آقای قالیباف اگر مافیایی در کار است، کاری بکن!

بعد از افزایش قیمت خودروهای داخلی در هفته گذشته، روزی نیست که مجلس، و به خصوص کمیسیون صنایع، علیه بازار خودرو در کشور موضع نگیرند و وزارت صمت را به کار جدیدی مکلف نکنند. اما در روز گذشته صدای رئیس مجلس هم درآمد و از اجرا نشدن واردات خودروی دست دوم ایراد گرفت. محمدباقر قالیباف اظهار داشت: «نزدیک به ۲ سال است قانون واردات خودرو کارکرده را تصویب کرده‌ایم اما چرا مانع می‌شوند؟ چطور می‌شود افرادی بیش از ۸ میلیارد دلار در سال قطعه وارد می‌کنند، اما اکنون که می‌خواهیم خرید خودرو داشته باشیم می‌گویند؛ برای واردات خودرو پول نیست، چرا؟زیرا نمی‌خواهند اجازه رقابت بدهند.» برخی این سخن قالیباف را تعبیر به دست‌های مافیایی کردند که مانع اجرای این طرح می‌شود. در همین راستا، «توسعه ایرانی» در گفت‌وگو با امیرحسن کاکایی، کارشناس ارشد صنعت خودرو و استاد دانشگاه علم و صنعت، زوایای مختلف واردات خودروی دست دوم و تاثیر آن بر رقابت در بازار را بررسی کرده است.

رئیس مجلس اظهار داشته است که 2 سال است که جلو واردات خودروی دست دوم گرفته شده، ارزیابی شما از اجرا نشدن قانون واردات خودروی دست دوم چیست؟

اول باید توضیحی بدهم. مجلس قانونگذاری می‌کند اما بعضاً برخی از این قوانین متناقض است و با قوانین دیگر همخوانی ندارد. مجریان در مرحله اجرای قانون مجموع قوانین را درنظر می‌گیرند زیرا اگر در آینده هر اتفاقی بیافتد، مجریان مقصر می‌شوند.

بحث واردات خودروی دست دوم هم ابعاد مختلفی دارد، از ابعاد فنی تا ابعاد اقتصادی و حتی انتظامی. خودروی دست دومی که وارد می‌شود چه تضمینی دارد که این خودرو دزدی نباشد؟ اینکه ادعا می‌کنند در اتحادیه اروپا، خودروی دست دوم بین کشورها خرید و فروش می‌شود مانند اینست که بگوییم چرا در ایران خودروی دست دوم خرید و فروش می‌شود؟ این خرید و فروش در استان‌های مختلف انجام می‌شود اما یک حکومت مرکزی وجود دارد بر فرایند آن نظارت می‌کند و اگر اتفاقی هم افتاد، نیروی انتظامی می‌داند چه کار باید بکند. تازه در همین فرآیند هم فساد و قاچاق وجود دارد و دردسر برای صاحب آن ایجاد می‌شود اما بالاخره در کشور انجام می‌شود.

حتی اگر ایران را با کشورهایی مانند ارمنستان که خودروی دست دوم وارد می‌شود، مقایسه کنیم، این را هم باید ببینیم که آن کشور چه قوانینی دارد و چه اصولی را می‌پذیرد و به هرحال مکانیسم‌هایی می‌خواهد اما در ایران حتی اگر همه مکانیسم‌های واردات خودروی دست دوم آماده باشد، کار بسیار بسیار پرریسک و خطرناکی برای دولت است زیرا محل فساد است.

تا آنجا که می‌دانم در دولت قبل و همین دولت، روی تدوین آیین‌نامه این واردات کار شده تا قانون عجیب مجلس را رعایت کنند. علت اصلی عدم واردات آن همین پرریسک بودنش است وگرنه کسی در این کشور دل نمی‌سوزاند و خیلی‌ها دوست دارند که زودتر این خودروها وارد شود و دلالان هم همینطور پشت در گمرکات منتظرند اما موانع این نوع واردات آنقدر زیاد است که به این راحتی قابل حل نیست.

    کارشناس ارشد صنعت خودرو: در دولت قبل و همین دولت، روی تدوین آیین‌نامه این واردات کار شده تا قانون عجیب مجلس را رعایت کنند. علت اصلی عدم واردات آن همین پرریسک بودنش است وگرنه کسی در این کشور دل نمی‌سوزاند و خیلی‌ها دوست دارند که زودتر این خودروها وارد شود و دلالان هم همینطور پشت در گمرکات منتظرند؛ اما موانع این نوع واردات آنقدر زیاد است که به این راحتی قابل حل نیست

رئیس مجلس همچنین ایراد گرفته است که وقتی درباره این واردات می‌پرسیم می‌گویند پول آن موجود نیست اما سالانه 8 میلیارد قطعه وارد می‌شود. این ایراد را چطور ارزیابی می‌کنید؟

این جملات از زبان آقای قالیباف تعجب‌برانگیز است، اما افراد در جایگاه‌های مختلف نظرات متفاوتی دارند. مثالی بزنم، آقای پزشکیان زمانی که کاندیدا شده بود به قیمت بالای خودرو معترض بود و اظهار کرده بود نباید گران شود اما اکنون در چارچوب قانون، قیمت خودرو را افزایش می‌دهد. از آقای قالیباف تعجب می‌کنم زیرا سال‌هاست که رئیس مجلس است و فرد بامطالعه‌ای است؛ البته شاید به عنوان رئیس مجلس، که سخنگوی اکثریت نمایندگان است، چنین سخنی گفته است.

این حرف، حرف درستی نیست و حرفی نیست که در کف جامعه بتوانیم مطرح کنیم. تخصیص ارز، تعرفه، مالیات و ... مواردی است که باید عده‌ای متخصص درباره آن مطالعه و قوانین متناسب با آن را تعیین کنند. برای مثال همین چند روز پیش یکی از نمایندگان مجلس گفته بود حالا که قیمت خودرو را بالا بردید پس تعرفه واردات خودرو را پایین می‌آوریم. این جمله خیلی پوپولیستی، ضدتوسعه و ضد منافع ملی است زیرا این دو مسئله اصلا به هم ربطی ندارند. این اظهارات شبیه لجبازی است.

تخصیص ارز دست بانک مرکزی و وزارت اقتصاد است و در حقیقت در قالب سیاست‌های کلان نظام انجام می‌شود. الحمدالله که رئیس کل بانک مرکزی هم عوض نشده که بگوییم رئیس جدید متعلق به تیم جدید است و خرابکاری کرده است. تخصیص ارز حساب و کتاب دارد، پیش از این، برخی می‌گفتند که در کارخانه‌های ایران‌خودرو و سایپا را ببندیم و حقوق افرادی را که بیکار می‌شوند را بدهیم. این حرف ممکن است قشنگ باشد اما آیا دولت همین الان حقوق چند میلیون بازنشسته را به موقع می‌دهد؟ این پولی که قرار است مانند حاتم طایی خرج کنند، از کجا باید تهیه ‌شود؟ وقتی درباره ارز صحبت می‌کنیم از طرفی باید درنظر گرفت که در ازای آن چه چیز دریافت می‌شود. به صنعت خودرو ۳ میلیارد دلار ارز می‌دهیم اما معادل ۱۵ میلیارد دلار جنس می‌گیریم و در این فرآیند ۵ میلیارد قطعه باید وارد شود. اما مجموعا ۲۰ میلیارد دلار ارزش ایجاد می‌شود و روند آن خیلی فرق می‌کند با واردات خودروی دست دومی که با خود وابستگی و هزینه و مسائل دیگر می‌آورد.

اکنون با توجه به اوجگیری حملات پوپولیستی نمایندگان مجلس، تا جایی که حتی رئیس محترم، باسواد و پرتجربه مجلس چنین حرفی می‌زند، باید یکبار و برای همیشه جلسه‌ای بگذارند و متخصصان دور هم جمع شوند و تکلیف را روشن کنند؛ مشخص شود که سیاست کلانمان برای توسعه چه باشد؟ با موشک درست کردن می‌توانیم پول درآوریم یا با خودرو و لوازم خانگی و ...؟ آیا همچنان می‌خواهیم با نفت و خام فروشی پول درآوریم و پولمان را اینطور خرج کنیم؟

به این حرفای پوپولیستی نمی‌توان پاسخ دقیقی داد. اگر ارز به واردات خودروی دست دوم تخصیص دادیم، در آینده که بدبختی آن به گردن مردم افتاد، آن زمان چه کسی پاسخگو است؟ صدها مثال از این حرف‌های پوپولیستی وجود دارد که در ابتدا مردم را محصور خودش می‌کند، سپس آنها را گرفتار می‌کند و بعد هم کسی پاسخگو نیست.

    چند روز پیش یکی از نمایندگان مجلس گفته بود حالا که قیمت خودرو را بالا بردید پس تعرفه واردات خودرو را پایین می‌آوریم. این جمله خیلی پوپولیستی، ضدتوسعه و ضد منافع ملی است زیرا این دو مسئله اصلا به هم ربطی ندارند. این اظهارات شبیه لجبازی است

ادعا می‌شود با واردات می‌توان بازار خودرو را رقابتی کرد، آیا بازار با واردات رقابتی می‌شود؟

یک ادعایی پشت واردات است و اینست که می‌گویند بگذار وارد شود تا بازار رقابتی شود. این گزاره غلط است. یعنی این حرف که اگر واردات شود رقابت می‌شود غلط است چون مشکل ما برای رقابت‌ناپذیری صنعت خودرو، عدم واردات نیست. مشکل ما کمبود برق، گاز، مواد اولیه، سرمایه‌گذاری برای فناوری و ... است. مشکل گرانی خودرو هم ناشی از تحریم‌ها، تورم کشور، سیاست‌های غلط مالی اقتصادی، سیستم بانکداری و ... است. این مسائل باید حل شوند و با واردات که این مسائل حل نمی‌شوند.

با واردات صنعت خودرو را تعطیل می‌کنیم و این راه‌حل نیست، شاید عده‌ای موافق باشند که واردات انجام و در صنعت خودرو بسته شود. در این حالت سوالی که پیش می‌آید اینست که قرارست چه کار مفیدی با بسته شدن این صنعت صورت گیرد؟ مثلا ۵۰۰ هزار نفر یا حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ شرکت بزرگ و کوچک قرارست چه کار مفید دیگری انجام دهند؟ قرارست مواد خام بفروشند و معادن را تکه پاره کنند تا صادرات انجام شود؟

آقای قالیباف باید به این مسائل پاسخ دهد. آیا ضمانت می‌دهد که اگر واردات کردیم، در یکسال قیمت خودرو نصف شود؟ یا حتی ضمانتی هست که اگر واردات انجام شود، در یکسال آینده قیمت خودرو ثابت بماند؟ مگر چنین مسائلی شدنی است؟ نابود کردن یک صنعت خیلی ساده است اما ساختن آن نیازمند تجربه، مطالعه و... است. اکنون کار نمایندگان مجلس همین است؛ هر روز حرف‌های عجیبی از آنها می‌شنویم اما قضیه وقتی عجیب‌تر می‌شود که از زبان آقای قالیباف شنیده شود.

پس با این تفاسیر واردات خودروی دست دوم هم برخلاف نظر قالیباف، نمی‌تواند بازار خودرو را رقابتی کند؟

غیرممکن است؛ باید در ابتدا مشخص کرد معنی رقابت چیست. اگر رقابت را به معنای توسعه کشور بگیریم یا اینکه این درنظر بگیریم که مشتری احساس خوبی داشته باشد و قیمت‌ها پایین بیاید که یک کارمند معمولی دولت هم بتواند لااقل یک خودروی باکیفیت بخرد، چنین چیزی امکانپذیر است. اتفاقی که می‌افتد نابودی صنعت و اقتصاد است.

اکنون صحبت از کاهش تعرفه هم هست، فرض هم اینست تعرفه اگر پایین بیاید قیمت خودروی وارداتی کاهش می‌یابد. اما پرسش این است که وقتی تعرفه پایین می‌آید چرا مالیات افزایش می‌یابد؟ اگر وضع دولت خوب است پس مالیات‌ هم کاهش پیدا کند. در حالی که می‌دانیم دولت اگر مالیات نگیرد نمی‌تواند خود را بچرخاند و تعرفه هم مانند مالیات است. مجلس به چه حقی می‌خواهد آن را بدون حساب و کتاب تغییر بدهد؟

این جملات، جملاتی هستند که فرضیاتی پشت سر خود دارند که مردم هم آن را باور دارند. برای مثال مردم باور دارند اگر تعرفه پایین بیاید قیمت خودرو هم کاهش پیدا می‌کند اما مردم از کجا پول دارند که این خودرو را خریداری کنند؟ چون وقتی اقتصاد کشور بحرانی شود چه اتفاقی می‌افتد؟ یا مثلاً چقدر می‌توان خودرو با ارز ۲۸۵۰۰ تومانی وارد کرد؟ دقت کنیم که در همین مدت ارز نیمایی به بیش از ۵۰ هزارتومان رسیده است. 

    این سخن قالیباف که مافیایی در ممانعت از واردات خودرو وجود دارد هم تعجب‌برانگیز است، هم فایده‌ای برای مردم ندارد؛ این حرف یعنی چه؟ اگر چنین دست‌هایی وجود دارد پس آقای قالیباف کاری کن! رئیس مجلس خوب کسی است که ضمن گفتن اینکه مافیایی وجود دارد، با آن مستقیم می‌جنگد و اگر مشکلی قانونی وجود دارد، قانون را درست می‌کند

مقصر این وضعیت کیست؟ فقط دولت نیست زیرا مجلس به دولت چنین اجازه‌ای می‌دهد. مجلس به دلیل سیاست‌های غلطش از دولت مقصرتر است. اگر قانون ساماندهی صنعت خودرو که ۳ سال است مصوب شده، اجرا نشده است پس اشکالی در قانون است نه مجری و نمی‌توان گفت فقط دولت بدعمل کرده است. مجلس قانون را اصلاح کند و مطمئن باشد صنعت خودرو هم درست می‌شود زیرا پتانسیلش موجود است.

برخی سخنان رئیس مجلس را چنین تفسیر کرده‌اند که افرادی، گویا مافیا، مانع این واردات هستند.  شما نقش مافیا را تا چه حد در این میان پررنگ می‌دانید؟

این سخن آقای قالیباف هم تعجب‌برانگیز است زیرا در رده بالای نظام هستند. این حرف یعنی چه؟ اگر فرض کنیم چنین دست‌هایی وجود دارد یعنی نظام آنقدر ضعیف شده؟ پس آقای قالیباف کاری کن!

اگر یک شهروند ساده چنین حرفی بزند به خود حق می‌دهد اما رئیس مجلس چرا چنین حرفی می‌زند و اگر دست‌هایی هستند خب جلو آن را بگیرد. مطالعات من نشان می‌دهد اگر دست‌هایی هم هست، علت آن بستر قانونی است که حاکمیت به وجود آورده است. وقتی ارزچندنرخی و تخصیص ارز و قیمت‌گذاری دستوری داریم، چنین کار رانتی است و رقابتی نیست و معلوم است در چنین کاری فساد رخ می‌دهد و تعجبی هم ندارد.

    امیرحسن کاکایی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: ادعایی پشت واردات است که می‌گویند بگذار وارد شود تا بازار رقابتی شود. این گزاره غلط است. مشکل ما برای رقابت‌ناپذیری صنعت خودرو، عدم واردات نیست؛ کمبود برق، گاز، مواد اولیه، سرمایه‌گذاری برای فناوری و ... است. مشکل گرانی خودرو هم ناشی از تحریم‌ها، تورم کشور، سیاست‌های غلط مالی اقتصادی، سیستم بانکداری و... است. با واردات که این مسائل حل نمی‌شوند

متاسفانه طرح‌های رانتی بسیار زیادی داریم و اینجا می‌توان گفت منافع عده‌ای همیشه در میان است اما برای من مثل روز روشن است که این همه اصرار به واردات بدون درنظر گرفتن نیازهای داخلی هم نشان‌دهنده عده‌ای رانتخوار در واردات است.

گفتن اینکه مافیایی وجود دارد فایده‌ای برای مردم ندارد، رئیس مجلس خوب کسی است که ضمن گفتن اینکه مافیایی وجود دارد، با آن مستقیم می‌جنگد و اگر مشکلی قانونی وجود دارد، قانون را درست می‌کند. وکیل مجلس که فقط نباید صدای مردم را به بالایی‌ها برساند بلکه باید ضمن رساندن صدا، راه‌حل هم ارائه کند اما اکنون راه‌حلی نمی‌دهند و راه‌حل‌هایشان مانند واردات خودرو کشور را نابود می‌کند.