رشادت‌های بسیجیان و رزمندگان اسلام در کربلای ۵ الگوی خوبی برای روایت راهیان نور است

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو، اردوی راهیان نور یکی از مهم‌ترین و اثرگذارترین رویداد‌هایی است که پرچمدار حفظ فرهنگ و یاد دفاع مقدس محسوب می‌شود. راهیان نور سابقه‌ای بسیار طولانی دارد و محدود به سال‌های اخیر نمی‌شود. این حرکت به همان سالی بر می‌گردد که قطع نامه ۵۹۸ امضا شد و خاک‌های جنوب امانتدار خون‌ها و اجساد جوانان این مرز و بوم شدند. با این حال، شاید هم سابقه‌ای دیرینه‌تر داشته باشد. یعنی از سال ۱۳۶۱ زمانی که خرمشهر آزاد شد این خانواده شهدا بودند که با دل‌های داغدار میهمان سرزمین جنوب شدند و اولین مسافران کاروان‌های راهیان نور بودند.

به مناسبت فرا رسیدن هفته بسیج، دانشجو گفت‌وگویی تفصیلی با سردار ابوالفضل مسجدی؛ مسئول نقاط ذی خاطره انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و مقاومت و مسئول سابق کمیته راویان قرارگاه راهیان نور سپاه داشت که در ادامه ارائه می‌شود:

دانشجو: لطفا کمی در مورد چگونگی شکل گیری اردوی راهیان نور توضیح دهید؛ اینکه این حرکت از چه زمانی و با چه هدفی آغاز شد؟

سردار مسجدی: حدود سال ۶۴ بود که من مسئول قرارگاه ثارالله در جبهه‌های میانی بودم. در آن زمان، تپه‌های علی‌گریزت یکی از مناطقی بود که تعدادی از خانواده‌های معظم شهدا توسط سردار فضلی برای بازدید از مناطق عملیاتی جنوب اعزام شدند. این عزیزان به قرارگاه ثارالله آمدند و مهمان ما بودند. این نخستین تجربه من با چنین اردویی و فعالیت فرهنگی بود. به همین دلیل، خودم همراه با تعدادی از نیرو‌ها تلاش کردیم خانواده‌های شهدا را که با سه اتوبوس آمده بودند، به مناطق عملیاتی برای بازدید ببریم. 

محور‌هایی که در آن زمان باز بود، شامل منطقه فکه می‌شد. ما این خانواده‌ها را تا سایت ۴ و ۵ و سه‌راهی شوش بردیم و از آنجا منطقه فکه را برایشان توضیح دادیم. عملیات‌هایی که در آن منطقه و محور صورت گرفته بود، شرح داده شد. پس از آن، این عزیزان را به جاده خرمشهر نیز بردیم. در کنار جاده خرمشهر، خاکریز‌ها و سنگر‌هایی از دوران عملیات بیت‌المقدس باقی مانده بود. همچنین، ادوات جنگی به‌جا‌مانده در منطقه بسیار زیاد بود.

پس از بازدید از جاده خرمشهر، این گروه را به منطقه عملیات فکه و سپس منطقه فتح‌المبین بردیم. در منطقه فتح‌المبین نیز توضیحاتی درباره عملیات‌ها و موقعیت منطقه ارائه شد. باید گفت که در آن زمان یادمان‌هایی که امروز می‌بینیم، وجود نداشتند؛ مانند یادمان فتح‌المبین، یادمان بیت‌المقدس، یادمان والفجر ۸، یادمان هویزه و سایر یادمان‌های مشابه.

این بازدیدها، که برای نخستین بار در سال ۶۴ به این شکل برگزار شد، می‌توان گفت آغازگر حرکت «راهیان نور» بود. من مسئولیت این برنامه را بر عهده داشتم. بعد‌ها این برنامه ادامه یافت و پس از جنگ، به شکل رسمی‌تری تحت عنوان «راهیان نور» سازماندهی شد.

در سال‌های بعد، ما به آموزش راویان پرداختیم و راویان پیشکسوت و جوان را برای همراهی کاروان‌ها تربیت کردیم. همچنین، یادمان‌های مختلف شکل گرفت و راهیان نور به‌صورت سازمان‌یافته در این یادمان‌ها مستقر شدند.

دانشجو: اردوی راهیان نور، چه ظرفیتی را فراهم کرده است که موجب شده کنار گذاشتن آن غیر ممکن باشد؟

مسجدی: حضرت آقا می‌فرمایند که راهیان نور یک عملیات بزرگ فرهنگی است. این عملیات فرهنگی، وقتی شکل گرفت، زائرانی از مدارس، دانشگاه‌ها و اقشار مختلف مردم به سمت مناطق عملیاتی حرکت کردند تا از فتوحات رزمندگان اسلام بازدید کنند.

هنگامی که این عزیزان وارد مناطق عملیاتی غرب و جنوب شدند، با سبک زندگی شهدا، شیوه زیستن رزمندگان، نوع مدیریت آنان و مجموعه رفتار‌هایی که فرهنگ دفاع مقدس را شکل می‌داد، آشنا شدند. این آشنایی با فرهنگ و سبک زندگی بسیجی وار شهدا باعث شد بازدیدکنندگان و زائران به این عزیزان و به مناطقی که بوی شهدا را می‌داد، دل‌بسته شوند و دیگر نتوانند به‌ راحتی از این عملیات فرهنگی بزرگ فاصله بگیرند. 

بسیاری از زائران با نگاهی متفاوت به این مناطق عملیاتی قدم گذاشتند و همراه کاروان‌های راهیان نور شدند. معنویت این مناطق و رفتار رزمندگان تأثیر بسیار مثبتی بر بازدیدکنندگان داشت. بسیاری از افراد به سرزمین‌هایی که آغشته به خون شهدا بودند، وابسته شدند.

به‌عنوان مثال، می‌توان شلمچه را یاد کرد؛ جایی که رزمندگان بسیجی اسلام در عملیات کربلای ۵ زمین آن را به کربلا و روزهایش را به عاشورا تبدیل کردند. حقیقتاً، وقتی زائران وارد این سرزمین‌ها می‌شوند، گویی وارد کربلا شده‌اند و با حماسه‌آفرینی‌ها، مجاهدت‌ها، مردانگی‌ها و ایثارگری‌های رزمندگان اسلام آشنا می‌شوند. این حس غرور به همه زائران منتقل می‌شود؛ غروری که نشان می‌دهد چگونه این رزمندگان پای ارزش‌ها و آرمان‌های خود ایستادند. امروز، عزتی که ما در جهان داریم، به‌واسطه خون همین شهداست.

دانشجو: بیشترین میزان استقبال از اردوی راهیان نور از سوی کدام قشر و یا گروه سنی صورت می‌گیرد؟ چه چیزی را عامل آن می‌دانید؟

مسجدی: می‌توان گفت که بیشترین قشری که از راهیان نور استقبال می‌کنند، جوانان و نوجوانانی هستند که به دنبال حقیقت، شهادت و آشنایی با سبک زندگی شهدا هستند. این گروه‌ها به دلیل آزادی‌خواهی و علاقه‌مندی به شهدا و رزمندگان، تمایل زیادی به شرکت در این برنامه‌ها دارند. به همین دلیل، هر ساله شاهد حضور گسترده دانش‌آموزان، دانشجویان و به طور کلی جوانان و نوجوانان در مناطق عملیاتی هستیم.

دانشجو: در مورد اهمیت نقش روایتگران راهیان نور، در انتقال مناسب فرهنگ دفاع مقدس بفرمایید؛ آیا طرحی برای آموزش علمی این روایتگران وجود دارد تا انتقال مفاهیم به درستی صورت گیرد؟

مسجدی: راهیان نور برنامه‌ای است که از دو بخش سخت‌افزار و نرم‌افزار تشکیل شده است. بخش سخت‌افزار شامل تهیه اتوبوس، اسکان، غذا و هماهنگی‌ها است که مسئولیت آن بر عهده واحد اردویی است. اما نرم‌افزار برنامه به عهده برادران راوی در سازمان حفظ آثار سپاه است. این راویان، بهترین انتقال‌دهندگان اتفاقات و وقایع دوران دفاع مقدس به نسل حاضر هستند.

به همین دلیل، دوره‌های آموزشی متعددی برای این راویان تدارک دیده شده است. در گذشته، تمامی راویان به تهران می‌آمدند و آموزش می‌دیدند. اما ما تصمیم گرفتیم این آموزش‌ها را به استان‌ها منتقل کنیم. با آغاز آموزش راویان در استان‌ها، مشکلاتی نظیر تأمین و اعزام استاد پیش آمد. برای رفع این مشکلات، استادانی از تهران به استان‌ها اعزام می‌شدند.

با توجه به هزینه‌های رفت‌وآمد استادان، تصمیم گرفتیم استاد راویانی را تربیت کنیم که بتوانند این وظیفه را در استان‌ها انجام دهند. این آموزش‌ها در بالاترین مرکز علمی و آموزشی سپاه، یعنی دانشگاه امام حسین (ع)، در دافوس برگزار شد. در این دوره‌ها، فرماندهان دوران دفاع مقدس مسئولیت آموزش استاد راویان را بر عهده داشتند. پس از گذراندن این دوره‌ها، استاد راویان در استان‌ها مشغول به آموزش راویان شدند و مشکل آموزشی نیز برطرف شد.

سپس راویان را سطح‌بندی کردیم: 
۱. راویان ویژه: کسانی که در دوران دفاع مقدس در جبهه‌ها حضور داشتند و پس از گذراندن دوره‌های آموزشی، در کاروان‌ها و یادمان‌ها روایتگری می‌کنند. 
۲. راویان سطح ۱: افرادی که در دوران دفاع مقدس حضور داشتند ولی مسئولیت خاصی نداشتند. این عزیزان نیز آموزش‌های لازم را گذراندند.
۳. راویان سطح ۲: جوانانی که علاقه‌مند به روایتگری هستند و دوست دارند همراه کاروان‌های راهیان نور باشند. این افراد، علاوه بر آموزش‌های عمومی، در کنار راویان دوران دفاع مقدس نیز آموزش دیده‌اند تا بتوانند وقایع جنگ را برای زائران روایت کنند. 

همچنین، از خواهران نیز در بحث آموزش استفاده کردیم. این عزیزان با گذراندن دوره‌های آموزشی، نقش زنان در دفاع مقدس را روایت می‌کنند و به‌خوبی با دانش‌آموزان ارتباط برقرار می‌کنند.

علاوه بر این، دوره‌های تخصصی نیز برگزار کردیم، مانند دوره مکتب حاج قاسم یا دوره‌های ویژه روایتگری در یادمان‌ها. در این دوره‌ها، راویان آموزش می‌بینند که تنها درباره عملیات‌های خاص همان یادمان صحبت کنند. هر یک از این راویان شرح وظایف خاص خود را دارند؛ از روایتگری در اتوبوس تا روایتگری در یادمان‌ها. همه آن‌ها وظایف خود را به‌خوبی انجام می‌دهند و داستان جنگ را برای زائران نقل می‌کنند. 

دانشجو: وضعیت کنونی اردوی راهیان نور را نسبت به گذشته چگونه برآورد می‌کنید؟ چه ضعیف‌هایی وجود دارد و برای رسیدن به وضعیت ایده آل، چه اقداماتی لازم است؟

مسجدی: از نظر کمّی، راهیان نور نسبت به گذشته بسیار بهتر شده است، اما از نظر کیفی باید کار‌های بسیاری انجام شود. ما تا رسیدن به نقطه مطلوب و برآورده کردن نظرات مقام معظم رهبری راه طولانی در پیش داریم.