بازار مسکن؛ پارکینگ امن سرمایه‌ / وقت خرید خانه است؟ + ویدئو

بازار مسکن که از رکود معاملاتی عمیقی رنج می‌برد، چشم‌انتظار بازگشت دوباره سرمایه‌ها و روزهای پررونق خرید و فروش املاک است. با این حال اما به نظر می‌رسد هنوز خبری از این دادوستدها نیست. داوود بیگی‌نژاد، نایب رئیس اتحادیه صنف مشاوران املاک تهران در گفت‌وگوی اختصاصی با تجارت‌نیوز، وضعیت بازار مسکن را بررسی کرده است.

بازار مسکن به دوران پسابرجام عادت کرده و از ریاست جمهوری ترامپ تاثیری نمی‌پذیرد

گفتگو را با انتخابات آمریکا آغاز می‌کنیم. نتایج به‌تازگی اعلام و مشخص شده که دونالد ترامپ دوباره رئیس جمهوری آمریکا شده است. سؤال پرتکراری است که قبلا هم مطرح می‌شد مبنی بر اینکه اگر او رئیس جمهوری شود، چه اتفاقی برای بازار مسکن خواهد افتاد؟ اگر خانم هریس رئیس جمهوری شود چه اتفاقی می‌افتد؟ ولی در نهایت آقای ترامپ روی صندلی ریاست جمهوری آمریکا نشست. پیش بینی شما درباره اینکه بازار مسکن در نهایت چه واکنشی به این انتخابات نشان می دهد چیست؟ آیا طی هفته‌های آینده یا ماه‌های آتی می‌توانیم این واکنش را ببینیم؟ واکنش، بلندمدت خواهد بود یا کوتاه‌مدت؟

اجازه دهید پاسخ خود را با رجوع به دوران پسا‌برجام آغاز کنم. برای سنجش اثر آقای ترامپ به عنوان رئیس جمهوری ایالات متحده بر بازار مسکن باید به آن دوران بازگردیم. بیشترین تأثیر احتمالی ایشان در همان زمان بوده است و اکنون تآثیر دیگری نخواهیم دید. زیرا اقداماتی که ایشان می‌توانست انجام دهد را ما در دوران پسابرجام تجربه کردیم. بنابراین، قطعآ اثری از حضور ایشان، در بازار مسکن مشاهده نخواهد شد. دلیل آن این است که امروز، پس از خروج از برجام اکثر حوزه‌های اقتصادی ما، به خصوص اقتصاد مسکن، به ثبات پسابرجامی عادت کردند و حضور و عدم حضور فرد نمی‌تواند بازار مسکن را متحول کند.

مسکن، بازاری باثبات و دور از نوسانات آنی است

با این وصف آیا می‌توانیم بگوییم اکنون وقت خرید خانه است؟ فرصت طلایی برای ورود به بازار املاک، چه از دید مصرفی و چه از دید سرمایه گذاری، چه زمانی است؟ آیا الان وقت خرید است یا هنوز باید دست نگه داشت؟

من همواره به خریداران گرامی که مسکن را صرفا برای سکونت و نه سرمایه‌گذاری مدنظر دارند، توصیه می‌کنم که تأمل بی‌مورد را کنار گذاشته و در زمان نیاز، به تهیه مسکن بپردازند. اما از سوی دیگر، باید پذیرفت که بازار مسکن، بازاری با ثبات و به‌دور از نوسانات آنی است. بی‌شک سرمایه‌گذارانی که حجم قابل‌توجهی از دارایی‌هایشان در بازارهای پرریسک متمرکز شده، سرانجام به ناچار به سمت سرمایه‌گذاری در مسکن روی خواهند آورد؛ چراکه این بازار، از امنیت و استحکام ویژه‌ای برخوردار است. به تعبیری عامیانه، مسکن را می‌توان پارکینگ امن و مطمئن تمامی سرمایه‌ها دانست؛ به گونه‌ای که حجم سرمایه‌گذاری در سایر بخش‌ها، در نهایت به سمت لایه‌های مختلف بازار مسکن هدایت خواهد شد.

اثر بازارهای موازی بر بازار مسکن، مانند گذشته قوی نیست

به طور سنتی، این باور وجود دارد که نوسانات بازار ارز بر بازار مسکن تأثیرگذار است، اما این تأثیر با یک فاصله زمانی مشخص بروز می‌کند. به عبارت دیگر، زمانی که بازار مسکن متوجه افزایش قیمت دلار می‌شود و این افزایش در سطوح بالاتر تثبیت می‌گردد، به تدریج این تأثیر را می‌پذیرد و قیمت مسکن نیز به تبع آن افزایش می‌یابد. در برخی از دوره‌ها، بررسی‌ها نشان داده است که پس از افزایش و تثبیت قیمت دلار، قیمت مسکن نیز با تأخیری مشخص به سمت افزایش حرکت می‌کند. سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا این پدیده تنها در محاسبات و نمودارهای عددی قابل مشاهده است یا اینکه واقعاً در بطن بازار نیز این تأثیرات به وضوح حس می‌شود و دلار به نوعی هیجان را به بازار مسکن منتقل می‌کند؟ همچنین، اگر این افزایش قیمت واقعاً رخ دهد، آیا ناشی از هیجان است یا یک تأثیر واقعی و پایدار در بازار به شمار می‌آید؟

عمق رکود بازار مسکن در مقایسه با سال‌های گذشته تغییراتی را تجربه کرده و به مراتب عمیق‌تر شده است. این نکته که آیا اقتصادهای موازی می‌توانند بر بازار مسکن تأثیر بگذارند یا خیر، موضوعی است که نمی‌توان به سادگی از آن گذشت. به‌طور قطع، بازارهای دیگر قادر به تأثیرگذاری بر اقتصاد مسکن هستند، اما این تأثیر به اندازه گذشته قوی نیست و شرایط کنونی متفاوت است.

شاهد این ادعا، نوسانات اخیر در بازارهای مختلف است که در آن بازار مسکن به‌طور نسبی بی‌توجه باقی مانده و خود را در آرامش حفظ کرده است. این وضعیت به دلیل سنگینی و چسبندگی قیمت‌هاست؛ بازار مسکن تمایل چندانی به کاهش یا افزایش ناگهانی ندارد. اگر به بررسی قیمت‌ها بپردازیم، متوجه خواهیم شد که قیمت‌های کنونی در بازار تفاوت چندانی با چند ماه گذشته ندارند.

به‌طور دقیق‌تر، بیشترین تأثیر بر بازار مسکن از جانب تقاضا ناشی می‌شود. تا زمانی که رفتار متقاضیان در بخش مسکن تغییر نکند و افراد به چرخه خرید مسکن وارد نشوند، نمی‌توان انتظار داشت که اقتصاد و بازار مسکن تحت تأثیر اقتصادهای دیگر قرار گیرد. با این حال، باید بپذیریم که اگر در اقتصادهای دیگر حرکتی صورت گیرد، ممکن است بر نهاده‌های ساختمانی تأثیر بگذارد که در نهایت، نه به‌طور آنی، بلکه در درازمدت می‌تواند بر قیمت تمام‌شده تأثیرگذار باشد. در صورت وقوع چنین اتفاقی، احتمالاً رکود بازار مسکن عمیق‌تر شده و دسترسی خانواده‌ها به خرید مسکن مورد نیازشان دشوارتر خواهد شد.

سامانه‌های جدید بازار مسکن نتوانسته‌اند آمار دقیقی از تحولات این بازار ارائه دهند

مدتی است با فقر اطلاعات رسمی از بازار مسکن مواجه هستیم. بانک مرکزی از شهریور ماه هیچ داده‌ای منتشر نکرده و مشخص نیست که متوسط قیمت مسکن در شهر تهران در حال حاضر چقدر است. با توجه به اینکه شما در جریان معاملات بازار املاک تهران هستید، آیا می‌توانید تخمینی از متوسط قیمت مسکن و متوسط تعداد معاملات ارائه دهید؟

از مرداد ماه، عملآ آمار رسمی که بانک مرکزی ارائه می‌دهد، از دسترس کارشناسان بخش مسکن خارج شده است. دلیل این امر به سامانه‌ای برمی‌گردد که پیش از این تحت عنوان سامانه املاک و مستغلات فعالیت می‌کرد و زیرمجموعه وزارت راه بود. این سامانه می‌توانست به عنوان یک تکیه‌گاه محکم برای ارائه آمار دقیق عمل کند. آماری که مردم بر اساس خرید و فروش و معاملات اجاره‌ای خود ثبت می‌کردند، می‌توانست به ما در درک رفتارها و الگوهای مختلف در بازار مسکن کمک شایانی کند.

متأسفانه، از چند ماه پیش، این سامانه از دسترس مشاوران املاک خارج و خاموش شده است و سامانه‌های جایگزینی معرفی شده‌اند. برای اینکه این سامانه‌های جدید بتوانند به عنوان مرجعی برای تعداد قراردادهای ثبت شده عمل کنند و راهنمایی برای کارشناسانی باشند که به آمار نیاز دارند، زمان لازم است. در حال حاضر، سامانه‌های موازی که در دسترس عموم و مشاوران املاک قرار گرفته‌اند، هنوز نتوانسته‌اند آمار صحیح و قابل اعتمادی را ارائه دهند. این وضعیت، چالش‌های زیادی را برای تحلیلگران و فعالان بازار مسکن به وجود آورده و نیاز به یک معتبر و دقیق برای اطلاعات بازار را بیش از پیش نمایان می‌سازد.

آیا شما تخمینی از قیمت‌ها ندارید یا اتحادیه عدد و رقمی ارائه نمی‌دهد؟

دسترسی اتحادیه نیز به همان آمار محدود است. به عبارت دیگر، آماری که همکاران ما در سامانه‌ها ثبت می‌کردند، اصلی اطلاعات ما بود.

بنابراین، تنها سامانه معتبر همان بوده است؟

بله، این سامانه تنها مرجع قابل استناد برای ما بود و می‌توانستیم به دقت آن تکیه کنیم. اما پیش از این نیز بحث‌هایی در مورد وجود سامانه‌های موازی مطرح شده بود. ممکن است هنوز همکاران من آموزش‌های لازم برای ثبت اطلاعات را دریافت نکرده باشند و در نتیجه، تعدادی قرارداد پنهان وجود داشته باشد. این قراردادهای پنهان دو موضوع را به دنبال دارند؛ اول اینکه منافعی که حاکمیت از این قراردادها می‌برد، در نهایت از دسترس خارج می‌شود و دوم اینکه ما نمی‌توانیم آمار دقیقی ارائه دهیم، زیرا ثبت قراردادها توسط همکاران من با مشکلاتی مواجه شده است.

اثر قیمت دلار بر بازار مسکن کاهش یافته است

از ابتدای امسال تا امروز، تقریباً شاهد رشد بیش از 12 هزار تومانی قیمت دلار بوده‌ایم. شما اشاره کردید که این موضوع ممکن است تأثیری بر نهاده‌های ساختمانی داشته باشد و در نهایت، قیمت تمام‌شده مسکن را افزایش دهد. با توجه به اینکه اکنون 8 ماه است که قیمت دلار صعودی بوده و در سطوح بالاتری قرار دارد و همچنین با فقر آماری که داریم و تقریبآ 4 ماه است که هیچ آمار دقیقی در دسترس نیست، آیا پیش‌بینی شما این است که آمارهای آینده ممکن است نشان‌دهنده رشد قیمت مسکن در بازار تهران باشد؟

نه، این امکان وجود ندارد. به سؤال شما در بخش قبلی پاسخ دادم. به دلیل عمق رکود و سنگینی قیمت‌ها، بازارهای دیگر، از جمله بازار دلار، نتوانسته‌اند تأثیرگذار باشند. در سال‌های گذشته، قیمت مسکن تا حدودی تحت تأثیر نوسانات قیمت دلار قرار داشت، اما امروز این وضعیت تغییر کرده است.

در واقع می‌توانیم بگوییم که ارتباط مسکن و دلار قطع شده است؟

نمی‌توانیم بگوییم که ارتباط قطع شده، بلکه تا حدودی بی‌اثر شده است. امروز در جهت خلاف حرکت دلار، شاهد معرفی فایل‌هایی به همکارانم هستیم که قیمت‌های آن‌ها زیر قیمت بازار است. به این معنا که برخی از سازندگان به دلیل تأمین منابع مالی خود، حتی قیمت آپارتمان‌های ساخته شده را از قیمت تمام‌شده نیز کمتر ارائه می‌دهند. این وضعیت به دلیل مشکلاتی است که در تأمین منابع مالی در بازار مسکن وجود دارد.

به نظر می‌رسد این وضعیت به خاطر رکود اقتصادی باشد که در صنعت ساختمان نیز مشاهده می‌شود. به عبارتی، رکود اقتصادی تأثیر خود را بر صنعت ساختمان گذاشته و ساخت و ساز تا حد زیادی مختل شده است.

هر چه منابع ورودی به موضوع ساخت و ساز کاهش یابد، به همان نسبت نیز از حجم ساخت و ساز کاسته می‌شود. می‌توانیم با بررسی پروانه‌های ساختمانی صادر شده توسط شهرداری، تفاوت‌های موجود بین پروانه‌های امسال و سال‌های گذشته را مشاهده کنیم. کسانی که برای نوسازی و ساخت و ساز متقاضی هستند، به ویژه در داخل شهرها، معمولاً منابع مالی خود را از مردم تأمین می‌کنند. بنابراین، بررسی پروانه‌های ساختمانی صادر شده در سال جاری نسبت به سال‌های قبل می‌تواند نشان‌دهنده تمایل به سرمایه‌گذاری در بخش مسکن باشد.

مشاوران املاک نقش پررنگی در  بازار مسکن دارند

مساله‌ای که مطرح می‌شود و از سال گذشته به‌ویژه در دولت قبلی به آن توجه زیادی شده، موضوع قیمت‌گذاری در بازار مسکن است. دولت قبل، مشاوران املاک را به عنوان متهم اصلی معرفی می‌کرد و اقدامات زیادی در این زمینه انجام شد، به‌طوری که هر روز خبرهایی از پلمپ دفاتر مشاوران املاک به گوش می‌رسید. دولت سیزدهم نیز بر این موضوع تأکید داشت. سؤالی که می‌خواهم مطرح کنم این است که مشاوران در تعیین قیمت‌ها در بازار مسکن تا چه حد نقش دارند؟ آیا قیمت‌گذاری جزئی از وظایف آن‌هاست یا اینکه این فرآیند به‌طور طبیعی اتفاق می‌افتد و کشف قیمت مسکن جزو وظایف و حقوق آن‌ها نیست؟

برای پاسخ به سؤال اول شما، با توجه به تصویب قانون جدید جهش، اختیارات متفاوت‌تری نسبت به سال‌های گذشته به وزارت راه داده شده است. این وزارتخانه برای ساماندهی به مشاوران املاک وارد عمل شده است. باید توجه داشت که موضوع مشاوران املاک به دو بخش تقسیم می‌شود: اول مشاوران املاکی که دارای پروانه کسب هستند و مجوزهای لازم را دریافت کرده‌اند و دوم کسانی که فاقد پروانه هستند. بنابراین، باید این دو موضوع را از هم تفکیک کنیم.

اما اینکه ساماندهی مشاوران املاک چه تأثیری بر بازار مسکن داشته است، می‌توانیم با بررسی آمار به این سؤال پاسخ دهیم. آیا بازرسی‌هایی که از حدود دو سال تا یک سال و نیم قبل آغاز شده، باعث کاهش مشکلات شده است؟ آیا تمام دغدغه مردم تنها پرداخت کمیسیون بوده است؟ اگر ما کمیسیون و دستمزد پرداختی به مشاوران املاک را در موضوع خرید و فروش بر متراژ واحد تقسیم کنیم و در موضوع اجاره بر ماه تقسیم کنیم، متوجه می‌شویم رقمی که پرداخت می‌شود، آنقدر قابل توجه نیست که بتواند باعث افزایش یا کاهش قیمت یک مسکن شود.

با این حال، مشاوران املاک می‌توانند تأثیرگذار باشند. در واقع، مشاوران املاک در سرتاسر دنیا نقش مهمی در اقتصاد و اکوسیستم مسکن ایفا می‌کنند و نمی‌توان نقش آن‌ها را نادیده گرفت. ممکن است در برخی مقاطع این نقش کم‌رنگ یا پررنگ شود، اما نمی‌توان این شغل را نادیده گرفت. مشاوران املاک بر اقتصاد مسکن تأثیر دارند و بهترین افرادی که می‌توانند در قیمت‌گذاری‌ها شرکت کرده و نظر دهند، مشاوران املاک همان منطقه هستند.

کارشناسان قوه قضائیه برای کشف قیمت ملک به مشاوران املاک مراجعه می‌کنند

به عنوان تأیید این موضوع، می‌توانم اشاره کنم که گاهی اوقات کارشناسان محترم قوه قضائیه که توسط قضات انتخاب می‌شوند، برای کشف قیمت یک ملک به همکاران من مراجعه می‌کنند و به قیمت واقعی نزدیک می‌شوند. این به این معناست که حاکمیت و جامعه به این نتیجه رسیده‌اند که قیمت واقعی ملک نزد مشاوران املاک است. با توجه به اینکه سامانه مشخصی برای ثبت قیمت‌ها نداریم، قطعاً باید به آماری که مشاوران املاک ارائه می‌دهند، تکیه کنیم و با استفاده از قیمت‌هایی که آن‌ها ارائه می‌دهند، کشف قیمت کنیم.

خرید ملک با هدف اجاره‌داری یکی از آسان‌ترین راه‌های سرمایه‌گذاری است

در بحث سرمایه‌گذاری مسکن، خرید چه نوع ملکی برای سرمایه‌گذاری مناسب است؟ در شرایط فعلی بازار مسکن، آیا خرید خانه‌های نوساز سودبخش‌تر است یا خانه‌هایی با عمر بیشتر ممکن است نفع بیشتری به ما برسانند؟ آیا متراژ کوچک بهتر است یا متوسط؟

شما در مورد یکی از اختصاصی‌ترین جنبه‌های اقتصاد خانواده، یعنی اقتصاد مسکن صحبت می‌کنید. به تعداد افرادی که وجود دارند، به همان تعداد نیز تفکرات متفاوتی برای سرمایه‌گذاری در ملک وجود دارد. ممکن است شما هنرمند باشید و به دنبال یک آپارتمان یا دفتر برای جذب هنرجو باشید. یا شخص دیگری به دلیل تخصص خود، یک واحد تجاری خریداری کند. در ابتدا، باید نیاز خود را در حوزه‌ای معین، مشخص کنید. قطعاً اگر این سؤال را از یک سازنده بپرسید، او به دنبال یک ملک کلنگی خواهد بود.

در مورد سرمایه‌گذاری در بازار املاک، آیا توصیه می‌کنید که اگر فردی دارای نقدینگی قابل توجهی باشد، به بازار مسکن برود یا به سمت بازار املاک تجاری و اداری؟

در وهله اول، شما باید ببینید که خانواده‌ای که می‌خواهد سرمایه‌گذاری کند، در کدام سمت قرار دارد و نیازهایش چیست. برخی افراد تمایل دارند در بازار مسکن در بخش مسکونی سرمایه‌گذاری کرده و آن را به اجاره دهند، در حالی که برخی دیگر با آینده‌نگری به سمت سرمایه‌گذاری در بخش تجاری می‌روند، به دلیل شغلی که دارند یا شغلی که تصور می‌کنند فرزندانشان قرار است داشته باشند. این یک نسخه عمومی برای همه خانواده‌ها نیست. قطعاً رفتار ملکی اکثر خانواده‌ها بر اساس نیازهایشان طراحی می‌شود و یک کارشناس نمی‌تواند به یک خانواده بگوید که صرفاً در یک ملک تجاری سرمایه‌گذاری کنند، برنده خواهند بود یا در موضوع مسکونی. شما باید ببینید که تفکر و سمت و سوی اقتصاد آن خانواده به کدام جهت است. بنابراین، نسخه‌ای نوشته شده وجود ندارد که همه افراد جامعه بتوانند از آن بهره‌مند شوند و سود ببرند.

اگر بخواهیم از منظر اجاره‌داری نگاه کنیم، آیا خرید یک ملک تجاری و اداری بهتر است یا خرید مسکن و اجاره دادن آن؟ کدام یک برای یک نفر سودآورتر است؟

این موضوع بسیار متفاوت است. به طور کلی، املاک تجاری برای مالکان هزینه نگهداری کمتری دارند، اما در عوض، هزینه‌های دارایی بیشتری را به همراه دارند. در مورد مسکن، هزینه‌های نگهداری بیشتر است، اما هزینه‌های مسائل دارایی و اداری آن کمتر است. با این حال، به این اندازه که شما اشاره می‌کنید، املاک تجاری در دسترس نیستند که بخواهیم مردم را به سمت سرمایه‌گذاری در آن‌ها سوق دهیم. بسیاری از پاساژها در تهران بدون مشتری و خریدار مانده‌اند و به همین دلیل کسی تمایل به سرمایه‌گذاری در آن‌ها ندارد. اما اگر شما در موضوع مسکن سرمایه‌گذاری کنید، در دو جهت کمک کرده‌اید؛ هم استمرار درآمد خانواده را تأمین می‌کنید و هم به نوعی به حاکمیت کمک می‌کنید. شما در صنعت اجاره‌داری مشارکت می‌کنید. با وجود اینکه ما یک NGO یا نهاد متمرکز در موضوع اجاره‌داری حرفه‌ای نداریم، اگر کسانی سرمایه‌شان به حدی برسد که تمایل به سرمایه‌گذاری در مسکن داشته باشند، یکی از راحت‌ترین گزینه‌ها، سرمایه‌گذاری در آپارتمان‌های مسکونی است که می‌تواند هم به اقتصاد خانواده و هم به حاکمیت در زمینه عرضه املاک اجاره‌ای کمک کند.

عمق رکود بازار مسکن نشانه ثبات قیمت تا پایان سال است

چگونه باید وارد بازار مسکن شد و در آن سرمایه‌گذاری کرد؟ با توجه به تنوع املاک مسکونی، اگر فردی نقدینگی قابل قبولی برای ورود به این بازار داشته باشد، ممکن است سردرگمی برایش ایجاد شود که در کدام منطقه تهران و در چه ملکی با چه شرایطی سرمایه‌گذاری کند. اگر فقط بخواهیم از دیدگاه سرمایه‌گذاری به مسکن نگاه کنیم، خصوصیات ملکی که برای سرمایه‌گذاری خریداری می‌شود باید چه باشد؟

وقتی آمارهایی که تا مرداد منتشر شده را بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم که تمایل افراد به خرید آپارتمان‌های بین 50 تا 60 متر است. باید توجه داشت که رفتار مناطق مختلف تهران با هم متفاوت است. شما نمی‌توانید در شمیران آپارتمانی را عرضه کنید و انتظار داشته باشید که همان متراژ در نواحی و مناطق دیگر تهران نیز پرمشتری باشد. مناطق مختلف متراژهای متفاوتی را می‌پسندند. اگر شما بخواهید در مناطق جنوبی تهران سرمایه‌گذاری کنید، متراژهای کوچک حدود 50 تا 60 متر مطلوب هستند، در حالی که در برخی مناطق دیگر تهران، متراژ مطلوب ممکن است بین 100 تا 150 متر باشد. بنابراین، تمایل افراد به سرمایه‌گذاری در بخش مسکن به میزان سرمایه‌گذاری آن‌ها بستگی دارد.

افراد باید ابتدا مشخص کنند که چه مقدار می‌خواهند در مسکن سرمایه‌گذاری کنند و بر اساس آن، منطقه مورد نظر خود را پیدا کنند. نیازهای مصرفی افراد در مناطق مختلف تهران به ترتیبی خاص مرتفع می‌شود. به هر حال، باید بپذیریم که تردد در تهران برای بسیاری از افراد مستلزم صرف هزینه و زمان است. بنابراین، هر چه خانه‌ای که قرار است خریداری کنید به محل کار شما نزدیک‌تر باشد، برای شما مطلوب‌تر خواهد بود، زیرا هم هزینه‌های رفت و آمد خانواده را کنترل می‌کند و هم در صرف وقت کمک‌کننده است. این عوامل می‌تواند رفتار و تصمیم مردم را در انتخاب محل خرید آپارتمان یا مسکن تحت تأثیر قرار دهد.

و سؤال آخر، با توجه به صحبت‌هایی که در مورد قیمت مسکن کردیم و چشم‌اندازی که تصویر می‌کنید، به نظر شما تا پایان سال قیمت مسکن چقدر رشد می‌کند؟

نه، به نظر من، جوابی که بخواهم به شما بدهم تا حدودی با بخش اول گفت‌وگوی ما تطبیق دارد. عمق رکودی که در بازار مسکن وجود دارد و عدم تمایل افراد نسبت به خرید واحدهای ساخته شده، می‌تواند نویدبخش این باشد که تا پایان سال اتفاق خاصی نخواهد افتاد. از همکارانمان که می‌پرسیم، متأسفانه بسیاری از آن‌ها با گذشت 8 ماه از سال، هیچ خرید و فروشی را ثبت نکرده‌اند و بیشتر در قسمت اجاره فعالیت دارند. یکی از دلایل رکود و بی‌رمقی بازار خرید و فروش، بلاتکلیفی مشاوران املاک است. به دلیل وجود سامانه‌های مختلف، رفتارهای متفاوت با همکاران من عملاً آن‌ها را در سردرگمی قرار داده و نوع خدمات‌دهی ما را دچار مشکل کرده است.