خطر تشدید آتش جنگ؛ چرا آمریکا محدودیت موشکی اوکراین را لغو کرد؟

‌خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: «ولودیمیر زلنسکی» رئیس جمهور اوکراین همواره طی دوره نبرد در اظهارات خود از تردید غرب در ارائه مجوز استفاده از تسلیحات دوربرد برای حمله به عمق خاک روسیه انتقاد می‌کرد و خواستار اعطای این مجوز برای حمله به فرودگاه‌ها، پرتابگرهای موشکی و مخازن مهمات، انبار سوخت و مراکز فرماندهی و کنترل مهم روسیه شده‌بود.

اکنون که تقریباً هزار روز از آغاز جنگ می‌گذرد، گزارش‌ها حاکی از آن است که واشنگتن اجازه استفاده از موشک‌های اتکمز (ATACMS) ساخت آمریکا را برای حمله به عمق خاک روسیه صادر کرده‌است؛ موشک‌هایی که برد آنها به ۳۰۰ کیلومتر (۱۹۰ مایل) می‌رسد.

روز گذشته، «نیویورک‌تایمز» به نقل از مقامات آگاه آمریکایی گزارش داده بود که بایدن استفاده ارتش اوکراین از موشک‌های «اتکمز» ساخت آمریکا را برای حمله به عمق خاک روسیه، تقویت مواضع نظامی کی‌یف در این مناقشه و افزایش کنترل نیروهای اوکراینی بر منطقه کورسک روسیه را تأیید و همه محدودیت‌ها در این زمینه را نیز لغو کرد.

روزنامه فرانسوی «فیگارو» نیز در گزارشی نوشت: به دنبال صدور مجوز استفاده اوکراین از سلاح‌های دوربرد آمریکایی برای حمله به اهداف نظامی در عمق خاک روسیه از سوی جو بایدن رئیس‌جمهوری ایالات متحده، پاریس و لندن هم مجوز استفاده کی‌یف از سلاح‌های دوربرد اهدایی از سوی فرانسه و انگلیس را صادر کردند.

لندن در حالی مجوز استفاده از موشک‌های «سایه طوفان» برای حمله به اهدافی در روسیه را صادر کرده‌است که پیش‌تر بر اساس سیاست لندن، نیروهای اوکراین می‌توانستند از تسلیحات بریتانیا در خاک روسیه استفاده کنند و از موشک‌های دوربرد سایه طوفان نیز نمی‌توانستند در حمله به اهدافی در درون مرزهای روسیه بهره بگیرند.

از طرفی «امانوئل ماکرون» رئیس جمهور فرانسه هم با اشاره به گزارش‌ها درباره تصمیم جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا مبنی بر چراغ سبز به اوکراین برای استفاده از تسلیحات دوربرد ساخت آمریکا در عمق خاک روسیه، این تصمیم را «درست» توصیف کرده است!

پس از این اخبار، برخی منابع رسانه‌ای اعلام کردند که اوکراین روز سه‌شنبه ۱۹ اکتبر (۲۹ آبان) برای نخستین بار از موشک‌های آمریکایی از نوع اتکمز را به منطقه بریانسک در درون خاک روسیه شلیک کرد. این نخستین حمله موشکی اوکراین به روسیه از زمانی است که آمریکا مجوز استفاده از موشک‌های دوربرد را برای اوکراین صادر کرد.

با این مجوز چه اهدافی در روسیه هدف‌گذاری می‌شوند؟

با اعلام این خبر، «آی‌اس‌دبلیو» مؤسسه مطالعات جنگ مستقر در واشنگتن نقشه‌ای از تمام اهداف احتمالی را که اوکراین می‌تواند مورد حمله قرار دهد منتشر کرده‌است.

به ادعای این مؤسسه، حداقل ۲۴۵ مکان نظامی و شبه‌نظامی شناخته‌شده روسیه در برد موشک‌های اتکمز اوکراین، به‌ویژه نوع با برد ۳۰۰ کیلومتری آن، قرار دارد. از میان این مکان‌ها، تنها ۱۶ پایگاه هوایی وجود دارد که روسیه تقریباً تمامی هواپیماهای خود را از آن به جای دیگر منتقل کرده‌است.

بر اساس تحقیقات جغرافیایی آی‌اس‌دبلیو اگر محدودیت‌ها تنها برای منطقه کورسک برداشته شود، کی‌یف به ۱۵ مکان شناخته‌شده در آنجا دسترسی خواهد داشت.

حداقل ۱۱ سایت دیگر نیز تا پایان اوت شناسایی شده بود که به‌عنوان «زمین با کاربری نظامی» شناخته می‌شوند؛ مناطقی که از آن برای آموزش و آزمایش نظامی استفاده می‌شود.

واکنش مسکو به مجوز غرب مبنی بر کاربرد تسلیحات دوربرد از سوی اوکراین

کرملین همواره تاکید داشته‌است که استفاده از موشک‌های دوربرد آمریکایی علیه روسیه منجر به تنش‌افزایی می‌شود و وعده «پاسخ مناسب» در صورت حمله اوکراین به خاکش با این نوع موشک‌ها را داده‌است.

«ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه پیش‌تر در اظهاراتی با بیان اینکه ارائه مجوز به اوکراین برای استفاده از موشک‌های دوربرد برای حمله به اهدافی در خاک ما به منزله مشارکت مستقیم کشورهای عضو ناتو در جنگ علیه روسیه است، تاکید کرده‌بود: این موضوع ماهیت درگیری را به گونه قابل توجهی تغییر خواهد داد.

رئیس جمهور روسیه چندی پیش در مصاحبه با تلویزیون دولتی روسیه با اشاره به اینکه ارتش اوکراین قادر به استفاده مستقل از سامانه‌های موشکی غربی برای چنین حملاتی بدون مداخله نظامیان ناتو نیست، گفت: اگر کی‌یف با استفاده از موشک‌های دوربرد اهدایی کشورهای غربی به عمق خاک روسیه حمله کند، پس با در نظر گرفتن تغییر ماهیت درگیری، تصمیمات مناسب را بر اساس تهدیداتی که با آن مواجه خواهیم شد، اتخاذ خواهیم کرد.

موضوع مهم دیگر، تغییر دکترین هسته‌ای از سوی روسیه است که مقام‌های کرملین همواره به غرب در این زمینه هشدار می‌دادند. اوایل مهرماه امسال در خلال نشست شورای امنیت ملی روسیه، پوتین پیشنهاد کرد که به‌روزرسانی بنیان‌های سیاست دولتی روسیه در حوزه دکترین هسته‌ای به بحث گذاشته شود.

پوتین گفت روسیه حق استفاده سلاح هسته‌ای در مواجهه با تهاجم خارجی را برای خود محفوظ می‌داند، از جمله در مواقعی که دشمنان حتی با استفاده از سلاح‌های متعارف و غیرهسته‌ای، یک تهدید حیاتی علیه روسیه ایجاد کنند.

در همین ارتباط «دیمیتری پسکوف» سخنگوی کرملین نیز اظهار داشت که تصمیم مسکو برای به‌روزرسانی دکترین هسته‌ای روسیه از مواضعی ناشی شده که کشورهای غربی علیه این کشور اتخاذ کرده‌اند.

این اتفاق اما در نهایت روز سه شنبه (۲۹ آبان) همزمان با هزارمین روز جنگ اوکراین و دقیقاً یک روز پس از چراغ سبز آمریکا به اوکراین برای استفاده از تسلیحات دوربرد رخ داد. پوتین فرمانی را به امضا رساند که به موجب آن، مسکو از این پس اجازه خواهد داشت تا علیه «یک کشور غیرهسته‌ای» به شرط اینکه آن کشور از حمایت قدرت‌های هسته‌ای برخوردار شده باشد، از تسلیحات هسته‌ای خود استفاده کند.

این دکترین به روز شده هسته‌ای روسیه، تهدیداتی که کرملین را به فکر حمله هسته‌ای وادار می‌کند، ترسیم می‌کند و بیان می‌کند که هر گونه حمله با موشک‌های متعارف، پهپادها یا هواپیماهای دیگر می‌تواند مطابق با این معیارها در نظر گرفته شود.

همچنین گفته شده است که هرگونه تجاوز به روسیه توسط کشوری که عضو یک ائتلاف است، از دید مسکو به عنوان تجاوز به روسیه توسط کل آن ائتلاف تلقی خواهد شد.

ضمن اینکه روسیه حق استفاده از سلاح‌های هسته‌ای را در پاسخ به تجاوز به بلاروس به عنوان عضوی از کشور اتحادیه، حتی با استفاده از سلاح‌های متعارف برای خود را محفوظ می‌دارد. پیش از این، چنین اقدامی تنها می‌توانست در پاسخ به استفاده از سلاح هسته‌ای علیه متحدان روسیه انجام شود.

اهداف پشت پرده غرب از صدور مجوز کاربرد تسلیحات دوربرد

یکی از مهمترین دلایل این مجوز به اوکراین، ارتباط تنگاتنگی با دست برتر روسیه در میدان نبرد دارد؛ نبردی که غرب در صدد توازن بخشی به آن با هدف فرسایش جنگ و تضعیف مسکو است.

تا کنون روسیه حدود ۱۶-۱۸ درصد از خاک اوکراین را تحت کنترل خود دارد. این میزان شامل مناطق تصرف شده پس از حمله فوریه ۲۰۲۲ و بخش‌هایی از خاک اوکراین است که پیش‌تر در سال ۲۰۱۴ از جمله شبه‌جزیره کریمه به تصرف روس‌ها درآمده‌است.

در اوایل این جنگ، روسیه موفق به تصرف حدود ۲۷ درصد از خاک اوکراین شد اما در طول سال ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴، این میزان کاهش یافت. مناطق تصرف شده فعلی شامل بخش‌هایی از دونتسک، لوهانسک، زاپوریژیا و خرسون است؛ این مناطق معادل تقریباً ۹۰ هزار کیلومتر مربع از خاک اوکراین است و بخش عمده‌ای از آن شامل مناطق صنعتی و استراتژیک جنوب و شرق کشور می‌شود.

طی ماه‌های اخیر اما بیش از هر منطقه‌ای نام «کورسک» روسیه شنیده می‌شود. در اوت ۲۰۲۴، نیروهای اوکراینی عملیاتی گسترده در منطقه کورسک روسیه آغاز کردند و حدود ۱۱۰۰ کیلومتر مربع از خاک روسیه را برای مدتی کوتاه تصرف کردند. با این حال، گزارش‌هایی از بازپس‌گیری بخش‌هایی از این مناطق توسط نیروهای روسیه وجود دارد. روسیه تاکنون حدود نیمی از قلمروهای از دست رفته در جریان حمله غیرمنتظره اوکراین به «کورسک» را باز پس گرفته است.

بنابراین طبق آنچه رسانه‌ها، فرماندهان و نیروهای روسیه و اوکراین از وضعیت میدان نبرد گزارش می‌دهند، روسیه با برتری‌های نظامی و تعداد بالای نیروهایش دستاوردهایی در این جنگ کسب کرده اما این در حالی است که اوضاع برای ارتش اوکراین چندان رضایت‌بخش نیست و ارتش این کشور همچنان با کمبود مهمات و نیرو دست‌وپنجه نرم می‌کند.

روزنامه «تلگراف» در گزارشی با اشاره به پیروزی «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور منتخب آمریکا در انتخابات ریاست‌جمهوری و برنامه‌هایش برای خاتمه جنگ اوکراین می‌نویسد: «رییس‌جمهور روسیه ۵۰ هزار نیرو برای بازپس‌گیری منطقه کورسک مستقر کرده است و احتمالاً پیش از مراسم تحلیف ترامپ، روسیه این منطقه را تماماً آزاد خواهد کرد.»

آمریکای بایدن و متحدان اروپایی با درک ابعاد طرح صلح ترامپ سعی می‌کنند که در تصرف سرزمینی به اوکراین کمک کنند چرا که مشاوران رئیس‌جمهور جدید آمریکا اعلام کرده‌اند که زلنسکی باید بر اساس خطوط مقدم فعلی مذاکره کند.

از نگاه ناظران، اهداف احتمالی دیگر غرب از تجهیز اوکراین به تسلیحات دوربرد و مجوز استفاده از آنها می‌تواند شامل ترکیبی از دلایل استراتژیک و تاکتیکی باشد. این اقدام‌ها می‌توانند به دنبال فشار آوردن به روسیه برای بازدارندگی یا تغییر موضع در میدان نبرد و یا حتی وادار کردن کرملین به تغییر رویکرد در مذاکرات باشند.

تحریک روسیه به اقدام شتابزده و نسنجیده و بهره‌گیری مسکو از تسلیحات نامتعارف و کشتار جمعی علیه اوکراین از دیگر اهداف غرب نسبت به اعطای این مجوز جنجالی است. آمریکای بایدن و متحدان اروپایی آن درصددند از این طریق به حمایت بی‌چون‌وچرای خود از کی‌یف مشروعیت ببخشند و ضمن ائتلاف‌سازی جهانی علیه مسکو، دست ترامپ را برای انعقاد پیمان صلح احتمالی ببندد.