به مناسبت روز جهانی کودک؛ سیر موسیقی و نوا‌های کودکانه در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

فرارو-صداها، آهنگ‌ها و ترانه‌ها برای افراد یادآور خاطرات زیادی هستند و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان سال‌های زیادی برای ایرانیان خاطره‌سازی کرده است. 

به گزارش فرارو، امروز ۲۰ نوامبر (۳۰ آبان) روز جهانی کودک است. کانون پرورشی فکری کودکان و نوجوانان اولین مؤسسه در ایران بوده است که منحصراً تمام فعالیت‌های خود را به کودکان و نوجوانان اختصاص داده است. تا پیش از آن، ادبیات و موسیقی کودک در ایران چندان مطرح نبود؛ اما تأسیس کانون مقدمه‌ای شد برای آفرینش آثار برای کودکان و نوجوانان ایران. 

کانون پرورشی فکری کودکان و نوجوانان

در بهمن ۱۳۱۷ میهن‌پرستان و ادیبان کشور سازمانی به نام فرهنگستان برای گسترش و ترویج زبان فارسی بنا نمودند و در راستای برنامه‌های خود یک مؤسسه آموزشی - ترویجی نیز به ریاست احمد متین دفتری به اسم سازمان پرورش افکار احداث کردند. وظیفه اصلی سازمان پرورش افکار، رشد اخلاق "، ترویج هنر و ورزش در جامعه بود که در اولین اقدام مدرسه بازیگری را افتتاح کردند البته این سازمان عمر چندانی نداشت و بعد از ورود متفقین توسط انگلستان تعطیل شد؛ زیرا اساسنامه آن را رونوشتی از سازمان جوانان نازی می‌دانستند.

۲۰ سال بعد از انحلال سازمان پرورش افکار، لیلی امیرارجمند و فرح پهلوی در ۲۳ آذر ۱۳۴۴ کتابخانه کودک را در پارک لاله تهران تأسیس می‌کنند و بعد از مدتی آن را تبدیل به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان می‌کنند که به دنبال پرورش افکار و ذوق کودکان از طریق خواندن و نوشتن بر اساس هویت ایرانی بودند. 

بعد از انقلاب اسلامی، تغییرات زیادی در محتوا و سیاست‌گذاری کانون پرورش فکری به وجود آمد و تبدیل به یک نهاد دولتی زیر نظر آموزش‌وپرورش شد؛ اما همچنان هنرمندان زیادی با آن همکاری می‌کردند که ثمره آن فیلم‌های خوبی مانند «خانه دوست کجاست» از کیارستمی و «باشو غریبه کوچک» و «بچه‌های آسمان» مجید مجیدی بود که جایزه‌های بسیاری نیز کسب کردند؛ اما بعد از مدتی افت زیادی پیدا کرد و تبدیل به یک نهاد آموزش‌محور شد. 

موسیقی‌های خاطره‌انگیز در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

شش سال بعد از تأسیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، بخش تازه‌ای با «مرکز تهیه نوار و صفحه برای کودکان و نوجوانان» به مدیریت محمدرضا احمدی تشکیل شد که در آن مجموعه‌ای غنی از صدای شاعران، قصه‌های کودکان، زندگی و آثار موسیقی‌دانان جهان و آوازهای فولکلور ساخته شد.

شیدا قراچه داغی مسئول موسیقی کانون می‌گوید: زمانی روش آموزش «کارل ارف» در ایران شروع کرد که شاگردان هنوز ابتدایی‌ترین وسایل را نداشتند؛ اما بعد از مدتی علاوه بر سازها، کتاب‌های کارل ارف نیز برای آن‌ها فراهم شد.

بسیاری از تولیدات موسیقی کلاسیک ایران نتیجه تلاش‌های کانون پرورش فکری نوجوانان است. در زمانی که سطح تولیدات تلویزیون به حدی پایین آمده بود که هنرمندان دیگر مایل به ادامه همکاری نبودند، احمدرضا احمدی آن‌ها را جذب کانون کرد و آثاری را تولید کردند که گنجینه ارزشمندی از موسیقی کشور را شکل می‌دهند. صفحات موسیقی کلاسیک با آواز محمدرضا شجریان و سرپرستی کامبیز روشن‌روان وارد بازار شدند. 

صدای شاعران بزرگ مانند صمد بهرنگی با آهنگ‌ها و موسیقی‌های دلنواز افرادی اسفندیار منفردزاده، فریدون شهبازیان و فرهاد فخرالدینی به‌صورت کاست در اختیار بچه‌ها قرار گرفت. لالایی‌ها محلی نیز توسط هنرمندان بزرگ قبل و بعد از انقلاب در کانون پرورش فکری جمع‌آوری شد.

آنچه واضح است این است که کانون پیش از انقلاب به موسیقی با رویکردی تخصصی‌تر پرداخته و این موضوع با تولید آثار متنوع و توجه خاص به موسیقی فولکلوریک و معرفی آن به مخاطبان تأیید می‌شود. 

تولیدات موسیقایی امروز کانون به‌نوعی شبیه به اسباب‌بازی‌های پلاستیکی و لوازم رنگارنگی است که فروشگاه محصولات فرهنگی کانون را به یک سمساری بزرگ تبدیل کرده است و منتقدان معتقدند که ارتباط چندانی با پرورش تفکر ندارد.