مجازات شلاق در اسلام (شبهه ها و پاسخ ها)

شبهه: مجازات شلاق از مجازات‌هاى رايج در بين بشر اوليه و مخالف كرامت و ارزش انسانى است و طبع انسان عصر حاضر از مجازاتى كه موجب آسيب رساندن به بدن مجرم و شكستن حرمت انسانى او باشد؛ بيزار است. ازاین‌رو، مجازات شلاق با حقوق بشر سازگارى ندارد.(1)

پاسخ: چندین پاسخ در برابر این شبهه قابل بیان است:

اول: جواز یا عدم جواز و انسانی یا غیرانسانی بودن یک مجازات، به مبانی هر نظام حقوقی برمی‌‌گردد و نمی‌‌توان نتایج مبانی در یک نظام حقوقی را به نظام حقوقی دیگری تعمیم و سرایت داد و یا بر اساس مبانی یک نظام حقوقی، آموزه‌ها و قواعد نظام حقوقی دیگر را ارزیابی کرد. 

لذا آموزه‌ها و قواعد هر نظام حقوقی را باید بر اساس مبانی همان نظام حقوقی ارزیابی کرد. نتیجه اینکه آموزه‌ها و قواعد نظام حقوقی اسلام را باید بر اساس مبانی خود اسلام بررسی کرد. نظام حقوقی اسلامی که نخستین مباحث از شرایط مسئولیت کیفری، کرامت انسان و فطرت انسان را به میان آورد؛ با تفسیری که از کرامت انسان دارد، مجازات شلاق را مخالف کرامت انسانی نمی‌‌داند؛ زیرا در منابع شریعت این مجازات تشریع شده است.

دوم: درد و رنج مجازات، نخستين چيزى است كه مجرم از آن می‌هراسد و اين از مزاياى مجازات شلاق است كه بر جسم مجرم تأثير عميق مى‌‌گذارد. انگيزه‌ای كه مجرم را به ارتكاب جرم مى‌‌كشاند، ميل رسيدن به لذتى است كه بر اثر ارتكاب جرم نصيب او می‌شود؛ تنها عاملى كه می‌تواند انسان را از رسيدن به اين لذت منصرف كند، تصویر و تصور درد و رنج مجازات است و كدام مجازات بيشتر از شلاق می‌تواند موجب درد و رنج گردد؟(2)

سوم: در واقع اين مجازات شلاق نيست كه شخصيت مجرم را تحقير می‌کند، بلكه خود او با ارتكاب جرم، شخصيت خود را تحقير كرده و آن را از مرتبه انسانى به مرتبه حيوانى و بسا پايين‌‌تر از آن تنزل داده است.(3)

چهارم: هدف نظام اسلامى از وضع مجازات شلاق، تحقير شخصيت انسانى مجرم و ناديده گرفتن كرامت انسان نيست، بلكه مبارزه با انگيزه جرم است. هدف حقوق جزای اسلام بهره‌‌گيرى از ابزارهایی است که انسان را از ارتكاب جرم بازدارد؛ زيرا كليد برخى از جرایم ميل به لذت‌جويى است. 

از این‌ رو، وضع مجازات شلاق براى دفع عوامل نفسانى است كه انسان را به سوى جرایم ترغيب می‌کند.(4)

پنجم: مجازات شلاق نسبت به ديگر مجازات‌ها مزاياى فراوانى دارد. پيامدهاى ناخوشايند مجازات زندان را از محکوم‌علیه و افراد خانواده‌‌اش دور و او را از همنشين شدن با ديگر مجرمان حفظ می‌کند؛ همنشينى‌‌اى كه ممكن است او را به مفاسد اخلاقى و امراض جسمى دچار كند و از بيكار شدن او - كه در صورت زندانى شدن به آن دچار می‌شود - جلوگيرى می‌کند؛ در حالی‌‌که مجازات زندان موجب بىسرپرست شدن خانواده محكوم عليه می‌شود و زمینه انحراف فرزندان و همسر او را به دلایل مختلفی، از جمله بى‌‌سرپرستى و مشكلات اقتصادى فراهم می‌‌آورد. مجازات شلاق از منظر اقتصادى نيز نسبت به زندان رحجان دارد؛ زيرا هزينه‌ای اضافى بر دولت تحميل نمی‌کند و محكوم عليه را هم از فعاليت و توليد 

باز نمى‌‌دارد.(5)

* علی محمدی‌جورکویه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱. ر.ک: علیرضا فيض، مقارنه و تطبيق در حقوق جزاى عمومى اسلام، ص 367؛ عبدالقادر عوده، التشریع الجنائی الاسلامی، 637 و مهرانگيز کار، رفع تبعيض از زنان، ص 72.

2و3. عبدالقادر عوده، التشریع الجنائی الاسلامی، ج 1، صص 636 و637 و علیرضا فيض، مقارنه و تطبيق در حقوق جزاى عمومى اسلام، ص 368.

4. مجيد المسلماوى، دفاع عن موقف الاسلام من الجريمة و العقاب، ص 289.

5. مجيد المسلماوى، دفاع عن موقف الاسلام من الجريمة و العقاب، صص 289 و 290 و على عبدالقادر القهوجى عبدالله الشاذلى، علم الاجرام و العقاب، صص 372 و 373.