تعامل با مجلس برای اصلاح قوانین ایثارگران
جام جم . ۱۴۰۳/۹/۶، ۷:۱۸
اسفندماه سال۱۳۵۸بود که بنیاد شهید و امور ایثارگران به فرمان رهبر کبیرانقلاب حضرت امام‌خمینی(ره)تاسیس شد. مجموعه‌ای که از وظایف اصلی آن حفظ و ترویج فرهنگ شهادت درجامعه و تجلیل، صیانت و حمایت از خانواده‌های شهداست.
شهدایی که برای رسیدن به سرچشمه نور و نزدیک‌شدن به هستی مطلق، راه دیگری برای ادامه زندگی‌شان برگزیدند و تنها خانواده‌هایشان را برای ما به یادگار گذاشتند. ما هم موظفیم که رسم وفاداری این طریق و مکتب را به‌خوبی بجا آوریم و از آن پاسداری کنیم. حجت‌الاسلام سیدرمضان موسوی‌مقدم، نماینده ولی‌فقیه در بنیاد شهید و امور ایثارگران هم در گفت‌وگوی تفصیلی با جام‌جم معتقد است که دغدغه خانواده‌های شهدا معنوی و ارزشی است؛ یعنی ادامه راه شهیدان، آرمان و ایثارگری آنها به دست فراموشی سپرده نشود، چراکه خانواده شهدا و ایثارگران بر این باورند که به‌جای صحبت از نام شهید باید از راه شهدا نیز صحبت کنیم.
آقای موسوی‌مقدم، در ابتدا کمی از مهم‌ترین رسالت بنیاد شهید و امور ایثارگران توضیحاتی ارائه بفرمایید.
مهم‌ترین رسالت و وظیفه بنیاد شهید و امور ایثارگران ارائه خدمات مطلوب و شایسته به شهدا و خانواده آنها به‌منظور ترویج فرهنگ ایثار، شهادت و ازخودگذشتگی است. با این تعبیر درواقع وظیفه و رسالت اصلی بنیاد، مربوط به مسائل فرهنگی بوده و ما ترویج فرهنگ ایثار، شهادت، مقاومت و ازخودگذشتگی را به‌عنوان اولین رسالت خود می‌دانیم. دلیل اصلی آن‌هم این است که شهید، ایثارگر یا جانباز و کسی که در این راه بخشی یا تمام سلامت و هستی خود رامی‌دهد، سنبل و نماد یک فرهنگ و مکتب است. حتی از این منظر ما واژه شهید را به‌کار می‌بریم، چراکه شهدای ما در مکتب اسلام، قرآن، توحید، یکتاپرستی و ولایت معنا پیدا می‌کنند. شهدای ما با کسانی که در جنگ‌های عادی و معمولی مجروح یاکشته می‌شوند کاملا تفاوت دارند. در اینجا شهید درواقع خلاصه، عصاره وچکیده یک مکتبی است که آن مکتب به‌شهادت‌رسیدن است. به‌این ترتیب مابایک فرهنگ، مکتب و یک جریان فرهنگی ــ تاریخی مواجه هستیم که از حادثه عاشورا در یک مقطعی آغاز و تا هم‌اکنون امتداد پیدا می‌کند. بنیاد شهید و امور ایثارگران موظف است به این فرهنگ و مکتب خدمت کند که این موضوع درشهید و جانباز بروز و ظهور می‌یابد.
با عنایت به صحبت‌های شما درخصوص مهم‌ترین رسالت این بنیاد یعنی ترویج فرهنگ ایثاروشهادت،درحال‌حاضر چه اقداماتی در جامعه به تسری بیشتر این فرهنگ منجر می‌شود؟ تا چه حد جامعه امروزی ما به این موضوع نیاز دارد و آیا ما پس از گذشت چندین سال از دوران جنگ و دفاع‌مقدس، توانستیم این فرهنگ را نهادینه کنیم؟
اولین اقدام این است که مکتب اسلام را باید به‌خوبی معرفی کنیم. آنچه ما هم‌اکنون درباره شهدا و جانبازان شاهد هستیم، برگرفته ازیک تلقی بسیار صحیح ازاسلام یعنی همان اسلام ناب محمدی است که امام‌خمینی(ره) به آن اشاره کرده‌اند.یکی از محصولات اسلام ناب، توسعه فرهنگ شهادت و ایثارگری است. اگر می‌خواهید این فرهنگ را ترویج کنید، ابتدا باید اسلام را با ویژگی‌های واقعی‌اش به‌خوبی معرفی و آن را از خرافات و انحرافات موجود پاک‌سازی کنید تا بتوانید اسلام ناب را ارائه دهید. اگر این اسلام به‌خوبی عرضه شود، خروجی آن حوادث مهمی همچون عاشورا یا دفاع‌مقدس خواهد شد. اینجاست که شهادت، جانبازی و ازخودگذشتگی معنا پیدا می‌کند. پس اولین گام این است که اسلام را خوب شناخته و ابعادش را به‌خوبی بررسی کنیم و به آن مرکزیت دست یابیم. زمانی که وصیت‌نامه شهدا را نگاه می‌کنیم، بیشترین چیزی که عنوان شده حفظ اسلام، ارزش‌های اسلامی، آموزه‌های دینی و قرآنی است و حتی مصادیقی که می‌گویند بازهم در قالب آموزه‌های دینی قرار می‌گیرند. گام بعدی برای ترویج این فرهنگ آن است که شهادت را، هم در حوزه تئوری و نظری و هم درحوزه عملی بیشتر از گذشته بشناسیم. بنابراین باید ویژگی‌ها و رفتار شهدا را بررسی کنیم و ببینیم که چرا به چنین جایگاهی رسیده‌اند. به عبارت دیگر این الگوها را به‌خوبی معرفی کنیم. معرفی‌کردن درست و صحیح این الگوها در ترویج فرهنگ ایثار و شهادت نیز موثر است. یعنی نسل امروز زمانی که شاهد این قهرمانان باشند و ببینند که آنان در چه بستری رشد کرده‌اند و آن بستر هم مربوط به مکتبی به نام اسلام است، این موضوعات شناخت آنها را ارتقا می‌دهد و موجب می‌شود تا شهدا را الگوی خود قرار دهند.
بنیاد شهید در خصوص معرفی شهدا مخصوصا به نسل جدید چه اقداماتی را انجام داده است؟
کارهای فراوانی دراین‌باره صورت گرفته اما آنچه که بنیاد انجام می‌دهد به‌عنوان یک وظیفه تشکیلاتی و سازمانی است. یکی از اقدامات این است که تمامی خاطرات والدین شهدا را ثبت، ضبط و تاریخ‌نگاری کرده‌اند. از طرفی وصایای شهدا را مرتب و آنالیز کرده تا در اختیار نویسندگان و هنرمندان قرار گیرد. بسیاری از زندگی‌نامه‌های شهدا به‌خصوص سرداران بزرگ را نیز تدوین و منظم کرده‌ایم. در ارتباط با کارهای فرهنگی و هنری هم اقدامات خوبی انجام شده اما هنوز عقب‌افتادگی‌هایی وجود دارد. ما این موضوع را باید در سطح جامعه تعمیم دهیم و در آن صورت همه دستگاه‌ها موظفند تا کارهایی انجام دهند. بنیاد شهید درواقع باید هدایت، مدیریت و حمایت کند و رسانه‌ها و هنرمندان وصاحب‌نظران و مورخان هم باید در این عرصه کار کنند، چراکه مجموعه دارایی‌های فرهنگی ما از گذشته و حال در مفهوم ایثار وشهادت تجمیع می‌شود. البته بنیاد شهید در مقایسه با کارهایی که باید انجام دهد هنوز در ابتدای راه قرار دارد و خیلی از موارد انجام نشده است.ما در حوزه نشر تا حدودی موفقیت‌هایی داشته‌ایم. مخصوصاکتاب‌هایی که چاپ شده وتقریظ مقام معظم رهبری راهم دارند تعداد بالایی را به خود اختصاص داده‌اند و در سطح کشور هم توسعه یافته‌اند؛ اما در حوزه هنر، آثار نمایشی و موسیقی عقب‌افتادگی‌هایی داریم که باید جبران شود. البته یک‌سری مقدماتی هم انجام شده که اگر به نتیجه برسد قطعا در آینده گام‌های بلندتری را برمی‌داریم.
آقای موسوی‌مقدم، تاکنون چه برنامه‌هایی برای حمایت از خانواده‌های شهدا داشته‌اید؟ آیا اقدام جدیدی در این زمینه صورت گرفته است؟
بخش عمده مشکلات خانواده‌های شهدا و ایثارگران از جنس مادیات نیست، اگرچه از نظر مادی هم مشکلاتی را دارند. عمده شهدا، ایثارگران و رزمندگان ما حتی پس از دفاع‌مقدس از نظر مادی خانواده‌هایی با سطح متوسط به پایین و بیش از ۸۶درصد نیروها نیز مردمی بودند. نیروهای مردمی‌ای که بعضا از مناطق محروم و دوردست وبخش عمده‌ای هم شهدای خارج از مناطق مرزی بودند؛ اما هیچ‌وقت این مسائل مادی دغدغه خانواده‌های شهدا نبوده و تا الان هم همین‌گونه است. خدماتی هم بنیاد به آنان ارائه می‌دهد اما هیچ‌کدام در حد واندازه‌ای نیست که مشکلات‌شان رفع شود.شاید ذهنیت جامعه این باشدکه خیلی به این خانواده‌ها خدمات ارائه می‌شود اما چنین نیست. بااین‌حال دغدغه اصلی این خانواده‌ها آن است که راه شهدا،آرمان و ایثارگری آنها به دست فراموشی سپرده نشود.زمانی که به دیدن خانواده‌هایشان هم می‌رویم بعضا پیگیرزندگی‌نامه شهیدشان هستند و همچنان دغدغه فرهنگی دارند، چراکه آنها معتقدند فرزندان‌شان به سبب ادامه‌پیداکردن این مکتب رفته‌اند و عزت ملی و تمامیت‌ارضی کشور باید حفظ شود. به همین دلیل مهم‌ترین دغدغه و مطالبه خانواده‌های شهدا دغدغه فرهنگی، معنوی و ارزشی است، چراکه آنها بر این باورند که به‌جای صحبت از نام شهید باید از راه شهدا نیز صحبت کنیم.
همکاری بنیاد شهید با فراکسیون ایثارگری مجلس به چه صورت است؟ آیا در این حوزه خلأ قانونی‌ای وجود دارد که از طریق مجلس پیگیری شود؟
خوشبختانه خلأ قانونی نداریم اما قانون بی‌کیفیت یا قوانینی که از گذشته‌های دور وجود داشته‌اند و باید در حال حاضر اصلاحاتی روی آن انجام شود به چشم می‌خورند. از طرفی باید قوانین‌مان نیز تجمیع شوند که البته مقدماتی هم در این خصوص انجام شده است. تعداد زیادی از نمایندگان مجلس، فرزندان شهید یا از خانواده شهدا هستند که تعداد آنها به حدود ۹۰ نفر می‌رسد. این نمایندگان فراکسیونی را تشکیل داده‌اند که از طریق آن و کمیسیون‌های دیگر، امور مربوط به خانواده‌های شهدا پیگیری می‌شود. نمایندگان در این زمینه تماما رزمنده هستند و آمادگی همکاری دارند. همچنین مقدماتی برای اصلاح و تجمیع قوانین ایثارگران نیز فراهم شده است.
نقش رسانه‌ها در ترویج فرهنگ ایثار و شهادت چگونه است؟
رسانه‌های جمعی رسالت بزرگی به‌نام ترویج فرهنگ ایثار و شهادت بر عهده دارند. ما به سبب داشتن دشمنان زیاد، همچنان به این فرهنگ نیازمندیم. برای این‌که بتوانیم عزت وکرامت کشوررا حفظ و مسیر ترقی و سعادت را ادامه دهیم. همه ما تا نسل‌های آینده مدیون شهدا هستیم و باید این دین را ادا کنیم. رسانه‌ها سخنگو و چشم و چراغ مردم هستند و رسالت سنگین‌تری در ترویج این فرهنگ بر عهده دارند. بسیاری از این شهدا هنوز گمنامند و زمانی که نامی از آنها برده می‌شود تعجب می‌کنیم. عمده تقریظ‌هایی که مقام معظم رهبری هم روی کتاب‌های شهدا داشتند این بوده که چرا این شهیدان معرفی نشده‌اند. امیدوارم همه رسانه‌ها بیش از گذشته نسبت به موضوع شهادت و ایثارگری بپردازند.
آقای موسوی‌مقدم، در ابتدا کمی از مهم‌ترین رسالت بنیاد شهید و امور ایثارگران توضیحاتی ارائه بفرمایید.
مهم‌ترین رسالت و وظیفه بنیاد شهید و امور ایثارگران ارائه خدمات مطلوب و شایسته به شهدا و خانواده آنها به‌منظور ترویج فرهنگ ایثار، شهادت و ازخودگذشتگی است. با این تعبیر درواقع وظیفه و رسالت اصلی بنیاد، مربوط به مسائل فرهنگی بوده و ما ترویج فرهنگ ایثار، شهادت، مقاومت و ازخودگذشتگی را به‌عنوان اولین رسالت خود می‌دانیم. دلیل اصلی آن‌هم این است که شهید، ایثارگر یا جانباز و کسی که در این راه بخشی یا تمام سلامت و هستی خود رامی‌دهد، سنبل و نماد یک فرهنگ و مکتب است. حتی از این منظر ما واژه شهید را به‌کار می‌بریم، چراکه شهدای ما در مکتب اسلام، قرآن، توحید، یکتاپرستی و ولایت معنا پیدا می‌کنند. شهدای ما با کسانی که در جنگ‌های عادی و معمولی مجروح یاکشته می‌شوند کاملا تفاوت دارند. در اینجا شهید درواقع خلاصه، عصاره وچکیده یک مکتبی است که آن مکتب به‌شهادت‌رسیدن است. به‌این ترتیب مابایک فرهنگ، مکتب و یک جریان فرهنگی ــ تاریخی مواجه هستیم که از حادثه عاشورا در یک مقطعی آغاز و تا هم‌اکنون امتداد پیدا می‌کند. بنیاد شهید و امور ایثارگران موظف است به این فرهنگ و مکتب خدمت کند که این موضوع درشهید و جانباز بروز و ظهور می‌یابد.
با عنایت به صحبت‌های شما درخصوص مهم‌ترین رسالت این بنیاد یعنی ترویج فرهنگ ایثاروشهادت،درحال‌حاضر چه اقداماتی در جامعه به تسری بیشتر این فرهنگ منجر می‌شود؟ تا چه حد جامعه امروزی ما به این موضوع نیاز دارد و آیا ما پس از گذشت چندین سال از دوران جنگ و دفاع‌مقدس، توانستیم این فرهنگ را نهادینه کنیم؟
اولین اقدام این است که مکتب اسلام را باید به‌خوبی معرفی کنیم. آنچه ما هم‌اکنون درباره شهدا و جانبازان شاهد هستیم، برگرفته ازیک تلقی بسیار صحیح ازاسلام یعنی همان اسلام ناب محمدی است که امام‌خمینی(ره) به آن اشاره کرده‌اند.یکی از محصولات اسلام ناب، توسعه فرهنگ شهادت و ایثارگری است. اگر می‌خواهید این فرهنگ را ترویج کنید، ابتدا باید اسلام را با ویژگی‌های واقعی‌اش به‌خوبی معرفی و آن را از خرافات و انحرافات موجود پاک‌سازی کنید تا بتوانید اسلام ناب را ارائه دهید. اگر این اسلام به‌خوبی عرضه شود، خروجی آن حوادث مهمی همچون عاشورا یا دفاع‌مقدس خواهد شد. اینجاست که شهادت، جانبازی و ازخودگذشتگی معنا پیدا می‌کند. پس اولین گام این است که اسلام را خوب شناخته و ابعادش را به‌خوبی بررسی کنیم و به آن مرکزیت دست یابیم. زمانی که وصیت‌نامه شهدا را نگاه می‌کنیم، بیشترین چیزی که عنوان شده حفظ اسلام، ارزش‌های اسلامی، آموزه‌های دینی و قرآنی است و حتی مصادیقی که می‌گویند بازهم در قالب آموزه‌های دینی قرار می‌گیرند. گام بعدی برای ترویج این فرهنگ آن است که شهادت را، هم در حوزه تئوری و نظری و هم درحوزه عملی بیشتر از گذشته بشناسیم. بنابراین باید ویژگی‌ها و رفتار شهدا را بررسی کنیم و ببینیم که چرا به چنین جایگاهی رسیده‌اند. به عبارت دیگر این الگوها را به‌خوبی معرفی کنیم. معرفی‌کردن درست و صحیح این الگوها در ترویج فرهنگ ایثار و شهادت نیز موثر است. یعنی نسل امروز زمانی که شاهد این قهرمانان باشند و ببینند که آنان در چه بستری رشد کرده‌اند و آن بستر هم مربوط به مکتبی به نام اسلام است، این موضوعات شناخت آنها را ارتقا می‌دهد و موجب می‌شود تا شهدا را الگوی خود قرار دهند.
بنیاد شهید در خصوص معرفی شهدا مخصوصا به نسل جدید چه اقداماتی را انجام داده است؟
کارهای فراوانی دراین‌باره صورت گرفته اما آنچه که بنیاد انجام می‌دهد به‌عنوان یک وظیفه تشکیلاتی و سازمانی است. یکی از اقدامات این است که تمامی خاطرات والدین شهدا را ثبت، ضبط و تاریخ‌نگاری کرده‌اند. از طرفی وصایای شهدا را مرتب و آنالیز کرده تا در اختیار نویسندگان و هنرمندان قرار گیرد. بسیاری از زندگی‌نامه‌های شهدا به‌خصوص سرداران بزرگ را نیز تدوین و منظم کرده‌ایم. در ارتباط با کارهای فرهنگی و هنری هم اقدامات خوبی انجام شده اما هنوز عقب‌افتادگی‌هایی وجود دارد. ما این موضوع را باید در سطح جامعه تعمیم دهیم و در آن صورت همه دستگاه‌ها موظفند تا کارهایی انجام دهند. بنیاد شهید درواقع باید هدایت، مدیریت و حمایت کند و رسانه‌ها و هنرمندان وصاحب‌نظران و مورخان هم باید در این عرصه کار کنند، چراکه مجموعه دارایی‌های فرهنگی ما از گذشته و حال در مفهوم ایثار وشهادت تجمیع می‌شود. البته بنیاد شهید در مقایسه با کارهایی که باید انجام دهد هنوز در ابتدای راه قرار دارد و خیلی از موارد انجام نشده است.ما در حوزه نشر تا حدودی موفقیت‌هایی داشته‌ایم. مخصوصاکتاب‌هایی که چاپ شده وتقریظ مقام معظم رهبری راهم دارند تعداد بالایی را به خود اختصاص داده‌اند و در سطح کشور هم توسعه یافته‌اند؛ اما در حوزه هنر، آثار نمایشی و موسیقی عقب‌افتادگی‌هایی داریم که باید جبران شود. البته یک‌سری مقدماتی هم انجام شده که اگر به نتیجه برسد قطعا در آینده گام‌های بلندتری را برمی‌داریم.
آقای موسوی‌مقدم، تاکنون چه برنامه‌هایی برای حمایت از خانواده‌های شهدا داشته‌اید؟ آیا اقدام جدیدی در این زمینه صورت گرفته است؟
بخش عمده مشکلات خانواده‌های شهدا و ایثارگران از جنس مادیات نیست، اگرچه از نظر مادی هم مشکلاتی را دارند. عمده شهدا، ایثارگران و رزمندگان ما حتی پس از دفاع‌مقدس از نظر مادی خانواده‌هایی با سطح متوسط به پایین و بیش از ۸۶درصد نیروها نیز مردمی بودند. نیروهای مردمی‌ای که بعضا از مناطق محروم و دوردست وبخش عمده‌ای هم شهدای خارج از مناطق مرزی بودند؛ اما هیچ‌وقت این مسائل مادی دغدغه خانواده‌های شهدا نبوده و تا الان هم همین‌گونه است. خدماتی هم بنیاد به آنان ارائه می‌دهد اما هیچ‌کدام در حد واندازه‌ای نیست که مشکلات‌شان رفع شود.شاید ذهنیت جامعه این باشدکه خیلی به این خانواده‌ها خدمات ارائه می‌شود اما چنین نیست. بااین‌حال دغدغه اصلی این خانواده‌ها آن است که راه شهدا،آرمان و ایثارگری آنها به دست فراموشی سپرده نشود.زمانی که به دیدن خانواده‌هایشان هم می‌رویم بعضا پیگیرزندگی‌نامه شهیدشان هستند و همچنان دغدغه فرهنگی دارند، چراکه آنها معتقدند فرزندان‌شان به سبب ادامه‌پیداکردن این مکتب رفته‌اند و عزت ملی و تمامیت‌ارضی کشور باید حفظ شود. به همین دلیل مهم‌ترین دغدغه و مطالبه خانواده‌های شهدا دغدغه فرهنگی، معنوی و ارزشی است، چراکه آنها بر این باورند که به‌جای صحبت از نام شهید باید از راه شهدا نیز صحبت کنیم.
همکاری بنیاد شهید با فراکسیون ایثارگری مجلس به چه صورت است؟ آیا در این حوزه خلأ قانونی‌ای وجود دارد که از طریق مجلس پیگیری شود؟
خوشبختانه خلأ قانونی نداریم اما قانون بی‌کیفیت یا قوانینی که از گذشته‌های دور وجود داشته‌اند و باید در حال حاضر اصلاحاتی روی آن انجام شود به چشم می‌خورند. از طرفی باید قوانین‌مان نیز تجمیع شوند که البته مقدماتی هم در این خصوص انجام شده است. تعداد زیادی از نمایندگان مجلس، فرزندان شهید یا از خانواده شهدا هستند که تعداد آنها به حدود ۹۰ نفر می‌رسد. این نمایندگان فراکسیونی را تشکیل داده‌اند که از طریق آن و کمیسیون‌های دیگر، امور مربوط به خانواده‌های شهدا پیگیری می‌شود. نمایندگان در این زمینه تماما رزمنده هستند و آمادگی همکاری دارند. همچنین مقدماتی برای اصلاح و تجمیع قوانین ایثارگران نیز فراهم شده است.
نقش رسانه‌ها در ترویج فرهنگ ایثار و شهادت چگونه است؟
رسانه‌های جمعی رسالت بزرگی به‌نام ترویج فرهنگ ایثار و شهادت بر عهده دارند. ما به سبب داشتن دشمنان زیاد، همچنان به این فرهنگ نیازمندیم. برای این‌که بتوانیم عزت وکرامت کشوررا حفظ و مسیر ترقی و سعادت را ادامه دهیم. همه ما تا نسل‌های آینده مدیون شهدا هستیم و باید این دین را ادا کنیم. رسانه‌ها سخنگو و چشم و چراغ مردم هستند و رسالت سنگین‌تری در ترویج این فرهنگ بر عهده دارند. بسیاری از این شهدا هنوز گمنامند و زمانی که نامی از آنها برده می‌شود تعجب می‌کنیم. عمده تقریظ‌هایی که مقام معظم رهبری هم روی کتاب‌های شهدا داشتند این بوده که چرا این شهیدان معرفی نشده‌اند. امیدوارم همه رسانه‌ها بیش از گذشته نسبت به موضوع شهادت و ایثارگری بپردازند.
