به توافق با آژانس پای‌بندیم

گروه سیاسی: محمد اسلامی، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی که روز پنجشنبه میزبان رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود تا دور جدید تعاملات میان ایران و نهاد ناظر بر برنامه هسته‌ای ایران را کلید بزند، روز شنبه با همراهی وزیر جهاد کشاورزی برای افتتاح اولین کارخانه فرآوری و آلودگی‌زدایی از خشکبار بر پایه فناوری پلاسما راهی رفسنجان در استان کرمان شد.

اسلامی که از زمان آغاز به کار خود در سازمان انرژی اتمی، یکی از اهداف خود را معرفی کاربردهای انرژی هسته‌ای در زندگی مردم عنوان کرده بود و در سخنانی در ماه‌های آغازین دولت سیزدهم در خصوص اولویت‌های سازمان انرژی اتمی گفته بود، «دو برنامه داریم با برجام و بدون برجام و نکته مهم برای ما این است که در هر حال، هیاهوی هسته‌ای را از بین ببریم و این اولویت مهم و فوری ماست.
باید پیشرفت هسته‌ای در همه حوزه‌ها در سطح و عمق داشته باشیم و تاثیر این انرژی را در زندگی ‌مردم و اقتصاد و اقتدار ملی پدیدار کنیم. باور مردم باید این باشد که صنعت هسته‌ای در خدمت پیشرفت و توسعه کشور است»، در آیین افتتاح این کارخانه نیز گفت: «یکی از محورهای مورد توجه در سازمان انرژی اتمی ایران؛ بحث کشاورزی و مواد غذایی و ارتقای کیفیت آن‌ها در فرایند امنیت غذایی است.

فناوری پلاسمای سرد به‌عنوان یکی از فناوری‌های تاثیرگذار در نظر گرفته شده است. این فناوری دارای ظرفیت گسترده‌ای است که می‌تواند در عرصه‌های مختلف نظیر حوزه‌های پزشکی، کشاورزی و محصولات غذایی، صنعت و نیز در حوزه آب، خاک و محیط زیست به‌کار گرفته شود».

فعالیت‌های سازمان انرژی اتمی در حوزه‌های مختلف این صنعت در حالی روند برنامه‌ریزی‌شده را در پیش گرفته است که اجلاس فصلی شورای حکام از دیروز (دوشنبه ۱۸ نوامبر) در مقر این سازمان در وین آغاز شد که اتفاقاً این‌بار در دو روز نخست شورای حکام به بررسی همکاری‌های فنی آژانس با کشورهای عضو اختصاص یافته و روز چهارشنبه به موضوعات پادمانی خواهند پرداخت.

در همین راستا سه کشور اروپایی از هفته گذشته در تلاش هستند تا بار دیگر قطعنامه‌ای را علیه ایران به تصویب شورای حکام برسانند. این قطعنامه در صورت تصویب، به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ماموریت خواهد داد که علاوه بر گزارش‌های فصلی عادی خود، گزارش جامع‌تری درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران منتشر کند تا با جزئیات بیشتری به مسائلی همانند عدم ارائه توضیحات کامل در خصوص پیدایش آثار اورانیوم دو مکان است که آژانس می‎‌گوید ایران فعالیت‌های انجام شده در آن را اعلام نکرده است.

عدم اظهارنظر گروسی پس از بازگشت از ایران درحالی‌که براساس عرف، مدیرکل پس از هر بار بازگشت، در فرودگاه وین پاسخگوی سوالات خبرنگاران بود و بازدید او از سایت‌های هسته‌ای فردو و نطنز در روز جمعه، سوالات زیادی را در آستان نشست شورای حکام برای رسانه‌های بین‌المللی ایجاد کرده است، نشان می‌دهد تلاش‌ها و رایزنی‌ها در جهت مدیریت نشست و عدم صدور قطعنامه همچنان ادامه دارد.

محمد اسلامی در نشست خبری مشترک با رافائل گروسی و همچنین در گفت‌وگوی ویژه خبری روز پنجشنبه در خصوص احتمال صدور قطعنامه در نشست نوامبر شورای حکام هشدار داده است که  «هرگونه قطعنامه مداخله‌جویانه در امور هسته‌ای ایران حتماً با اقدامات بلادرنگ مواجه خواهد شد».  محمد اسلامی در حاشیه سفر رفسنجان گفت‌وگوی کوتاهی با هم‌میهن داشت و آخرین تحولات در حوزه تعاملات سازمان انرژی اتمی و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تشریح کرد.

‌مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حالی برای نخستین بار از آغاز دولت چهاردهم راهی ایران شد که در نخستین گزارش خود از زمان آغاز دولت جدید، به اعضای شورای حکام اعلام کرد که ذخایر اورانیوم بسیار غنی‌شده در ایران طی ماه‌های اخیر افزایش یافته است و همچنین ادعا شده که به‌‌رغم صدور قطعنامه‌ در آخرین نشست شورای حکام آژانس، ایران همکاری با آژانس را بهبود نداده است، نتایج سفر اخیر  را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ 
مواردی که اینجا مطرح شده و در گزارش مدیرکل به شورای حکام نیز قید می‌شود بحث ارزیابی عملکرد برجام است که در قالب قطعنامه ٢٢٣١ به آژانس ابلاغ شده است. اینکه قید شده موجودی اورانیوم غنی‌شده ایران افزایش پیدا کرده است، موضوعی طبیعی است چراکه ایران با استناد به ماده ٣۶ برجام کاهش تعهدات برجامی را در دستور کار قرار داد؛ بنابراین آنچه اینجا قید شده و در این سوال مطرح است امری بدیهی است و ما هم بارها اعلام کرده‌ایم که هر زمان طرف مقابل به تعهداتش بازگردد و تحریم‌ها را لغو کند، ایران هم تعهداتش را اجرا خواهد کرد.

در خصوص سفر اخیر مدیرکل به ایران نیز می‌توان اینگونه ارزیابی کرد که گفت‌و‌گو‌ها مثبت بود و آقای گروسی هم برداشت مثبتی داشت که می‌تواند تاثیری را بر روی فرآیندی که به‌خصوص از سوی سه کشور اروپایی برای صدور قطعنامه آغاز شده است، داشته باشد. بنابراین می‌توانم بگویم این سفر هم سازنده و هم مثبت بود. 

‌آیا مشخصاً در این سفر، در زمینه دو مکان باقی‌مانده پیشرفتی حاصل شده است؟ 
در این دور از مذاکرات اشارات کلی به موضوع دو مکان باقی‌مانده شد؛ استدلال‌ها و پاسخ‌هایی که ایران ارائه داده و گفت‌و‌گوهایی که در تهران و وین صورت گرفته، به اندازه قابل ملاحظه‌ای کار را پیش برده است اما فشار سیاسی  و طرح بی‌اساس این اتهامات برای اعمال فشار بر ایران موجب شده که پیشرفت چندانی حاصل نشود اما امیدواریم با تغییرات فضای سیاسی که ممکن است اتفاق بیفتد این مسیر باز شود و بهانه را کنار بگذارند و اجازه دهند کار پیش برود.

‌مبنای آغاز فصل جدید همکاری‌های میان ایران و آژانس براساس توافق سه‌بندی ۴ مارس ۲۰۲۳، کلید خورد، مدیرکل آژانس پیش از سفر اردیبهشت‌ماه به ایران، در اظهاراتی نسبت به وقفه ایجادشده در اجرای مفاد این توافق ابراز نگرانی کرده بود، براساس دیدگاه تهران، این توافق امروز در چه نقطه‌ای قرار دارد؟ 
مبنای پیشبرد برنامه‌های فی‌مابین ما همچنان همان بیانیه ۴ مارس ٢٠٢٣ است که هم ما و هم مدیرکل بر روی آن توافق داریم و اطمینان داریم که آن چهارچوبی که در بند سوم این بیانیه ذکر شده و هر زمان کامل شود می‌تواند نشان دهد که این مسیر درست تعیین شده و ما را به مقصد می‌رساند.
بیانیه ۴ مارس موجب شد تا بتوانیم پرونده دو مکان را ببندیم، یعنی از ۴ مکان به ٢ مکان رسیدیم و کارکرد خودش را داشته و می‌تواند همچنان کارکرد خودش را داشته باشد منوط به اینکه نفوذ صهیونیست‌ها و رفتار سیاسی و بداخلاقی و مزاحمت سه کشور اروپایی و آمریکا موجب نشود این کار و این مسیر ناهموار شود و موجبات کمرنگ شدن اثر توافقات ما با مدیرکل شود.

‌آیا با توجه به سخنان وزیر امور خارجه که از طراحی مسیر جدید برای کاهش تنش سخن گفته‌اند نقشه راه ۴ مارس ۲۰۲۳ همچنان میان دو طرف معتبر است؟ 
نکته مهمی که اشاره شده این است که مسیر ایران همواره مسیر تعاملی بوده اما در ازای این حسن‌نیت ایران و اینکه همواره تعامل داشته طرف‌های غربی به‌ویژه در یک‌سال‌ونیم گذشته مسیر تقابل را پیش گرفتند و رفتار خصمانه را در مقابل ما اتخاذ کردند و به همین دلیل فضای تعامل را غبارآلود و مسیر را ناهموار می‌کنند که طبیعتاً راه را برای پیشرفت مسیری که مدیرکل آژانس نیز تدبیر کرده، سخت می‌کند. ما همچنان به بیانیه پای‌بند هستیم و آن را دنبال می‌کنیم.

‌تعاملات میان ایران و آژانس در مقطعی به شدت تحت تاثیر موضوع لغو انتصاب تعدادی از بازرسان این نهاد قرار گرفت. مدیرکل در شهریورماه بار دیگر اعلام کرد این مسئله همچنان میان دو طرف مطرح است و پیشرفتی در آن رخ نداده است، آیا در این سفر در خصوص این موضوع توافقی صورت گرفته است؟ 
در خصوص بحث لغو انتصاب بازرسان، طبق ماده ٩ موافقت‌نامه پادمان از جمله حقوق قانونی و حاکمیتی ایران است؛ هر کشوری می‌تواند بازرس‌هایی که از سمت آژانس معرفی می‌شوند را براساس مصلحت کشور بپذیرد یا نپذیرد. در نشست خبری مشترک با آقای گروسی هم ایشان بر این امر صحه گذاشتند که پذیرش یا عدم پذیرش بازرس حق ایران است اما همزمان نیز می‌گویند ما به بازرسان خبره نیاز داریم و با ایران مذاکره می‌کنیم که بتوانیم بازرس خبره داشته باشیم.
آژانس در حال حاضر بیش از ١٢٣ بازرس تاییدشده در ایران دارد که به‌صورت مرتب برنامه هسته‌ای ایران را بازدید می‌کنند. این از جمله موضوعاتی است که می‌توانیم در خصوص آن با آژانس گفت‌وگو کنیم.

‌با توجه به آنکه از دو ماه آینده بار دیگر همکاری ایران و آژانس زیر سایه سیاست فشار حداکثری دولت ایالات متحده قرار خواهد گرفت، سیاست تهران برای مدیریت تداوم فنی ماندن روابط دو طرف چیست؟
دولت جمهوری اسلامی ایران همواره عزت، حکمت و مصلحت را که اساس اصلی سیاست خارجی است، مدنظر داشته و دارد و تلاش می‌کند همواره فضا را متعادل نگاه دارد؛ درحالی‌که طرف مقابل همواره از سیاست فشار حداکثری و توطئه و سیاست تحریم استفاده کرده‌ است. کشور ما حکیمانه و مدبرانه تلاش و مراقبت کرده تا طرف مقابل بهانه‌ای برای فشار به کشور نداشته باشد و بتواند از فرصت‌ها استفاده کند.

هدف اصلی این است که تحریم‌ها برداشته شود و در تیتر قانون اقدام راهبردی نیز آمده که «اقدامات راهبردی برای لغو تحریم‌ها»، یعنی وادار کردن طرف مقابل برای بازگشت به تعهدات؛ و این نصب‌العین ما است و امیدواریم دولت آینده آمریکا عاقلانه عمل نماید و در این مسیر نیز همواره باید این اطمینان را داشته باشند که برنامه هسته‌ای ایران برنامه صلح‌آمیز است و آنچه را که برای اهداف ملی خود تعیین کرده با جدیت عملی خواهد کرد. برنامه هسته‌ای کشورمان صلح‌آمیز بوده و صلح‌آمیز باقی خواهد ماند؛ باید با تدبیر سیاه‌نمایی‌ها و و اتهامات و ابهامات بدخواهان را خنثی کنیم.