پرونده تبادل اسرا میان مقاومت فلسطین و رژیم صهیونیستی بیش از یک سال است که با وجود مذاکرات مکرر با میانجیگری قطر، مصر و آمریکا متوقف شده است. «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی هم چندین پیشنهاد برای پایان دادن به جنگ غزه و دستیابی به توافق تبادل اسرا میان دو طرف را ناکام گذاشت. مقاومت فلسطین ۷ اکتبر ۲۰۲۳ حدود ۲۵۵ صهیونیست را به اسارت گرفت که رژیم صهیونیستی جسد چند تن از آنها را به اضافه ۵ اسیر زنده در دو عملیات نظامی جداگانه در رفح و النصیرات در جنوب و مرکز غزه پس گرفت و چند اسیر دیگر را هم در عملیات تبادل اسرا در ماه نوامبر ۲۰۲۳ آزاد کرد.
جنبش حماس با بازوی نظامی خود، گردان‌های القسام و جنبش جهاد اسلامی فلسطین به ترتیب بیشترین تعداد اسیران صهیونیستی را در اختیار دارند و جهاد اسلامی اخیرا ۲ فیلم ویدئویی از یک اسیر صهیونیستی پخش کرد که خواهان تسریع در آزادی اسرای صهیونیستی بود.
رژیم صهیونیستی از ابتدای جنگ غزه از چندین روش به امید بازگرداندن اسرا استفاده کرده است که شاید بارزترین آنها فشار نظامی برای انعقاد قرارداد مبادله اسرا باشد که اعضای کابینه رژیم صهیونیستی در ماه‌های ابتدایی جنگ مدام از آن استفاده می کردند. پس از آن هم، به روش‌های تبلیغاتی مبتنی بر تحریک و ارائه مشوق‌های مالی به فلسطینی‌ها در ازای دریافت اطلاعات از تصاویر برخی اسرا متوسل شد و برای این کار، بروشورهایی در مناطق اسکان آوارگان فلسطینی در غزه پخش کرد.
رژیم صهیونیستی در این بروشورهای کاغذی یا حتی از طریق شبکه‌های اجتماعی در ازای دریافت اطلاعات از اسرای صهیونیستی یا محل نگهداری آنها و نگهبانان آنها تشویق‌های مالی تا ۱۰۰ هزار دلار تعیین کردند و حتی وعده تخلیه غزه را دادند. اخیرا نتانیاهو بار دیگر به محور نتزاریم در مرکز غزه آمد و به شکل علنی وعده‌های پنج میلیون دلاری داد که به هر کسی که یک اسیر را تحویل دهد، تعلق می‌گیرد. در واقع، این وعده نتانیاهو به گروه‌های وابسته به مقاومت است که مخفی کردن اسرای صهیونیستی و نگهداری از آنها را از ابتدای جنگ برعهده دارند.
با توجه به اینکه صحبتی از توافق تبادل اسرا در میان نیست، این دست از حرفهای نتانیاهو تازگی دارد و نکته مهم‌تر این است که این وعده‌ها همزمان با تزلزل شدید در مذاکرات و میانجیگری‌های عربی و بین‌المللی در دستیابی به توافق آتش‌بس و تبادل اسرا مطرح می‌شود. قطر آن‌طور که خود اعلام کرده است به دلیل عدم جدیت طرف‌های ذیربط در دستیابی به یک توافق و رکود در دوره‌های متعدد مذاکرات که در دوحه، قاهره، پاریس و دیگر کشورها به امید دستیابی به توافق برگزار شد، اخیرا میانجیگری خود را تعلیق کرده است.
در مقابل، رویکرد نتانیاهو ممکن است به نمایانگر بستن در مذاکرات با حماس برای تبادل اسرا در آینده نزدیک و تلاش اشغالگر برای جستجوی ابزارهایی باشد که حماس نتواند توافق تبادل اسرا را منعقد کرده و از این طریق رژیم صهیونیستی را مجبور به پذیرش مطالبات خود یعنی عقب‌نشینی کامل از غزه، برقراری آتش‌بس و تبادل اسرا کند.
پیش از این، «خلیل الحیه» کاردار رئیس جنبش حماس در غزه در مصاحبه با کانال الاقصی وابسته به حماس گفت، توافق تبادل اسرا و زندانیان با رژیم صهیونیستی تنها پس از پایان جنگ غزه ممکن است. بدون توقف این جنگ، تبادل اسرا در کار نیست، زیرا این یک معادله به هم پیوسته است. حماس به وضوح اعلام می‌کند که خواهان توقف تجاوزات است و اول باید این تجاوزات متوقف شود تا تبادل اسرا انجام شود.
ابعاد دور زدن توافق تبادل اسرا
«اسامه خالد» کارشناس امنیتی و نظامی معتقد است این وعده‌های نتانیاهو استفاده سیاسی داخلی در برابر خانواده‌های اسرای صهیونیستی و اپوزیسیون رژیم صهیونیستی دارد.
او در گفتگو با العربی الجدید گفت، واقعیت امنیتی و نظامی در شمال، مرکز و جنوب غزه به همان شکل مانده است و رژیم صهیونیستی با فشار نظامی مستمر بر مقاومت فلسطین در مناطق پرجمعیت و اماکن آوارگان دنبال تحمیل شروط مشخص به مقاومت است که همگی در تسلیم مقاومت خلاصه می‌شود.
خالد افزود، مقاومت فلسطین این شروط را رد می‌کند و خواهان انجام یک توافق سیاسی جامع و شرافتمندانه است که جنگ را متوقف کند و به درد و رنج روزافزون ملت فلسطین پایان دهد و این نیت در عملکرد مقاومت در شمال غزه و عملیات‌های آن در ابن منطقه نمایان است.
به اعتقاد خالد، تشویق‌های مالی رژیم صهیونیستی، تلاش نتانیاهو برای فرار از هرگونه شرایطی است که او را مجبور کند امتیاز دهد، جنگ را متوقف و با شروط مقاومت موافقت کند. از این روی، به پیشنهادات مالی متوسل شده است. اقدامی که اثبات کرد مقاومت اگاه‌تر از آن است که طعمه این تشویق‌ها شود.
خالد تأکید کرد رژیم صهیونیستی در آزادی اسرای خود از طریق زور و اعمال فشار بر مقاومت در طول بیش از ۴۰۰ روز جنگ شکست خورده است. چنین تشویق‌ها، مقاومت را تضعیف نمی‌کند مخصوصا که در این زمینه، تجربه‌های زیادی دارد. رژیم صهیونیستی در سال ۲۰۰۶ در دوره اسارت سرباز خود «گلعاد شلیط» که ۵ سال طول کشید، همین شیوه را در پیش گرفت و در ازای هرگونه اطلاعاتی در مورد وی، ضمن اعمال فشار نظامی و سیاسی به تشویق‌های مالی روی آورد.
تبعات رویکرد نتانیاهو
«ساری عرابی» پژوهشگر در امور سیاسی می‌گوید این رویکرد نتانیاهو دلایل زیادی دارد. شاید مهمترین آن این است که رژیم صهیونیستی به لحاظ نظامی و اطلاعاتی از رسیدن به بقیه اسرای خود در دست مقاومت عاجز مانده است. دلیل دیگر اینکه رژیم صهیونیستی آمادگی این را ندارد که برای تبادل اسرا، توافقی را منعقد کند که مورد قبول حماس است و مطالبات مقاومت را در توقف جنگ و عقب‌نشینی کامل از غزه تضمین می‌کند. همچنین رژیم صهیونیستی در سایه اظهارات رسمی درباره نابودی توانایی‌های حماس و برچیدن آن، قصد دارد بر نوار غزه کنترل پیدا کند و این نیازمند این است که ارتش اشغالگر زمان طولانی‌تری در غزه بماند.
عرابی گفت رژیم صهیونیستی در کنار تشویق‌های مالی برای تحویل اسرا یا دریافت اطلاعاتی از آنها، روی درگیری‌های داخلی، گماردن بیشتر مزدوران و جاسوسان از طریق ایجاد بحران و اعمال فشار حساب می‌کند.
او افزود همه این دلایل با صحبت‌های اخیر نتانیاهو در کنست همسو است که با توجه به توقف مذاکرات با مقاومت، در جستجوی جایگزین‌هایی برای آزادی اسرای صهیونیستی است. راه‌حل‌های مورد نظر نتانیاهو، تشویق‌های مالی است که مقاومت باید با اتخاذ اقداماتی کند و مانع از انفجار جمعیت علیه مقاومت و برهم زدن ثبات داخلی جبهه فلسطین در غزه شود.
