چالش جدید ایران و شورای حکام بر سر پرونده هسته ای

این دومین قطعنامه علیه ایران در شش ماه گذشته است. و درحالی با ۱۹ رای موافق، ۱۲ رای ممتنع و سه رای مخالف از مجموع ۳۵ کشور عضو شورا، به تصویب رسید که سه کشور از پنج کشور بنیانگذار گروه بریکس یعنی هند، آفریقای جنوبی و برزیل هم حاضر نشدند با قطعنامه ضدایرانی شورای حکام مخالفت کنند. روسیه، چین و بورکینا‌فاسو نیز تنها کشورهایی بودند که به آن رأی مخالف دادند.

این قطعنامه بدون اشاره به همکاری‌های ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از مدیر‌کل آژانس می‌خواهد که تا قبل از نشست بعدی شورای حکام در ماه مارس گزارش جامعی از وضعیت فعالیت‌های هسته‌ای و عدم همکاری‌های ایران با آژانس برای بررسی در نشست ارائه کند.

براساس برخی منابع، اروپایی‌ها در بیانیه تأکید می‌کنند که ایران دوبار از حصول توافق برای احیای برجام خودداری کرد.

در آستانه رای‌گیری شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد پرونده ایران؛ سه کشور اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان با صدور بیانیه‌ای از ایران خواسته بودند: «نه تنها پیشنهاد توقف غنی‌سازی در سطح بالا را ارائه دهد، بلکه فوراً ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را نیز از بین ببرد».

این درحالی است که مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، یک روز پیش‌تر در نشستی خبری درباره سفر اخیرش به تهران گفته بود که ایران پذیرفته است تا «افزایش ذخایر غنی‌سازی بیش از ۶۰ درصد را متوقف کند». رافائل گروسی، از اقدام «ملموس» ایران در محدود کردن ذخایر اورانیوم با غنای بالا استقبال کرده بود. نماینده آمریکا نیز در آژانس در جلسه شورای حکام گفت: اگر ایران به دنبال اعتمادسازی است، ذخیره اورانیوم ۶۰ درصد خود را به‌طور کامل رقیق کند.

لارا هولگِیت، در جلسه شورای حکام گفت: گزارش اخیر مدیرکل شامل تحولات جدیدی است که نیازمند توجه دقیق است و به‌طور ساده باید گفت که فعالیت‌های هسته‌ای ایران در این دوره گزارش‌دهی به‌طور کلی همچنان نگران‌کننده باقی مانده است. همانطور که گزارش روشن می‌کند، ایران همچنان به گسترش برنامه هسته‌ای خود ادامه می‌دهد، آبشار‌های سانتریفیوژ پیشرفته اضافی نصب می‌کند و مقادیر بیشتری اورانیوم با غنای بالا انباشته می‌کند.

صدور قطعنامه علیه ایران در حالی صورت گرفت که گزارش‌ها حاکی از آن بود که تلاش‌های  وزیر امور خارجه ایران از روز چهارشنبه برای متقاعد کردن همتایان خود در شورای حکام شدت گرفته است.

براساس این گزارش‌ها، عراقچی خواستار مخالفت کشورهای عضو شورای حکام با قطعنامه ارائه شده از سوی سه کشور اروپایی و «ممانعت از تبدیل شورای حکام به سکویی برای پیشبرد مطامع سیاسی آنها» شده بود.

همسو با این اقدام، آژانس، علی لاریجانی، مشاور رهبر انقلاب نیز در گفت‌وگو با جماران تصریح کرد که ایران خواستار بازگشت به برجام و تامین خساراتی است که خروج آمریکا از این توافق به ایران وارد کرده است. علی لاریجانی همچنین گفت که اگر دولت دونالد ترامپ برجام و مفاد آن را ناکارآمد می‌داند ایران حاضر است درصورت پذیرفتن شروط از سوی واشنگتن برای توافق بعدی مذاکره صورت گیرد و نتیجه امضا شود.

قطعنامه، تعاملات میان ایران و آژانس را نادیده گرفته است

سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین پنجشنبه شب (به وقت اروپای مرکزی) پس از پایان رای‌گیری در شورای حکام در جمع خبرنگاران تصریح کرد که «قطعنامه شورای حکام تعاملات میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را نادیده گرفته و به وعده‌ها و نقشه‌راه مورد توافق شده با مدیرکل برای حرکت به جلو توجه نمی‌کند.» محسن نذیری اصل گفت: «اقدامات ایران در چارچوب حقوق مشروع و قانونی ماست و باید ببینیم چطور می‌توان با توجه به تحولات اخیر با آژانس رو جلو حرکت کرد.»

سانتریفیوژهای جدید و پیشرفته راه‌اندازی می‌کنیم

ایران پیشتر درباره تبعات صدور قطعنامه در شورای حکام هشدار داده بود و ساعتی پس از رای مثبت شورای حکام به این قطعنامه؛ وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی ایران در بیانیه مشترکی با اشاره به اینکه «مختصات پاسخ احتمالی ایران» از قبل نیز به مدیرکل آژانس اطلاع‌رسانی شده است، تصریح کردند که «بر همین اساس، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران دستور انجام اقدامات موثر، از جمله راه‌اندازی مجموعه‌ معتنابهی از سانتریفیوژهای جدید و پیشرفته از انواع مختلف را صادر کرد.»

که سه دولت اروپایی و آمریکا علیرغم «تعامل سازنده» ایران با آژانس و سفر رافائل گروسی به ایران چنین قطعنامه‌ای را مطرح کردند.

با این حال در این بیانیه تاکید شده است که «همکاری‌های فنی و پادمانی با آژانس، مثل گذشته و در چارچوب موافقت نامه پادمان ادامه خواهد یافت.»

ظرفیت غنی‌سازی را به شکل قابل‌ملاحظه‌ای افزایش می‌دهیم  

در پاسخی دیگر به صدور قطعنامه، معاون امور بین‌الملل، حقوقی و مجلس سازمان انرژی اتمی ایران، در یک گفت‌وگوی تلویزیونی تصریح کرد: در تصمیم‌گیری جدید ایران بابت قطعنامه پنجشنبه‌شب آژانس بین المللی انرژی اتمی، مهمترین حوزه‌ای که متاثر خواهد شد، غنی‌سازی است و ظرفیت غنی‌سازی را به شکل قابل‌ملاحظه ای با انواع ماشین‌های پیشرفته بالا خواهیم برد و این در کنار افزایش سرعت تحقیق و توسعه صنعتی و دیگر اقدامات مهمی است که برای بالا بردن ضریب امنیت به کار گرفته می شود. 

بهروز کمالوندی افزود: به عبارتی هربار که این اشتباه را تکرار و با روش فشار به دنبال این باشند که صنعت ما را رو به عقب برگردانند، این اتفاق علاوه بر اینکه رخ نمی‌دهد در طرف دیگر تعداد کشورهایی که به آن‌ها رای می‌دهند، کاهش پیدا می‌کند و این مساله را در قطعنامه اخیر شاهد بودیم که رای کمتری نسبت به قطعنامه قبلی داده شد. 

وی گفت: به هرحال رئیس سازمان انرژی اتمی بعد از صدور قطعنامه دستورات لازم را دادند و کار به روز جمعه نکشید و از همان پنجشنبه‌شب آغاز شد. به زودی هم حتما آژانس گزارش‌های خود را خواهد داد و در آن مشخص می‌شود که این کار آنها باعث افزایش ظرفیت صنعت هسته‌ای ایران در حوزه مختلف شده است.

شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، قطعنامه پیشنهادی تروئیکای اروپا که ایران را به اتهام گسترش فعالیت‌های هسته‌ای و عدم همکاری‌های لازم با آژانس محکوم می‌کند؛ تصویب کرد. این دومین قطعنامه علیه ایران در شش ماه گذشته است

باید ملاحظات هسته‌ای را کنار بگذاریم

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در واکنش به تصویب قطعنامه گفت: با تصویب قطعنامه شورای حکام باید ملاحظاتی که تا به حال نسبت به مسائل هسته‌ای داشتیم را کنار بگذاریم.

محمدرضا محسنی ثانی در گفت‌و‌گو با ایلنا، افزود: با صدور قطعنامه علیه ایران ما هم لازم می دانیم از اختیاراتی که در زمینه بهره مندی از انرژی هسته ای داریم استفاده کنیم و بهره برداری کنیم و اگر الان مقداری محدودیت در غنی سازی مان به صورت خودخواسته انجام می شود طبیعتا این محدودیت ها در اسرع وقت برطرف خواهد شد و به آن درصدی که خواسته باشیم برسیم یقینا در اسرع وقت خواهیم رسید.

شاید همین را بخواهد!

احمد زیدابادی، تحلیلگر سیاسی نیز در واکنش به صدور قطعنامه علیه ایران، نوشت: تنی چند از صاحب‌منصبانِ سیاسی هشدار داده‌اند که اگر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه برنامۀ هسته‌ای ایران قطعنامه صادر کند، جمهوری اسلامی پاسخ قاطع و فوری خواهد داد.

به نظرم نمی‌رسد این نوع هشدارها بازدارنده باشد، چون یک نیروی سیاسی در جهان قدرت گرفته است که مشغلۀ اصلی آن کشاندن مسئلۀ هسته‌ای ایران به مرکز ثقل بحران های جهانی است. به همین علت، برغم پیش‌بینی «پاسخ فوری و قاطعِ جمهوری اسلامی»، اصرار به صدور قطعنامه دارد.

فشار مضاعف جهانی در نخستین ماه‌های دولت پزشکیان

به هر حال قطعنامه شورای حکام دقیقا دو ماه قبل از آغاز به کار دولت جدید در آمریکا به رهبری دونالد ترامپ صادر شده است. ترامپ که با خروج از توافق هسته‌ای برجام، از تعهدات آمریکا برای برداشتن تحریم‌های ایران عقب‌نشینی کرده بود، در دور جدید ریاست‌جمهوری‌اش از بازگرداندن رویکرد «فشار حداکثری» با هدف توقف برنامه هسته‌ای ایران  سخن می‌گوید.

از این گذشته این قطعنامه در حالی تصویب می‌شود که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل که به برجام جنبه قانونی داده روز ۱۸ اکتبر سال آینده، یعنی ۱۱ ماه دیگر لغو خواهد شد.

قدرت‌های اروپایی و آمریکا با توجه به این تاریخ مصمم هستند که اگر در این فاصله ایران با آژانس همکاری‌های لازم را نکند و از گسترش فعالیت‌های هسته‌ای‌اش دست برندارد، ایران را به ادعای نقض تعهداتش در معاهده‌ منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای به شورای امنیت ارجاع بدهند و راه را برای فعال کردن مکانیسم ماشه در برجام باز کنند، مکانیسمی که می‌تواند تمام تحریم‌های بین‌المللی پیش از برجام را علیه ایران بازگرداند.

پرسش اصلی این است که آیا پس از آنکه تهدید آژانس توسط تهران جدی گرفته نشد و قطعنامه علیه ایران تصویب شد؛ این بار اقدام عملی ایران در راه‌اندازی سانتریفیوژهای جدید و افزایش قابل‌ملاحظه‌ای ظرفیت غنی‌سازی؛ جدی گرفته می‌شود؟

شاید کمتر کسی گمان می‌کرد دولت چهاردهم و تیم وزارت خارجه‌اش، که از جمله دست‌اندرکاران مذاکرات و حصول برجام بودند و رویکردشان به نظر حل و فصل پرونده هسته‌ای بود، در اولین ماه‌های کار دولت مسعود پزشکیان به چنین مساله‌ای برخورد کنند.

ایران در سفر مدیرکل آژانس به تهران نیز با صدور اجازه بی‌سابقه بازدید او از چند سایت هسته‌ای و حصول تفاهم‌هایی هم بر سر توقف غنی‌سازی ۶۰درصدی و صدور مجوز بازرسان مجرب آژانس، حسن‌نیت خود را برای برقراری تفاهم با اروپا و آژانس اعلام کرد؛ حتی نمایندگی ایران در سازمان‌های بین‌المللی از پیشنهاد معرفی بازرسان جایگزین جدید به گروسی  خبر داد.

ایران برای جلوگیری از قطعنامه شورای حکام حاضر شد غنی‌سازی ۶۰ درصد را با شروطی متوقف کند، درصورتی که اگر اجازه همین کار را زمان ‎روحانی می‌دادند ‎برجام احیا می‌شد!  به این معنا که کاری که می‌توانست برجام را احیا کند حالا دیگر جلوی یک بیانیه را هم نمی‌گیرد!

پرسش اصلی این است که آیا پس از آنکه تهدید آژانس توسط تهران جدی گرفته نشد و قطعنامه علیه ایران تصویب شد؛ این بار اقدام عملی ایران در راه‌اندازی سانتریفیوژهای جدید و افزایش قابل‌ملاحظه‌ای ظرفیت غنی‌سازی؛ جدی گرفته می‌شود؟