عدالت به معادن زغال‌سنگ بازمی‌گردد؟

بیست و دوم آبان ماه، نخستین نشست رسمی شورای عالی کار در دولت چهاردهم با دو دستور کار اصلاح نظام جبران خدمت کارگران معادن زغال‌سنگ و بررسی آیین‌نامه حق دانستن و حق امتناع از کارهای خطرناک، برگزار شد.

    وقتی یک ساعت کار موظف کارگران معادن کاهش یابد، یک ساعت اضافه‌کارشان افزایش می‌یابد. همین امر دریافتی آنها را افزایش می‌دهد و دستمزدشان ترمیم می‌شود

«ارتقای نظام جبران خدمت کارگران معادن زغال‌سنگ»، یکی از اصلی‌ترین بحث‌های این نشست بود که در نهایت موضوع به کمیته سه‌جانبه دستمزد با حضور نمایندگان دولت، کارفرمایان و کارگران ارجاع شد و این کمیته قرار است در هفته‌های آینده کار خود را آغاز کند. اما سوال اینجاست که چه راهکارهایی برای بهبود نظام جبران خدمت کارگران معادن زغال‌سنگ کشور وجود دارد و آیا اصلاح نظام جبران خدمت به معنای افزایش دستمزد ماهانه این کارگران است؟ اساسا این هدف با چه وسایلی قابلیت تحقق دارد؟

«محسن باقری» نماینده رسمی کارگران در شورای عالی کار در این رابطه به ایلنا گفت: ارتقای نظام جبران خدمت بیشتر مبتنی بر اصلاح نظام طبقه‌بندی مشاغل کارگاه‌های معدنی‌ست. یک مدل طبقه‌بندی وزارت کار، مدل امتیازی‌ست که براساس امتیازات پست و شغل، مشاغل کارگاهی ارزشیابی می‌شوند. ما در بررسی‌هایی که انجام دادیم متوجه شدیم گروه شغلی اکثر کارگران معدن حتی کارگران حفار، از ۴ شروع می‌شود و به ۸ ختم می‌شود یعنی ۴ گروه بیشتر ندارند در حالی‌که کارگران معدن مستحق چهار گروه بالاتر هم هستند.

او ادامه داد: در واقع در قالب طبقه‌بندی مشاغل متداول، ارزشیابی شغل کارگران معادن درست انجام نگرفته و اگر این ارزشیابی اصلاح شود، چهار گروه امتیازی به کارگاه‌های معدنی اضافه می‌شود. ۴ گروه برای کارگران معدن، آورده ریالی خوبی خواهد داشت. کارگر برای رفتن به گروه بالاتر، ۳ سال زمان نیاز دارد و ۱۲ سال طول می‌کشد تا کارگر این ۴ گروه جدید را بگیرد و حقوقش به میزان قابل توجهی افزایش یابد.

به گفته باقری، در حال حاضر، حقوق کارگران معادن منجمد شده به این معنا که امتیازات و گروه‌بندی محدود است و حقوق کارگران از یک حدی بیشتر افزایش نمی‌یابد. نماینده کارگران در شورای عالی کار تاکید می‌کند: این فریز مزدی باید شکسته شود.

    در حال حاضر، حقوق کارگران معادن منجمد شده به این معنا که امتیازات و گروه‌بندی محدود است و حقوق کارگران از یک حدی بیشتر افزایش نمی‌یابد. این فریز مزدی باید شکسته شود

برقراری «حق تونل» و عدالت مزدی

مسأله بعدی، برقراری «حق تونل» است که به گفته باقری، بسیاری از شرکت‌های پیمانکاری معادن، این مولفه مزدی را به کارگران طرف قرارداد خود نمی‌پردازند. او تصریح می‌کند که با برقراری حق تونل به عنوان یک آیتم مزدی، ترمیم دستمزد برای کارگران معادن کشور اتفاق می‌افتد.

عضو کارگری شورای عالی کار به لزوم اجرای کار یکسان- مزد یکسان در کارگاه‌های معدنی اشاره می‌کند و می‌گوید: در کارهای هم‌ارزش باید دستمزد هم‌ارزش و هم‌سطح به کارگران پرداخت شود. این اصل در بسیاری از کارگاه‌های معدنی کشور رعایت نمی‌شود به این شکل که کارگران پیمانکاری معادن معمولاً دستمزد بسیار کمتری به نسبت کارگران طرف قرارداد با شرکت مادر دریافت می‌کنند در حالی‌که پیمانکاران باید از نظام مزدی و طبقه‌بندی شرکت مادر تبعیت کنند.

او تاکید می‌کند: نظامات مزدی کارگاه باید به گونه‌ای تنظیم شود که در مقابل کار هم‌ارزش، مزد برابر پرداخت شود. با همین موضوع می‌توان دستمزد بخش قابل توجهی از کارگران معادن را افزایش داد. علاوه بر این گاهی می‌بینیم حقوق کارگران در دو معدن مشابه و مجاور برابر نیست. مثلاً در معدنجوی طبس که آن حادثه ناگوار رخ داد، کارگران کمتر از معدن پرورده ۱ در همان نزدیکی که مکانیزه است، حقوق و دستمزد می‌گیرند. این شرایط باید اصلاح شود.

کاهش ساعت کاری موظف و پیمان‌های دسته‌جمعی

یکی دیگر از راهکارهای بهبود وضعیت مزدی و شغلی کارگران معدن، «کاهش ساعت کاری موظف» است. باقری در این رابطه می‌گوید: وقتی ساعت کار موظف کارگران معادن کاهش یابد، اضافه‌کارشان افزایش می‌یابد. یک ساعت از کار موظف کم شود، یک ساعت به اضافه‌کار کارگران افزوده می‌شود و همین امر دریافتی آنها را افزایش می‌دهد و دستمزدشان ترمیم می‌شود.

نماینده کارگران در شورای عالی کار، انعقاد پیمان‌های دسته‌جمعی میان تشکل‌های کارگری معادن کشور با کارفرمایان این حوزه را یکی دیگر از راهکارهای موثر در راستای ترمیم دستمزد کارگران معادن کشور دانست و افزود: اگر در شورای عالی کار، گروه کارفرمایی با گروه کارگری معادن یک پیمان‌ دسته‌جمعی بنویسند و به امضا برسانند، می‌توان خیلی از مولفه‌های مزدی را برای کارگران برقرار کرد و در پیمان دسته‌جمعی گنجاند. مثلاً می‌توان پاداش تولید را به عنوان یک آیتم مزدی در ردیف حقوقی کارگران قرار داد.

به گفته وی، در این پیمان‌های دسته‌جمعی، باید شرایط خاص معادن و دسته‌بندی آنها در نظر گرفته شود. معادن کشور از حیث شرایط کار و سختی کار متفاوت‌اند؛ برخی معادن روباز هستند، برخی تحت‌الارضی هستند و.... باید شرایط معادن بررسی شود، دسته‌بندی شوند و در هر دسته براساس ویژگی‌های خاص معدن، امتیازات و پیشنهادات مزدی در نظر گرفته شود تا منجر به بهبود دریافتی کارگران شود.

به اعتقاد باقری، لیاقت و استحقاق کارگران معادن بسیار بیشتر از اینهاست. این شغل، فرسایش‌های روحی و جسمی بسیار دارد. ساعت‌ها کار در معادن و ماندن در تونل‌ها، ساده نیست و این سختی‌ها باید در حقوق و دستمزد کارگران دیده شود.

نماینده کارگران در شورای عالی کار در پایان گفت: ارتقای نظام جبران خدمت به معنای برقراری آیتم‌های مزدی و اصلاح طرح طبقه‌بندی مشاغل کارگران معادن کشور است. قرار است ساختار طبقه‌بندی مشاغل و امتیازات مزدی برای کارگاه‌های معدنی کشور اصلاح شود تا در نهایت، حقوق دریافتی کارگران این واحدها ترمیم شود.