خانه ای که هنوز معماری گذشته خود را حفظ کرده است، پایین‌تر از سطح کوچه قرار دارد. چند پله پهن سیمانی، به خانه ای دوطبقه منتهی می شود که مانند بسیاری از خانه های قدیمی حوض کوچکی در وسط حیاط دارد. راهرو باریکی در ورودی خانه، با پله های مارپیچ، مسیر رفتن به طبقه دوم و اتاقی است که پروین اعتصامی روزگاری در آن زندگی و اولین سروده‌هایش را زمزمه می‌کرده است.

نصرالله حدادی، تهران پژوه تاریخ ساخت این خانه را سال ۱۲۸۹ و یا قبل‌تر می‌داند و روایت می‌کند: «اعتصام‌الملک، پدر پروین اعتصامی وقتی به نمایندگی مجلس انتخاب و از تبریز راهی تهران شد، همراه ۳ فرزندش ابوالقاسم، ابوالفتح و پروین به تهران آمد. او در زمینی از اراضی میرزا نصرالله مستوفی در کوچه ای که نامش مرتضی‌خان خرانه بود(احتمالا خزانه دار ناصرالدین شاه) خانه‌ بزرگی ساخت که مانند خانه‌های آن دوره شامل اندرونی و بیرونی بود. این ساختمان قدیمی در محله اودلاجان یادگاری است از روزگاری که این شاعر همراه پدر و مادر و برادرهایش در آن زندگی می‌کرده اند. خانه پدری پروین با متراژ وسیع، همانند خانه‌های تاریخی دارای شاه نشین و عمارت بود.»

عروسی پروین اعتصامی اینجا برگزار شد

نصرالله حدادی، نویسنده کتاب «زندگی و زمانه پروین اعتصامی»، می‌گوید: «بانو پروین در تهران به مدرسه رفت و در همان نخستین سال‌های آموختن، شروع به سرودن شعرکرد. ازدواج پروین در همین خانه بود که البته پس از چندی به متارکه انجامید. وقتی پدر پروین در سال ۱۳۱۶ فوت کرد تا چند سال بعد پروین و مادرش در همین خانه زندگی می‌کردند، اما با فوت پروین در ۱۴ فروردین ۱۳۲۰ مادرش تاب زندگی در این خانه را نداشت و سرانجام دو سال بعد به مکانی دیگری در خیابان خورشید نقل مکان کرد. کوچه پروین در این خیابان به نام این شاعر نامگذای شد، اما در واقع محل سکونت مادر پروین اعتصامی بعد از فوت دخترش بوده است.»

خانه ای که به ثبت ملی رسیده است

خانه پدری پروین اعتصامی در اودلاجان، سال‌هاست شکل و شمایل قدیمی خود را از دست داده و با ساخت دو دیوار در وسط آن به ۳ خانه کوچکتر تبدیل شده است. آنچه مانند گذشته باقی مانده خانه‌ کوچکی است که در وسط این دو دیوار باقی مانده‌است و به نظر می‌رسد بخشی از اندرونی خانه بوده‌است. خانه وسط که بخشی از عمارت این ساختمان و زیباترین قسمت آن بود در مالکیت دو خواهر قرار دارد که از ۴۰ سال قبل با رسیدگی به خانه، سعی کرده‌اند هر طور شده آن را مانند قبل نگه دارند.

این خانه، همان جایی است که مراسم عروسی‌ پروین اعتصامی در آن برگزار شد. اتاق اصلی پروین هم که در نوجوانی در آن سکونت داشت در همین بخش خانه است. نصرالله حدادی بارها پیشنهادش را برای خرید و حفظ این خانه با مسئولان شهرداری و مدیران فرهنگی مطرح کرده‌است: «این خانه از معدود خانه‌های باقی مانده در محله اودلاجان است که تا کنون توسط مالک آن حفظ شده‌است. خانه پدری بانو پروین اعتصامی در تهران سال ۱۳۸۴ به شماره ۱۴۶۱۹ در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده‌است. اما می‌تواند با تبدیل شدن به مرکزی فرهنگی و با عنوان خانه ادبیات ایران، و گذر فرهنگی به پاتوق اهل شعر و ادبیات فارسی تبدیل شود.»