نخستین بنای طبقاتی خشت و گلی دنیا در یک قدمی تخریب/ وعده 10 میلیارد تومانی مرمت را باور کنیم؟
تجارت نیوز . ۱۴۰۳/۹/۴، ۱۱:۲۳
۴ ماه قبل، محمدهادی ایمانیه به همراه مدیرکل اداره میراث‌فرهنگی فارس پس از بازدید از این اثر منحصربه‌فرد تاریخی، برای استحکام‌بخشی و حفاظت از قلعه وعده بودجه ۱۰ میلیارد تومانی دادند که هنوز محقق و تصویب نشده است. کارشناسان میراث‌فرهنگی به‌دلیل پیش رو بودن فصل بارندگی به‌شدت نگران ریزش نخستین آپارتمان خشت و گلی جهان در ایزدخواست هستند.
نخستین بنای طبقاتی خشت و گلی دنیا به‌دلیل نداشتن بودجه کافی و روی زمین ماندن طرح‌های مطالعاتی و مرمتی جامع در معرض تخریب و نابودی قرار گرفته است. درحال‌حاضر نفوذ رطوبت به خاک زیر قلعه سبب شکاف‌های عمیقی از چند جبهه مختلف در قلعه ایزدخواست شده است.
کارشناسان و فعالان میراث‌فرهنگی معتقدند، قلعه ایزدخواست به کمک جدی در زمینه اعتبارات نیازمند است این درحالی است که استاندار فارس و مدیرکل میراث‌فرهنگی در بازدیدی که ۴ ماه قبل از این اثر ارزشمند داشتند، قرار گذاشتند ۵ میلیارد تومان از سمت استانداری به این اثر اختصاص پیدا کند و اداره کل میراث‌فرهنگی نیز وعده داد که ۵ میلیارد تومان دیگر برای مرمت قلعه ایزدخواست در برنامه‌های خود مصوب کند. با این حال کارشناسان و دوستداران میراث‌فرهنگی معتقدند، چند ماه از این وعده‌ها گذشته، استاندار تغییر کرده و میراث‌فرهنگی امروز و فردا می‌کند نه از وعده استاندار خبری هست نه از وعده‌ی میراث‌فرهنگی!
«مهدی صالحی» یکی از دوستداران میراث‌فرهنگی ایزدخواست است که معتقد است، ما دوستداران میراث‌فرهنگی برای حفاظت از بنای تاریخی ایزدخواست بسیار تلاش کردیم تا مسئولان در تابستان از ایزدخواست بازدید کنند و برای مرمت این بنای ارزشمند کاری انجام دهند چراکه قلعه ایزدخواست از خشت و گل است و بارش‌های زمستانی قطعا آسیب‌های بسیاری بر این بنا وارد می‌کند.
او گفت: کارشناسان و مرمتگرانی که قلعه را مورد بررسی قرار دادند بارها از شکاف‌های قلعه به‌دلیل نفوذ رطوبت گله‌مند بودند به همین خاطر بنده به همراه دیگر دوستان خود بارها از مسئولان استانی خواستار تخصیص بودجه برای مرمت ایزدخواست شدیم. در آخرین سفری که آقای ایمانیه (استاندار فارس) به همراه مدیرکل میراث‌فارس حضور داشتند، قرار شد ۱۰ میلیارد تومان اعتبار تخصیص دهند که هر بار که از آقای ثابت اقلیدی پیگیری می‌کنیم به مراحل اداری اشاره می‌کنند و ما هنوز نمی‌دانیم این مراحل ادارای چقدر قرار است زمانبر باشد چراکه قلعه در وضعیت مناسبی قرار ندارد و بارش‌های زمستانی احتمالا تخریب‌های بسیاری را به‌دنبال خواهد داشت.
این فعال میراث‌فرهنگی ادامه داد: ما در ایزدخواست اولین سطح قوسی دنیا را داریم، قلعه ایزدخواست نخستین بنای خشتی – گلی و چند طبقاتی دنیا محسوب می‌شود و همینطور دارای روستای پلکانی و مجموعه صفوی هستیم اما با اینکه انتهای آزاد راه شیراز – اصفهان به ایزدخواست می‌رسد هنوز یک تابلو در مسیر آزادراه نداریم و با اینکه مدیرکل میراث‌فرهنگی استان فارس این قول را دادند تا در بازه زمانی کوتاه تابلوهای این بناهای تاریخی در آزادراه و در جاده قدیم نصب شود اما هنوز اتفاقی رخ نداده و بنده به عنوان یک دوستدار با هزینه شخصی خودم یک تابلو در جاده قدیم با عنوان تابلو قلعه ساسانی ایزدخواست نصب کرده‌ام.
او گفت: این موضوعات بخشی از مشکلات و معضلات ایزدخواست است و درحال‌حاضر ما نمی‌دانیم با وعده‌ای که مسئولین داده‌اند همچنان برای حفظ بنا صبر کنیم و یا خودمان کاری از پیش ببریم!
قلعه ایزدخواست در مرحله اول نیازمند تثبیت است
پس از اعتراضات و مطالبات دوستداران میراث‌فرهنگی نسبت به وضعیت قلعه ایزدخواست خبرنگار ایلنا، وضعیت قلعه را از مدیر پایگاه ایزدخواست پیگیری کرد. «داوود جعفرنژاد» مدیر پایگاه ملی ایزدخواست در خصوص وضعیت قلعه ایزدخواست به ایلنا اعلام کرد: قلعه ایزدخواست یکی از آثار شاخص کشور است که بعد از ارگ بم دومین بنای خشتی جهان است. البته ما معتقد هستیم که به لحاظ طبقاتی بودن، نخستین بنای طبقاتی خشتی است که نمونه‌ای ندارد.
او همچنین در رابطه با نفوذ رطوبت از بستر رودخانه نزدیک به قلعه ایزدخواست گفت: البته رودخانه نزدیک به قلعه دوسالی است که به‌دلیل خشکسالی، خشک شده است اما با توجه به اینکه درسالهای اخیر رطوبت به خاک زیرقلعه نفوذ پیدا کرده است و همچنین ارتباط قلعه با شهر فعلی ایزدخواست که بالادست قلعه قرار گرفته، سبب ایجاد مشکلاتی شده است.
جعفرنژاد تاکید کرد: یکی از موضوعاتی که در رابطه با قلعه ایزدخواست نباید فراموش شود مطالعات این بنای طبقاتی خشت و گلی است تا براساس مطالعات باستان‌شناسی، مرمتی و جئوتکنیک خاک اقدامات مناسب در قلعه ایزدخواست انجام گیرد. هم‌اکنون پایلوت مطالعات جامع برای قلعه در نظر گرفته شده اما چند مرحله بیشتر انجام نشده است چراکه اجرای این نوع مطالعات همه‌جانبه؛ کار یک نفر نیست نیازمند برنامه جامع و تیم‌های متعدد باستان‌شناسی مرمتی است.
مدیر پایگاه ایزدخواست به شکاف‌های جداره قلعه اشاره کرد و افزود: درحال‌حاضر شکاف‌هایی که در جداره قلعه و آن بخشی که به سمت رودخانه است، بیشتر شده و درحال‌حاضر نیازمند گروهی از متخصصان مرمت، ژئوتکنیک خاک، سازه معماری هستیم تا با اجرای یک الگو و برنامه مشخص به تثبیت بنا و پس از آن به مرمت بخش‌های دیگر بپردازیم چراکه قلعه ایزدخواست در وهله اول نیازمند تثبیت است و هنوز کار اجرایی به‌دلیل هزینه بسیار بالا صورت نگرفته است.
به گفته جعفرنژاد، پس از آنکه تثبیت بنا انجام شد باید تمام اقدامات صورت گرفته در جهتی باشد که منظر قلعه از بین نرود. این درحالی است که اعتباراتی که در سالهای گذشته در خصوص مرمت قلعه اختصاص یافته بود؛ صرف جداره سنگی مقابل قلعه شد. همچنین در این سال‌ها مرمت‌هایی در داخل قلعه و در اتاق‌های نسبتا سالم‌تر انجام دادیم و در قسمت‌هایی که سقف‌ها و ناودان‌ها مشکل داشت در حد تخصیص اعتبارات مورد مرمت قرار می‌گرفت تا بیش از آن آسیب نبیند.
مدیر پایگاه ایزدخواست معتقد است: اعتبارات دولتی که می‌آید ما برحسب نیاز مرمتی، بناهای نیازمند مرمت را به‌سرعت در دستور کار قرار می‌دهیم کار و بودجه که تمام می‌شود، پروسه مرمتی هم ناگزیر متوقف می‌شود تا شروع سال مالی جدید و اعتبارات مصوب. از آنجا که اعتبارات سالانه‌ای که به‌دست ما می‌رسد بسیار اندک است و پیوسته نیست، یکی از آسیب‌ها همین است که فعالیت‌های مرمتی به تعویق می‌افتد.
او گفت: در سالهای گذشته تلاش کرده‌ایم مسیر را برای بخش خصوصی هموار کنیم. این اتفاق در خصوص کاروانسرای ایزدخواست که در فهرست ۵۴ کاروانسرای جهانی قرار دارد، رخ داده است و هم‌اکنون بخش‌خصوصی با نظارت میراث‌فرهنگی کار مرمت کاروانسرا را در پیش گرفته است هرچند به لحاظ سازه‌ای ضعف‌هایی دارد اما سطح مرمت آن هم‌اکنون مناسب است ولی به‌طور کلی آنچه که اهمیت دارد، استمرار مرمت در بناهای تاریخی است.
