ضربه سنگین افزایش مصرف بنزین به پالایشگاه‌ها

دیدارنیوز: سخنان چند روز قبل مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی را باید یکی از تکان دهنده‌ترین اظهارنظر‌های مقامات دولتی دانست. این مدیر نفتی در نشست مطبوعاتی خود آمار‌های رسمی مربوط به بنزین را اعلام کرد.

به نقل از هم‌میهن، قضیه‌ی بنزین به حدی پیچیده و چندوجهی شده که نظام تصمیم‌سازی کشور را در خود فرو برده و اتخاذ هرگونه اراده یا عزم در مورد مواجهه با وضعیت نامطلوب تولید و مصرف آن را دچار انفعال ساخته است. به عبارت دیگر نوعی تعیین‌ناپذیری بر این موضوع سایه انداخته و آپوریای بزرگی را به شکل مغاک فراروی مقامات تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر ایجاد کرده است.

اینکه آیا بهترین تصمیم ما ملازم بهترین انتخاب موجود است را نمی‌توان به طور قطعی پاسخ داد. در یک وضعیت انضمامی اساساً شاید بهترین راهبرد آن باشد که بدترین انتخاب در دستور اجرا قرار گیرد. به هر تقدیر آنچه که مدیرعامل شرکت ملی پخش بیان کرد را باید نمودی از همین دشواره‌ها در فرآیند‌های اجرایی تلقی کرد.

معمولاً در هر سال ایام نوروز و هفته‌های آخر شهریور را به عنوان دو مقطع افزایش مصرف بنزین مفروض کرده و تلاش دست‌اندرکاران عملیاتی در بخش‌های پایین‌دستی صنعت نفت معطوف به اجرای راهکار‌های عملیاتی جهت تامین و توزیع این فرآورده می‌شود. پس از این دو مقطع نوعی آرامش در تقاضای بنزین پدید می‌آید و همه چیز به روال عادی برمی‌گردد.

چنانکه این مدیر نفتی ذکر می‌کند، طی مدت ۷۳ روز از ابتدای شهریور، میزان تولید و تحویل سوخت نیروگاهی (گازوئیل و نفت‌کوره) رشد قابل‌توجهی داشته و مثلاً در مهرماه میزان تحویل نفت‌کوره حدود ۸۰ درصد به نسبت مدت مشابه سال قبل بیشتر بوده است. آمار‌های اعلامی حاکی است در شهریورماه امسال به طور متوسط روزانه حدود ۱۳۳ میلیون لیتر بنزین در کشور توزیع شده است.

این رقم واقعاً اعجاب‌انگیز بوده و حاکی است که در نیمه‌ی اول سال جاری میزان مصرف این فرآورده با نرخ بالاتری از رشد هر ساله ادامه داشته است. حال اگر میزان متوسط مصرف بنزین از ابتدای سال تا اواسط آبان را معادل رقم اعلامی ۱۲۴/۵ میلیون لیتر فرض کنیم، آنگاه با آنکه میزان تولید دقیق پالایشگاه‌های کشور هرگز به طور رسمی اعلام نمی‌شود، اما ناگفته هویدا می‌شود که توان تولید (و حتی ظرفیت) صنعت پالایشی کشور نمی‌تواند پاسخگوی این میزان تقاضا باشد.

این در حالی است که طی ۱۲ روز ابتدای آبان به طور متوسط روزانه حدود ۱۲۲ میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف شده است. این رقم در مقایسه با همین بازه‌ی زمانی سال قبل رشد حدود ۷/۵ درصدی را نشان می‌دهد (این نرخ برای گازوئیل به سطح ۱۰ درصد می‌رسد). چالش فراروی صنعت نفت (و اقتصاد کشور) نیز دقیقاً در لابه‌لای همین آمار‌ها قابل رصد می‌شود. این مقطع اساساً مقطع سفر یا تفریح نیست و اندکی هم سرمای هوا بیشتر شده است؛ بنابراین رقم مذکور می‌تواند بیانگر میزان واقعی مصارف به طور متعارف در امتداد جاری تا پایان سال باشد. در این سناریو نیز میزان مذکور قطعاً بالاتر از میزان تولید پالایشگاه‌ها است؛ بنابراین واردات اجتناب‌ناپذیر می‌کند. این واردات منحصر به دولت کنونی نیست بلکه احتمالاً از یک یا دو سال گذشته آغاز شده است. در هر حال حتی اگر منابع مالی مناسب و فراوان برای واردات بنزین وجود داشت (که البته وجود ندارد)، باز هم تامین این میزان (حتی اگر معادل تولید کشور بود) از طریق تولید داخلی فشار بی‌اندازه بزرگ و خردکننده‌ای بر پیکره‌ی صنعت پالایش وارد می‌کند.

تجهیزات و تاسیسات پالایشگاه‌های کشور در زمره‌ی دارایی‌های ملی هستند و نیازمند دوره‌های مداوم بازیابی، استراحت و تعمیرات هستند، ولی اکنون زیر بار خفه‌کننده‌ی تولید حداکثری فرآورده قرار گرفته‌اند که رفته‌رفته استهلاک شدید و فرسودگی عاجلی را بر این صنعت تحمیل می‌کند. در این رابطه خبر جدید آن است که افزایشی معادل ۸ میلیون لیتر در روز در تولید بنزین در دولت جدید ایجاد شده است.

این میزان از طریق برنامه‌ریزی زودهنگام و با اجرای طرح تولید ضربتی بنزین محقق شده است. واقعیت آن است که شکاف تولید و مصرف روبه‌ازدیاد می‌رود و میزان واردات بنزین نیز رو به تزاید خواهد گذاشت. حتی اگر همین امروز یک پالایشگاه وارد مدار تولید بنزین شود هرچند ممکن است مدتی ناترازی رفع شود، ولی بلافاصله مجدداً اوضاع به حالت ناترازی برخواهد گشت.

این میزان واردات در حالی انجام می‌شود که صرفاً تقاضای موجود را برآورده کند. اما این کافی نیست. کشور باید همواره ذخایر قابل‌قبولی را از همه‌ی فرآورده‌های نفتی داشته باشد وگرنه از پس تامین تقاضای مقاطعی همچون نوروز یا تعطیلات پشت سر هم برنمی‌آید.