دکتر علی شریعتی مَزینانی در ۲ آذر ۱۳۱۲ در روستای کاهک سبزوار به دنیا آمد. وی فیلسوف، نویسنده، جامعه شناس و تاریخ شناس و از مبارزان سیاسی بود که در سن ۴۴ سالگی در تاریخ ۲۹ خرداد ۱۳۵۶ در انگلیس در گذشت.

دکتر علی شریعتی در ۲ آذرماه ۱۳۱۲ در روستای مزینان از توابع شهرستان سبزوار در خانواده‌ای معتقد و مذهبی به دنیا آمد. پدر وی استاد محمدتقی شریعتی مردی عالم به علوم نقلی و عقلی بود و در دانشگاه مشهد تدریس می‌کرد.

علی شریعتی پس از سپری کردن دوران کودکی به دبستان رفت و پس از شش سال با کسب نمرات عالی وارد دانشسرای مقدماتی در مشهد شد و هم‌زمان در کلاس‌های پدرش شرکت می‌کرد. وی پس از پایان تحصیلات خود در دانشسرا به آموزگاری پرداخت و شغل معلمی که از زمان کودکی به آن علاقه‌مند بود را برای خود انتخاب کرد.

دکتر علی شریعتی در ۱۳۳۴ به دانشکده ادبیات دانشگاه مشهد وارد شد و به تحصیل در رشتهٔ ادبیات فارسی پرداخت. وی در همین سال با یکی از همکلاسان خود به نام پوران شریعت رضوی ازدواج می‌کند؛ و حاصل این ازدواج یک پسر به نام احسان و سه دختر به نام‌های سوسن، سارا، مونا است.

ادامه تحصیل در دانشگاه سوربن

علی شریعتی در سال ۱۳۳۷ پس‌ازاینکه موفق به دریافت مدرک لیسانس خود در رشتهٔ ادبیات فارسی کسب کرد، به علت کسب نمرات بالا و شاگرداول شدنش برای ادامه تحصیل به فرانسه فرستاده شد. وی در دانشگاه سوربن به تحصیل علومی همچون مبانی علم تاریخ، جمعه شناسی، تاریخ و فرهنگ اسلامی پرداخت.

 دوران تحصیل وی هم‌زمان با جریان نهضت ملی ایران به رهبری مصدق بود. علی شریعتی نیز بابیان و قلم خود نوشته‌هایی برای دفاع از این نهضت به چاپ رساند. وی پس از چند سال با مدرک دکترا در رشته‌های جامعه‌شناسی و تاریخ ادیان به ایران آمد و فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی زیادی داشت.

دکتر علی شریعتی در سال ۱۹۵۹ میلادی به سازمان آزادی‌بخش الجزایر می‌پیوندد و در سال ۱۹۶۰ میانی مقاله‌ای با عنوان «به کجا تکیه کنم» را دریکی از نشریات فرانسه منتشر می‌کند. وی به خاطر فعالیت در سازمان آزادی‌بخش الجزایر دستگیر می‌شود و مورد ضرب و شتم پلیس قرار می‌گیرد و برای درمان به بیمارستان منتقل می‌شود و سپس به زندانی در پاریس منتقل می‌شود. در زندان پاریس با گیوز مصاحبه‌ای انجام می‌دهد که در سال ۱۹۶۵ در توگو چاپ می‌شود. همچنین در سال ۱۹۶۱ مقالهٔ «مرگ فرانتش فانون» را در پاریس منتشر کرد.

بازگشت به ایران

دکتر علی شریعتی در سال ۱۳۴۳ به ایران بازمی‌گردد و در مرز ترکیه و ایران توقیف می‌شود به زندان قلعه منتقل می‌شود و پس از تحمل چند ماه حبس آزاد می‌شود و به خراسان می‌رود، وی در سال ۱۳۴۴ پس از مدت زیادی بیکاری، اداره فرهنگ مشهد، وی را که استاد جامعه‌شناسی و فارغ‌التحصیل دانشگاه سوربن است را به‌عنوان دبیر انشاء کلاس چهارم دبستان دریکی از روستاهای مشهد به استخدام خود درمی‌آورد! و پس از مدتی در دبیرستان به تدریس می‌پردازد و بالاخره به‌عنوان استادیار تاریخ وارد دانشگاه مشهد می‌شود.

دعوت به حسینیه ارشاد

دکتر علی شریعتی در سال ۱۳۴۸ به حسینیه ارشاد دعوت می‌شود و مسئولیت امور فرهنگی حسینیه را بر عهده می‌گیرد و به تدریس جامعه‌شناسی مذهبی و تاریخ شیعه می‌پردازد.

دکتر شریعتی با کنجکاوی و تجزیه و تحلیل تاریخ، شخصیت‌های بزرگ اسلام و چهره‌های مقدس اسلام را معرفی نمود و با استحکام کلامی و به پشتوانهٔ عمیق فکری که در خود داشت هر شنونده‌ای را مشتاق شنیدن سخنان خود می‌کرد و تحت تأثیر قرار می‌داد.

در سال ۱۳۵۲ رژیم پهلوی حسینیه ارشاد را تعطیل کرد و دکتر شریعتی را به مدت یک سال و نیم روانهٔ زندان کرد. ساواک قصد داشت که وی را به هر صورت ممکن از پای درآورد اما دکتر شریعتی که می‌دانست آن‌ها چه هدفی در سردارند، در مقابل آن‌ها کوتاه نمی‌آید و شکست نمی‌خورد. در این زمان استاد محمدتقی شریعتی پدر علی شریعتی را دستگیر کردند تا با شکنجه وی را وادار به تکذیب پسرش کنند اما در این راه هم شکست خوردند.

در سال۱۳۵۲، رژیم، حسینیهٔ ارشاد که پایگاه هدایت و ارشاد مردم بود را تعطیل نمود و معلم مبارز را به مدت ‌ ۱۸ ماه روانه زندان می‌کند و در خلوت و تنهائی است که علی نگاهی به گذشته خویش می‌افکند و.استراتژی مبارزه را بار دیگر ورق زده و باخدای خویش خلوت می‌کند از این به بعد تا سال ۱۳۵۶ و هجرت، دکتر زندگی سختی را پشت سرخ گذاشت.

ساواک نقشه داشت که دکتر را به هر صورت ممکن از پا درآورد، ولی شریعتی که از این برنامه آگاه می‌شود، آن‌ها لوث می‌کند. در این زمان استاد محمدتقی شریعتی را دستگیر و تحت‌فشار و شکنجه قرار داده بودند تا پسرش را تکذیب و محکوم کند؛ اما این مسلمان راستین‌ سرباز زد، دکتر شریعتی در همان روزها و ساعات خود را در اختیار آن‌ها می‌گذارد تا اگر خواستند، وی را از بین ببرند و پدر را رها کنند.

آثار دکتر علی شریعتی

دکتر علی شریعتی آثار زیادی درزمینهٔ اسلام‌شناسی و شیعه شناسی دارد. اکثر کتاب‌های شریعتی جمع‌آوری سخنرانی‌های تحریر یافته او در حسینیه ارشاد، دانشگاه‌ها، یا مجموعه‌ای از مقالات و نوشته‌های پراکنده او هستند که توسط مرکز نشر آثار دکتر شریعتی به‌صورت مجموعه آثار در سی‌وشش جلد پس از مرگ وی به چاپ رسیده است.

کتاب‌ها

درس‌های اسلام‌شناسی دکتر شریعتی از مهم‌ترین و جنجال‌برانگیزترین کتاب‌های شریعتی بود. در فهرست زیر کتاب‌ها بر اساس ترتیب مجموعه آثار قرار دارند:

•  با مخاطب‌های آشنا
•  خودسازی انقلابی
•  ابوذر
•  بازگشت
•  فاطمه، فاطمه است
•  ما و اقبال
•  تحلیلی از مناسک حج
•  شیعه
•  نیایش
•  تشیع علوی و تشیع صفوی
•  جهت‌گیری طبقاتی در اسلام
•  تاریخ تمدن (۲ جلد)
•  هبوط در کویر
•  تاریخ و شناخت ادیان (دو جلد)
•  اسلام‌شناسی (درس‌های حسینهٔ ارشاد) (سه جلد)
•  حسین وارث آدم
•  چه باید کرد؟
•  زن
•  مذهب علیه مذهب
•  جهان‌بینی و ایدئولوژی
•  انسان
•  انسان بی‌خود
•  علی حقیقتی بر گونه اساطیر
•  بازشناسی هویت ایرانی اسلامی
•  روش شناخت اسلام
•  میعاد با ابراهیم
•  اسلام‌شناسی (سخنرانی‌های دانشگاه مشهد)
•  ویژگی‌های قرون جدید
•  هنر
•  گفتگوهای تنهایی (دو جلد)
•  امت و امامت
•  نامه‌ها
•  آثار گونه‌گون (دو جلد)
•  آثار جوانی (دو جلد)

دکتر علی شریعتی در ۲۵ اردیبهشت‌ماه ۱۳۵۶ تهران را به‌سوی اروپا ترک گفت تا دورانی جدید را بامطالعه و مبارزه آغاز کند. سرانجام در روز یکشنبه ۲۹ خردادماه ۱۳۵۶ با قلبی عاشق، اندیشه‌ای پاک، ایمانی محکم، زبانی قاطع، قلمی توانا، روانی آگاه و سیمایی آرام به‌سوی آسمان‌ها و آرامشی ابدی عروج کرد و عاشقان و دوستداران خود را در این فقدان. همیشه محسوس تنها گذاشت. دکتر شریعتی در وصیت خود ذکر کرده بود که در حسینیه ارشاد دفن گردد ولی به دلایل شرایط امنیتی و حضور ساواک در لندن، پیکر ایشان توس امام موسی صدر و با هماهنگی دولت سوریه در شهر دمشق به خاک سپرده شد.