لزوم تغییر در کانون روایتگری مقاومت / فیک‌نیوزها؛ تهدید جدی در روایتگری
کارگر آنلاین . ۱۴۰۳/۸/۲۸، ۱۰:۵۷
به گزارش کارگر آنلاین به نقل از روابط عمومی سازمان فضای مجازی سراج، نشست سی و دوم از سلسله جلسات مجمع مقام (مطالبه‌گران قوت و اقتدار فضای مجازی) با موضوع روایت حماسه در رابطه با قدرت رسانه‌ای جبهه مقاومت و بررسی فرصت‌ها و تهدیدها برگزار شد.
در ابتدای این نشست علیرضا پورجعفری، روزنامه‌نگار و پژوهشگر رسانه، به عنوان مهمان مدعو در این برنامه حاضر شد و ضمن بررسی ابعاد این موضوع به تشریح آن پرداخت و گفت: ناظر به عنوان برنامه درباره‌ی روایت حماسه در رابطه با قدرت رسانه‌ای جبهه مقاومت و به طور مشخص در بحث فرصت‌ها، ابتدا یک مقدمه‌ای را مطرح می‌کنم. یکی از نکاتی که امروز در جبهه مقاومت به آن توجه می‌کنیم، نوع روایت‌هایی است که از جبهه مقاومت بیرون می‌آید و مقداری به شکل دراماتیک مطرح می‌شود. یعنی تمرکز روایی راوی یا خبرنگار یا مستندساز و یا حتی شهروندان، عمدتا بر شکست‌ها و تلفات و از بین رفتن‌ها است. یک نکته‌ای که بسیار مهم است و باید به آن توجه کنیم این است که هر روایت یک نقطه کانونی دارد. کانون روایت‌هایی که تا به امروز از جبهه مقاومت بیرون آمده است بحث دراماتیک و تراژدیک است که شامل تلفات و تخریب‌هاست.
وی افزود: درست است که پیروزی‌ها و فتح‌ها نیز بیان شده اما آن چیزی که در افکار عمومی مردم دنیا به ویژه مردم ما در ایران غلبه داشته، بخش دراماتیک ماجراست. یعنی وقتی می‌خواهید راجع به غزه صحبت کنید، بلافاصله تصویری که در ذهن مخاطب ایجاد می‌شود شامل خرابه‌ها، جنازه‌ها و کشته‌شدگان است. کانون روایت‌ها برای راویان نقاط شکست‌آمیز برای مقاومت است. این از نگاه روایت‌نویسی است.
این کارشناس به تشریح رویکردها در حوزه روایت پرداخت و بیان کرد: رویکرد ما در حوزه روایت، به تصویر کشاندن یا تصویرسازی از مظلومیت بوده است. یعنی ما به دنبال این بوده‌ایم که با نشان دادن تصاویر تخریب‌ها و تلفات، با رویکرد تظلم‌خواهی و مظلومیت‌انگاری مردم غزه و ضاحیه جنوبی لبنان اقدام کنیم و این تا امروز عملکرد روایی ما بوده است. در هر پیام رسانه‌ای که مخابره می‌شود، یک تصویر شکل می‌گیرد که به آن تصویر بزرگ یا Big Picture می‌گویند. این تصویر بزرگ امروز در ذهن مردم درباره‌ی لبنان و غزه حجم بزرگی از خرابی‌ها و شهداست. این تصویر هم از ابتدای هفتم اکتبر ۲۰۲۳ بوده است و تاکنون ادامه داشته است.
قهرمان‌سازی از انسان‌های حقیقی؛ نقطه‌ی هدف در روایتگری آینده
پورجعفری درباره‌ی وضعیت مطلوب روایتگری و نقطه‌ای که باید به آن دست یافت توضیح داد: یکی از جنبه‌های روایتگری چه در ادبیات، چه در رسانه و چه در هنر، ایدئولوژی و زمینه‌ی راوی است که اهمیت بسیار زیادی دارد. در ایدئولوژی اسلام و انقلاب همیشه یک پدیده‌ی مقدس و حماسی بوده است که اتفاق افتاده است. مصداق آن هم سیدالشهدا(ع) و واقعه کربلا است. مصداق بارز مقاومت، حضرت زهرا (س) است. سایر ائمه (ع) هم که سیر زندگی ایشان را بررسی می‌کنیم، شامل این موضوع است و به همین نکته می‌رسیم. به طور طبع، در دل هر پدیده و هر حماسه‌ای از این جنس، هم اتفاقات مثبت وجود دارد و هم اتفاقات منفی. بازنمایی و خوانشی که تا امروز داشتیم روی شکست بوده است. حال ما باید به کدام سمت برویم؟
وی همچنین اضافه کرد: روایت‌های حماسی راوی و توصیف‌کننده ماجراها و قهرمان‌های بزرگ است. این روایت‌های حماسی عناصر و ساختار مختلفی دارد که یکی از آن قهرمان است. حال باید بپرسیم در روایت‌هایی که امروز از غزه و لبنان در فضای مجازی منتشر می‌شود، مردمشان قهرمان بوده‌اند یا نه؟ ما قهرمان‌پروری نکرده‌ایم و آنطور که باید در داستان‌های رسانه‌ای به آن نپرداخته‌ایم. اینکه در عین بمباران ضاحیه بیروت همچنان مدارس دایرند و در آن بچه‌ها مشغول تفریح و بازی هستند، یعنی قهرمان و شکست هژمونی اسرائیل. چقدر ما روی این موضوع مانور می‌دهیم؟ برای حرکت به سمت روایت صحیح از جریان مقاومت و آنچه در جنوب لبنان و کف خیابان‌های غزه اتفاق می‌افتد، باید نقطه کانونی روایت تغییر کند و این کانون بر رشادت‌ها، قهرمانی‌ها و پیروزی‌ها قرار بگیرد.
این کارشناس خاطر نشان کرد: صحنه شهادت شهید سنوار که تصاویر آن توسط صهیونیست‌ها به قصد تخریب منتشر شد ولی از او یک قهرمان ساخت، نمونه‌ای از نقطه کانون روایتگری بر مبنای قهرمانی و رشادت است. پس می‌توان از همه‌ی این شهادت‌ها هم چنین روایت‌های حماسی و قهرمانانه ساخت. امروز هم همین ایستادگی‌ها باید به سمت تولید قهرمان برود. این قهرمان‌ها مانند داستان‌ها خلق‌شدنی نیستند، بلکه زنده و حاضرند. باید با استراتژی‌های رسانه‌ای روی این موارد مانور داده شود و در نهایت کانون روایتگری تغییر کند.
لزوم تغییر در گونه‌ی روایتگری
پورجعفری در خصوص روایتگری از ظلم و جنایات رژیم صهیونیستی در این منطقه طی سالیان متوالی یادآور شد: ما در گونه‌شناسی حوزه روایت، این موضوع را روایت خطی می‌دانیم. منطق این روایت خطی بر توالی رخداد و توالی زمان مستقر است. در روایت خطی صرفا یک سری اتفاقات را کنار هم قرار می‌دهیم که توالی زمانی دارد. مثلا یک ترتیبی از یک تا ده دارد و هیچ اتفاقی بین آن وجود ندارد. در این نوع روایت، زمان و رخداد و شخصیتی که روایت را جلو می‌برد مهم است. مثلا در روایت سفر رئیس جمهور به نیویورک یا هرجای دیگر، به ترتیب از لحظه‌ی حضور رئیس جمهور در آن کشور اخبار مخابره می‌گردد و سپس اخبار بعدی به ترتیب و براساس زمان رخداد مطرح می‌شود. برخی تحلیل‌های دیگر هم هستند که شامل روایات فراخطی هستند و در آن نظریات جدید در حوزه روایت‌شناسی مطرح شده است.
وی متذکر شد: نکته‌ای باید مطرح کنم این است که ما باید از روایتگری آنچه که هست فاصله بگیریم. ما آنقدر مسئله‌ی ظلم اسرائیلی‌ها به مردم فلسطین را گفته‌ایم که به حد اشباع رسیده است. نکته‌ی من این است که اتفاقا باید بیاییم و از وسط یا انتهای داستان روایت کنیم. ما باید از آن نقاطی که منازعه وجود دارد بحث کنیم. نوآوری در حوزه جبهه مقاومت شامل این خواهد بود که روایتگری خطی را به خبر بسپاریم و وارد روزنامه‌نگاری روایی با همه‌ی جزئیات و اجزای آن شویم.
این فعال حوزه رسانه در ادامه گفت: اگر قرار است سابقه‌ی تاریخی را مطرح کنیم، سابقه‌ی تاریخی تنازع را بگوییم. یکی از عناصر ویژه‌ای که در روایتگری به آن می‌پردازیم پی‌رنگ است که باید از همین نقطه روایت را مطرح کنیم. چه ایرادی دارد که به جای تکرار تاریخ ظلم صهیونیست‌ها، روایت را از انتها آغاز کنیم.
فیک‌نیوزها؛ تهدید جدی در روایتگری
پورجعفری به بررسی بُعد تهدیدها از جمله جنگ روانی و تحریف واقعیت در روایتگری پرداخت و اظهار داشت: یکی از استراتژی‌های رسانه‌های غربی پس از عملیات طوفان الاقصی، استراتژی فیک‌نیوزها بود که هدف از آن به هم ریختن روان مخاطبان و افکار عمومی در دنیا بود. یکی از نقاطی که تهدیدها مطرح می‌شود همین فیک‌نیوزها است. برای مقابله با این مسئله، تکنیک‌های راستی‌آزمایی است. یکی از فیک‌نیوزهای بسیار مطرح پس از عملیات طوفان الاقصی این بود که حماس کودکان اسرائیلی را گرفته و سر بریده است یا به زنان اسرائیلی تجاوز کرده است. از نظر من فیک‌نیوزها تهدید بزرگی هستند که شناسایی بسترهای انتشاری و چگونگی شکل‌گیری آن بسیار اهمیت خواهد داشت. در موضوعی که اشاره شد نیز اثر این اخبار دروغ بسیار برجسته است.
نیازها برای موفقیت در روایتگری
پورجعفری در پایان درباره‌ی راهکارهای موفقیت در روایتگری بیان کرد: این نکته را در ابتدا هم مطرح کردم اما مجدد تکرار می‌کنم. باور من این است که هم رسانه‌های رسمی کشور و هم فعالان فضای مجازی می‌بایست کانون روایتگری را تغییر دهند. ما باید به سمت توصیف قهرمان تغییر مسیر دهیم. باید صحنه‌ی روایت را بهتر بشناسیم و بهتر روایت کنیم و با رویکرد بهتری با آن مواجه شویم. حتی اگر نگاه اسلامی به این موضوع هم داشته باشیم، باید از روایتگری زیاد جنایات پرهیز کنیم تا این شرایط برای افراد عادی نشود.
در انتهای این نشست ضمن پرسش و پاسخ، جناب آقای سیدعلی خلیلی بعنوان دبیر جلسه از همه حضار برای عضویت در کانال‌ها و صفحات اجتماعی مقام به آدرس @maqaam_ir دعوت کردند.
