اقتصاد۲۴-جنگل‌های شمال ایران با وجود قدمت و اهمیتی که دارند، سال‌هاست در معرض خطرات مختلفی قرار گرفته‌اند و سال به سال از وسعت آنها کاسته می‌شود. از انواع آفت‌ها گرفته تا تب تغییر کاربری و ویلاسازی، به جان این این جنگل‌ها افتاده و، چون خوره اندام آنها را می‌خراشند. قاچاق چوب هم یکی از مهم‌ترین این چالش‌هاست.
در مقاطعی از سال، شاید کمتر هفته‌ای بیاید و بگذرد که خبری از کشف محموله‌ای از قاچاق چوب نباشد. همین امروز، ۲۹ آبان، میثم اکبری، رئیس حوزه قضایی بخش بندپی بابل، از کشف دو تن چوب جنگلی قاچاق در این منطقه خبر داد.
قاچاق چوب البته مختص شهرستان خاصی در منطقه شمال کشور نیست و در هر سه استان مازندران، گیلان و گلستان رد پای قاچاقچیان پررنگ است. ایرنا اواخر مهر امسال گزارش داد قطع درختان هیرکانی در مازندران، به‌یکباره و در عرض چند ماه، از دو تن به ۱۰ تن افزایش یافته است.
چرا قاچاق چوب افزایش یافت؟
مقامات قضائی و کارشناسان، دلایل مختلفی را عامل تداوم و افزایش قاچاق چوب در استان‌های شمالی می‌دانند؛ از عدم بازدارندگی قوانین موجود گرفته تا کمبود جنگلبان و محیط‌بان. به گفته برخی از مقامات مسئول، قوانین در این زمینه به حدی ناقص و ناکافی هستند که ممکن است برای فردی تا ده‌ها بار نیز به اتهام قاچاق چوب، پرونده تشکیل شود، اما هر بار، روز از نو و روزی از نو.
همچنین بی‌پروا شدن قاچاقچیان در غیاب نبود قوانین محکم و بازدارنده، یکی دیگر از چالش‌های موجود است که حتی در مواقعی به ضرب و شتم جنگلبانان و ماموران قانونی نیز منجر شده.
ساخت جاده، محصور نبودن جنگل‌ها و نزدیکی آنها به مناطق مسکونی، اجرای غیرکارشناسی طرح تنفس و فقر و بیکاری در برخی از مناطق شمالی کشور، از دیگر دلایلی است که برای افزایش قاچاق چوب مطرح می‌شود.
افزایش انگیزه قاچاقچیان با رشد قیمت چوب
چندی پیش محمدعلی یکتانیک، فعال و کارشناس محیط زیست، درباره برخی تخلفات محیط زیستی در شمال کشور به تجارت‌نیوز گفته بود: «در شیوه مواجهه با بسیاری از موارد مربوط به طبیعت و محیط زیست در این منطقه، از جمله صید پرندگان و ماهیان یا قاچاق چوب، انگیزه مالی و اقتصادی مطرح است و به مسائل دیگر کمتر توجه می‌شود.»
به گفته او، مطرح کردن مسائلی، چون ضرورت آموزش و افزایش آگاهی، رویکردی کلیشه‌ای و نخ‌نماست و مشکل اصلی را باید اجرا نشدن قوانین و ضعف ارگان‌های حفاظتی و نظارتی دانست.
در واقع، اگر به دو چالش عمده نبود قوانین بازدارنده و کمبود محیط‌بانان، موضوع افزایش قیمت چوب و انگیزه مالی قاچاقچیان نیز افزوده شود، می‌توان تصویری دقیق‌تر از شرایط موجود به دست آورد.
هر چند رقمی دقیق و رسمی از گردش مالی قاچاق چوب در سال‌های اخیر منتشر نشده، اما به گفته فعالان صنفی حوزه مبل‌سازی، قیمت این محصول در بازار افزایش شدیدی پیدا کرده است. آفتاب‌نیوز، در اردیبهشت امسال از رشد ۵۰ تا ۱۰۰ درصدی قیمت انواع چوب در دو سال اخیر خبر داد.
از زمان انتشار این گزارش تاکنون نیز روند افزایش قیمت ادامه داشته است.
خرید و فروش چوب جنگلی در فضای مجازی
قاچاق چوب در حالی همچنان با انگیزه‌های مالی بالا ادامه دارد که آگهی خرید و فروش این محصول نیز به‌راحتی در فضای مجازی منتشر می‌شود. آن هم در شرایطی که قانون قاچاق کالا و ارز، هرگونه عرضه، خرید، فروش و نگهداری چوب، زغال و هیزم حاصل از درختان جنگلی را به طور مطلق ممنوع کرده است. اما با گشتی ساده در پلتفرم‌های آنلاین درج آگهی، می‌توان مواردی را یافت که افراد یا چوب‌های جنگلی را برای فروش عرضه کرده‌اند یا خواهان خریداری آنها هستند.
برای مثال، شخصی در یک آگهی، چوب بلوط جنگلی دوکیلویی را حدود ۲۰۰ هزار تومان عرضه کرده است (در گزارش آفتاب‌نیوز نرخ همین محصول، ۱۶۹ هزار تومان درج شده بود).
در آگهی دیگری، چوب بلوط جنگلی ۱۰ کیلویی، حدود یک میلیون تومان قیمت خورده است.
همچنین چوب بلوط جنگلی ۲۰۰ گرمی نیز ۵۹ هزار تومان به فروش می‌رسد
برخی افراد نیز خواهان خرید چوب‌های جنگلی هستند.
عرضه و تقاضای چوب‌های جنگلی در پلتفر‌های دیگر هم انجام می‌شود. برای مثال آفتاب‌نیوز در این مورد نیز نوشته بود، قاچاقچیان در اینستاگرام، حتی قبل از قطع درخت، تصاویر آنها را به اشتراک می‌گذارند و با قول تحویل چوب در تهران، از مشتریان خود ودیعه دریافت می‌کنند.
کاهش مساحت جنگل‌های شمال
در شرایطی که بریدن درختان و حمل‌ونقل و خریدوفروش چوب‌های جنگلی به‌راحتی انجام می‌شود، طبیعی است که حتی با انتشار تصاویر رسانه‌ای نیز می‌توان به کاهش مساحت جنگل‌های شمال پی برد.
سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری در اسفند سال گذشته خبر داد ۱۷ درصد از تخلفاتی که در ۱۰ سال گذشته در حوزه منابع طبیعی رخ دادند به قاچاق چوب مربوط می‌شدند. بر اساس این گزارش، بیشتر تخلفات نیز به‌ترتیب در استان‌های گیلان، مازندران و گلستان، اتفاق افتاده‌اند.
بر اساس آمار‌های رسمی، روزانه تقریباً ۶۰۰ هکتار از جنگل‌ها و مراتع ایران از بین می‌روند که حدود ۲۷۷ هکتار از این میزان، جنگل محسوب می‌شوند. شواهد رسمی نشان می‌دهند بخش زیادی از این فاجعه، به قاچاق چوب مربوط است؛ موضوعی که به نظر می‌رسد با وجود تاکید‌هایی که بر مقابله با آن می‌شود، در عمل عزمی برای کنترل آن شکل نگرفته است.
