همه عوارض ایجاد می‌کند، تقابل بین ویروس و سیستم ایمنی بدن است. سیستم ایمنی واکنشی نسبت به این ویروس نشان می‌دهد که اضافی است و این واکنش در بدن باقی می‌ماند و باعث می‌شود که برخی افراد دچار بیماری‌های اتو ایمیون یا خودایمنی مثل لوپوس، تیروئید ناشی از التهاب ناشی از ابتلا به کووید و ... شوند.
دکتر رمضانی تاکید می‌کند: اما لانگ کووید هم بالاخره برطرف می‌شود. بیشتر کیس‌هایی که خودم داشتم، با گذشت زمان و گاهی با برخی درمان‌های پیشنهادی عوارض‌شان برطرف شد. البته درمان‌ها پیشنهادی هستند و نتایج قطعی ندارند. چون هنوز دنیا دارد روی این ویروس و همچنین لانگ کووید تحقیقات انجام می‌دهد. ولی بسته به مورد سعی داریم اقداماتی انجام دهیم که شاید عوارضش زودتر برطرف شوند.
این پزشک می‌گوید: ما مراجعین زیادی داشتم که ادعا داشتند بعد از ابتلا به کرونا دچار مِه مغزی (Brain Fog) شده‌اند. در مه مغزی فرد احساس می‌کند موقع فکر کردن راحت نیست و انگار دور مغزش را مِه فرا گرفته است. ولی همه این عوارض حتی مه مغزی حتی مه مغزی با گذر زمان کم و کمتر می‌شود.
او ادامه می‌دهد: البته عوارض کرونا همان طور که گفتم خیلی زیاد است؛ چون کرونا ویروسی است که تمام بافت‌های بدن را درگیر می‌کند، طبعا عوارضش هم بیشتر و زیادتر است. ویروس در تمام بدن پخش می‌شود و گیرنده برای ورود به سلول‌های هر بافت را دارد.عوارض بعضی‌ها در ریه خود را نشان می‌دهد، برای بعضی‌ها در قلب، در خیلی‌ها مغز آسیب می‌بیند. بسته به عضوی که درگیر کرونا شده، عوارض هم در همان بافت و عضو خود را نشان می‌دهد.
؛
لانگ کووید در سالمندان بیشتر است یا جوانان؟
آیا لانگ کووید در سالمندان بیشتر است یا جوانان؟ دکتر رمضانی در این باره می‌گوید: هرچقدر سن بالاتر باشد، طبعا بهبود کرونا و ریکاروری فرد ممکن است زمان طولانی‌تری ببرد. البته یک سری عوارض کرونا هم هستند که بیشتر در جوانان دیده می‌شوند. مثل مه مغزی، مشکلات قلبی از جمله آریتمی، بیماری‌های خودایمنی مثل درگیری تیروئیدی. اما عوارضی مانند بی‌حالی و خستگی و افسردگی و بی‌اشتهاییِ ناشی از کرونا را بیشتر در سنین بالا می‌بینیم. البته نمی‌توان مرز گذاشت و آماری هم نداریم اما به صورت تجربی و بر اساس مشاهدات خودمان می‌گوییم که یک سری عوارض در جوانان بیشتر است و یک سرس عوارض در سالمندان.
این متخصص بیماری‌های عفونی می‌گوید: موضوع این است که فرد سالمند با هر بیماری‌ای ریکاوری و بهبودش دیرتر و طولانی‌تر است تا یک فرد جوان. مثلا آنفلوآنزا در فرد جوان یک هفته‌ای خوب می‌شود اما در سالمندان ممکن است تا ۳ هفته هم طول بکشد.
عارضه‌ای مثل تنفر از خوردن مرغ!
این پزشک درباره عارضه بی‌اشتهاییِ ناشی از کووید در سالمندان و تنفر آنها از مصرف برخی غذاها مثل مرغ و گوشت می‌گوید: به نظر می‌رسد این افراد بیشتر از این که به خاطر خود ویروس این طور شده باشند، تحت عاملی مثل "پُست تروماتیک" باشند. پست تروماتیک زمانی رخ می‌دهد که فرد در شرایط بیماری، روانش هم اذیت شده باشد. مثل این که شما دارید غذا می‌خورید، همان موقع خبر خیلی بدی به شما داده شود. شما دیگر برای همیشه از آن غذا خاطره بدی خواهید داشت و از خوردن آن بدتان می‌آید. چون با آن غذا یاد آن اتفاق بد و تروما می‌افتید. البته همه این طور نیستند.
به گفته دکتر رمضانی، عارضه‌ای مثل بی‌اشتهایی را نمی‌توان فقط ارگانیک و فیزیکی دید و ممکن است که جنبه روحی و روانی هم داشته باشد. ممکن است خود فرد نداند اما در ناخودآگاهش نقش بسته باشد. بنابراین چنین افرادی بهتر است به یک روانپزشک هم مراجعه کنند.
ارتباط سن و بیماری‌های زمینه‌ای با لانگ کووید
رئیس انجمن متخصصین بیماری‌های عفونی ایران در پاسخ به این سوال که آیا سن و بیماری‌های زمینه‌ای را می‌تواند با لانگ کووید مرتبط دانست، توضیح می‌دهد: احتمال لانگ کووید در افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند و مسن هم هستند، بیشتر است. کسی که به بیماری ریوی مبتلا است و مثلا یک بیماری مزمن مثل برونشیت هم دارد، طبعا با کووید ممکن است عوارض طولانی‌تری را در خود شاهد باشد. یا کسی که مبتلا به دیابت است، شکل شدیدتر بیماری را می‌گیرد و درگیری ریه‌اش قطعا بیشتر است و بانگ کووید در اول محتمل‌تر است.
دکتررمضانی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا واکسن کرونا هم می‌تواند منجر به لانگ کووید شود، می‌گوید: واکسن باعث لانگ کووید نمی‌شود. هرچند باید بدانیم که هر واکسن، عوارضی دارد. اما بحث ابتلا به کووید و واکسن آن و احتمال ارتباط هردوی آنها با لانگ کووید هنوز بعد از ۵ سال قابل افتراق نیست و نمی‌توان دقیق نظر داد.
