فیلترینگ؛ مصداق بی‌عدالتی اجتماعی

اینترنت در ایران شدیدترین محدودیت‌ها را تجربه کرده است، به طوری که با ۱۴ بار قطع کامل اینترنت در رتبه نخست جهان قرار گرفته و در میزان فیلترینگ سایت‌ها پس از چین در رتبه دوم جهان بوده است.

یکی از انواع محدودیت بر اینترنت قطع کامل یا کنترل شده آن است. این وضعیت وضعیتی است که در آن اینترنت کشور با عاملیت دستوری اغلب به دلایل سیاسی به صورت کامل یا مقطعی قطع میش. به باور برخی از اعضای انجمن تجارت الکترونیک این نوع از محدودیت در چهار مقطع انتخابات سال ۱۳۸۸، حوادث آبان ۱۳۹۸ و شهریور ۱۴۰۱ با دستور شورای امنیت کشور اعمال شده است. مطابق این گزارش که از داده‌های بین‌المللی به دست آمده در نیمه نخست سال ۲۰۲۳ ایران با ۱۴ بار قطعی و اختلال سراسری در اینترنت در رتبه اول جهان قرار گرفته است. پس از کشور ما نیز هند، پاکستان،‌اتیوپی، موریتانی، سنگال و ترکیه در رده‌های بعدی در قرار گرفته‌اند. مطابق این دسته‌بندی چین، ایران، روسیه، عربستان سعودی، اردن و اروگوئه ۶ کشور اول جهان با بیشترین سایت فیلتر شده در ۹ ماهه نخست سال ۱۴۰۲ بوده‌اند. به طوری که چین بیشتر ین درصد فیلترینگ سایت‌ها را در جهان داشته و ۴۹.۵ درصد وبسایت‌ها در این کشور فیلتر هستند. پس از این کشور نیز ایران با ۴۹.۴ درصد سایت‌ها در رتبه دوم است. این محدودیت‌ها در ایران فرای محدود یت‌های عمومی مثل فیلترینگ سایت‌های پورنو گرافی است که در کشور‌های دیگری نیزوجود دارد. دسترسی آزادانه به اینترنت شاخص دیگری است که برای سنجش میزان محدود یت‌های اعمال‌شده بر اینترنت کشور می‌توان مورد بررسی قرار داد. این شاخص که براساس مواردی مثل نقض حقوق کاربر، موانع دسترسی و محدودیت در محتوا توسط سایت ساخته می‌شود در ۷۰ کشور جهان در سال ۲۰۲۳ مورد بررسی قرار گرفته که در این میان ایران پس از چین و میانمار بدترین وضعیت دسترسی آزاد به اینترنت را دارد. . زمزمه‌های مربوط به رفع فیلترینگ در دولت وفاق جناب دکتر پزشکیان شدت گرفته و بر اساس گفته‌های وزیر ارتباطات، رفع فیلترینگ به‌طور جدی در دستور کار دولت قرار دارد و به مراحل انتهایی خود نزدیک شده است. همزمان با این اظهارات و در ماه‌های اخیر بررسی طرح‌هایی در مجلس به جریان افتاده که نگرانی‌هایی درباره وضعیت کنترل فضای مجازی را در میان مردم و کسب‌وکار‌ها ایجاد کرده است و‌چه خوب است این دولت لکه ننگی را که بر دامان اجتماع و‌اندیشه ورزی ایرانیان گذاشته‌اند را پاک کند. به نظر می‌رسد که رفع محدودیت‌های اینترنت چندان گسترده نخواهد بود و به اعتقاد کارشناسان احتمالاً رفع فیلترینگ فقط به رفع فیلتر یوتیوب و گوگل پلی محدود می‌شود و همچنان استفاده از تلگرام و اینستاگرام با فیلترشکن همراه خواهد بود. رئیس‌جمهور در جلسات اخیر هیأت دولت تأکید کرده است که طرح دولت برای رفع فیلترینگ به معنای ر‌ها کردن فضای مجازی نیست، بلکه موجب توسعه و تقویت حکمرانی و استفاده بهینه مردم از آن خواهد شد. به گفته پزشکیان، بنای دولت توسعه آموزش و تولید محتوا‌های فرهنگی به ویژه برای نوجوانان و جوانان و نیز افزایش خدمات دولتی بر بستر شبکه‌های اجتماعی است که منجر به استفاده بهینه از اینترنت می‌شود. بر اساس تأکید رئیس جمهور، دولت به دنبال ایجاد نگاه مشترک با دیگر نهاد‌های حاکمیتی درباره رفع فیلترینگ است.