جزایر «تُنب بزرگ، تُنب کوچک و ابوموسی» در خلیج فارس، به‌ویژه در نزدیکی تنگه هرمز، از جمله نقاط استراتژیک و حیاتی در منطقه به شمار می‌روند که در طول تاریخ همواره تحت حاکمیت و مالکیت ایران بوده‌اند.
این جزایر علاوه‌بر موقعیت جغرافیایی حساس خود، از منظر ژئوپلیتیک و اقتصادی نقش اساسی در امنیت منطقه و امنیت انرژی جهانی دارند. اهمیت این جزایر نه‌تنها به‌دلیل موقعیت جغرافیایی‌شان در کنار یکی از مهم‌ترین مسیرهای دریایی جهان، بلکه به‌دلیل توانایی ایران در کنترل مسیرهای صادرات نفت و گاز، نظارت بر ترافیک دریایی و استفاده از آن‌ها به‌عنوان پایگاه‌های نظامی، امری غیرقابل انکار است.
در این گزارش به بررسی تاریخچه‌ی دقیق جزایر سه‌گانه و اهمیت استراتژیک آن‌ها از منظر ژئوپلیتیک پرداخته خواهد شد.
تاریخچه جزایر سه‌گانه ایرانی
۱) دوران باستان و دوران پیش از اسلام
دوره هخامنشیان (۵۵۰ - ۳۳۰ پیش‌از میلاد): جزایر سه‌گانه در دوران هخامنشیان بخشی از قلمرو امپراتوری ایران بودند. گزارش‌های مورخان یونانی همچون هرودوت به تأسیس و تأمین امنیت مسیرهای تجاری در خلیج فارس اشاره دارند که جزایر سه‌گانه بخشی از این مناطق بوده‌اند. در این زمان، در جزایر استفاده‌های تجاری و دریایی به‌ویژه برای کشتیرانی و تجارت وجود داشت.
دوره ساسانیان (۲۲۴ - ۶۵۱ میلادی): در دوران ساسانیان، ایران کنترل بر جزایر خلیج فارس، به‌ویژه جزایر سه‌گانه را حفظ کرد. منابع تاریخی از جمله آثار ابن‌حوقل و یاقوت حموی به حاکمیت ایران بر این جزایر در دوران ساسانیان اشاره دارند.
۲) دوران اسلامی و حکومت‌های ایرانی
خلافت عباسیان (۷۵۰ - ۱۲۵۸ میلادی): در دوران عباسیان، ایران همچنان بر جزایر خلیج فارس تسلط داشت. گزارشی از ابن‌خردادبه جغرافی‌دان ایرانی بیان می‌کند که جزایر سه‌گانه تحت حاکمیت ایران قرار داشتند و در این دوران جزایر به‌عنوان پایگاه‌های تجاری و دریایی در خلیج فارس شناخته می‌شدند.
آل‌بویه و سلجوقیان (۹۳۶ - ۱۱۹۴ میلادی): در دوران آل‌بویه و سپس سلجوقیان، جزایر همچنان در کنترل ایران بودند و از آن‌ها به‌عنوان نقاط استراتژیک برای تجارت و امنیت استفاده می‌شد.
۳) دوران استعمار و رقابت‌های بین‌المللی
استعمار پرتغال و بریتانیا (قرن ۱۶ تا ۱۹ میلادی): پرتغالی‌ها در قرن ۱۶ میلادی در تلاش بودند که بر جزایر خلیج فارس تسلط یابند که در سال ۱۵۰۷ میلادی وارد خلیج فارس شدند، اما با پایان سلطه پرتغالی‌ها در اوایل قرن ۱۷ (۱۶۲۲ میلادی) از سوی شاه‌عباس اول صفوی، بریتانیا پس از ۱۱۷ سال به‌عنوان قدرت غالب در منطقه درآمد.
توافق‌نامه‌های ایران و بریتانیا (۱۹۰۳ - ۱۹۱۹): در سال ۱۹۰۳ سفیر وقت بریتانیا در تهران به ارائه‌ی نقشه‌ی جامعی اقدام کرد که بر اساس آن جزایر سه‌گانه جزو قلمرو ایران بودند، پس از جنگ جهانی اول این نقشه به عنوان سند مهمی مانع تسلط بریتانیا بر جزایر ایرانی شد.
۴) دوران قاجار و پهلوی
دوره‌ی قاجار (۱۷۸۹ - ۱۹۲۵ میلادی): ایران در دوران قاجار بر جزایر سه‌گانه تسلط داشت. در سال ۱۸۸۷ میلادی، بریتانیا بر ناصرالدین شاه و مظفرالدین‌شاه فشار آورد تا جزایر ایرانی را بفروشند یا اجاره دهند، اما موفق نشد تا این‌که با فشار بر شیوخ محلی به اهتزار پرچم امارت‌های راس‌الخلیفه و الشارجه اقدام کردند.
دوره پهلوی (۱۹۲۵ - ۱۹۷۹ میلادی): در سال ۱۹۷۱ میلادی، ایران پس از توافق با شیوخ قواسمی و اعزام نیروهای نظامی به جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک، حاکمیت خود را بر این جزایر مستقر کرد. در این‌سال با خروج بریتانیا از منطقه، ایران به‌طور رسمی کنترل خود را بر جزایر سه‌گانه برقرار ساخت.
