الزامات زیست مجازی ایمن

صحبت از فضای مجازی که می‌شود یک هزارتوی پیچیده به ذهن‌مان می‌آید؛ از انواع و اقسام پلتفرم‌ها و شبکه‌های اجتماعی گرفته تا هوش‌مصنوعی و متاورس. فضایی که دیگر کمتر کسی را سراغ دارید که به آن وابسته نشده باشد یا کارش با آن پیش‌نرود. اما دراین بین کودکان یکی ازاصلی‌ترین دنبال‌کنندگان این فضا به‌شمار می‌روند.

نسل‌ آلفایی که گویا خیلی آموزش‌دیده نسبت به این فضا متولد شده‌اند. قطعا شما هم در اطراف‌تان کودکانی که حتی استفاده از تلفن‌همراه و فضای مجازی را از پدر و مادرشان بهتر بلدند دیده‌اید. کودکانی که به‌راحتی به این بستر دسترسی دارند. فضای مجازی‌ای که استفاده بیش از حد و بدون نظارت آن، آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به همراه دارد. هرچند بسیاری از کشورها در سال‌های اخیر تلاش کرده‌‌اند تا به‌منظور جلوگیری از آسیب‌ها با اعمال قوانینی، دسترسی کودکان به فضای مجازی را محدود کنند اما برخی از آنها در این زمینه موفق نبوده‌‌اند.

البته ایران هم اقداماتی را در این راستا انجام داده، حتی طرحی هم با عنوان اینترنت کودک در شهریورماه ۱۴۰۱ برای کاهش آفات فضای مجازی در دستورکار وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قرار گرفت ولی خیلی به سرانجام نرسید. حتی یک زمانی صحبت از سیمکارت کودک هم شد که خیلی از خانواده‌ها حتی از آن مطلع هم نبودند. اما حالا سؤال اینجاست که برای امن‌تر کردن این فضا برای کودکان چه اقداماتی باید صورت گیرد؟
 
یک اینترنت سالم و ایمن آرزوست
درروزهایی که صحبت از برداشتن فیلترینگ و دسترسی به اینترنت است، موضوع مراقبت از حضورودسترسی کودکان در این فضا هم بسیار حائز اهمیت می‌شود.موضوعی که دکتر عزیز نجف‌پورآقابیگلو،دبیرکل شورای فضای مجازی وعضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با جام‌جم از آن به‌عنوان اینترنت سالم وایمن یادمی‌کند و می‌گوید: «عبارت اینترنت سالم یا ایمن‌تر یک عبارت شناخته‌ترشده در دنیاست که دارای دو بعد است.یکی ازابعادش این است که کودکان و نوجوانان دسترسی به محتوای ناسالم و ناایمن نداشته باشند وازسوی دیگر سرویس‌ها ومحتواهای سالم وایمن‌تر دراختیارشان قرار بگیرد.» به‌هر‌حال دنیای امروز، دنیای فناوری‌های نوین است که با چنان سرعتی وارد زندگی‌های بشر شده وراه نفوذخود را پیدا کرده که نمی‌توان از کنار آنها با بی‌‌تفاوتی گذشت. دکتر نجف‌پور آقابیگلو هم می‌گوید که اتحادیه اروپابه‌جد در این خصوص کار می‌کند و برایشان موضوعیت دارد که کودک و نوجوانان‌شان در این فضا چه ارتباط‌هایی می‌گیرند و یا به چه نوع محتواهایی دسترسی دارند.
 
محدودیت‌های مجازی برای کودکان در دنیا
قوانین و مقررات مربوط به کودکان واینترنت درکشورهای مختلف متنوع است وهرکشور متناسب بافرهنگ، نیازها و چالش‌های خود، اقداماتی را برای حفاظت از کودکان در فضای برخط انجام داده است. همین چندی پیش بود که نخست‌وزیر استرالیا اعلام کرد دولتش قصد دارد دسترسی به شبکه‌‌های اجتماعی را برای همه افراد زیر۱۶سال ممنوع وبرهمین اساس قرار است لایحه‌ای را ارائه کند. البته کشورهای دیگری هم اقداماتی در این زمینه انجام داده‌‌اند. تیرماه سال گذشته پارلمان فرانسه لایحه ممنوعیت استفاده نوجوانان زیر۱۵سال این کشور از شبکه‌‌های اجتماعی را تصویب کرد. از آن طرف شورای وزیران اسپانیا هم در ماه ژوئن لایحه‌‌ای را تصویب کرد که حداقل سن برای دسترسی به شبکه‌‌های اجتماعی را۱۶سال تعیین می‌کند. البته این ممنوعیت‌ها فقط معطوف به کشورهای اروپایی نمی‌شود، بلکه دولت چین هم از سال۲۰۲۳دسترسی افراد زیر۱۸سال به اینترنت را بین ساعات ۲۲شب تا ۶صبح ممنوع کرده است. باوجود این دکتر نجف‌پور آقابیگلو  معتقد است که در ایران هم یک اقداماتی تحت عنوان فضای مجازی سالم حدود سال۹۴درشورای عالی فضای مجازی تصویب شد و درحال‌حاضر باید درباره آن گزارش دهند که چه اقداماتی در این راستا انجام شده است.
 
زیست مجازی سالم؛ حقی برای همه
این فناوری‌برهمه اقشارسنی جامعه اثرمستقیم‌وغیرمستقیم دارد،امابه ‌نظرمی‌‌رسدکه کودکان‌ونوجوانان نسل زدوآلفا آسیب‌پذیرترین قشر کاربران اینترنت در عصر انفجار تکنولوژی به‌شمار می‌روند. البته دکتر نجف‌پور آقابیگلو بر این باور است که نباید در این فضا تمرکزمان فقط به کودکان و نوجوانان باشد، بلکه همه سطوح جامعه ایرانی نیز باید در این فضا ایمن باشند. وی در این خصوص به ما توضیح می‌دهد: «کودکان و نوجوانان برای ما موضوعیت و اولویت دارند و باید در فضای مجازی ایمن و سالم زیست کنند و از برخورد با سرویس‌ها ومحتواهای ناسالم مصون بمانند.ولی درجامعه ایرانی آیا سطوح دیگری نباید ایمن بمانند؟ زن وشوهری که درطول روزدرمعرض سرویس‌هاومحتواهای ناسالمی قرار می‌گیرند که زندگی شخصی آنان را هم تحت‌الشعاع قرار می‌دهد وبحران‌های خانوادگی برای آنها ایجاد می‌کند؛ اینها حق ندارند که دسترسی‌هایشان به‌صورت ایمن باشد؟»
او همچنین می‌افزاید: «در ایران طبق فرهنگ، جامعه و ساختارهای عمومی‌مان نوعی ارزش‌، هنجار و سبک‌ زندگی‌‌ داریم که باید به فضای مجازی ترجمه شود. زیست جامعه اجتماعی ایرانی باید ارزش‌ها، مبانی، شاخص‌ها و اصولش در فضای مجازی هم پیاده شود و این فقط محدود به کودک و نوجوان نیست.» به‌هرحال تهدیدات مجازی، کودکان را بیشتر درگیر خود می‌کند. درست است که حق همه داشتن اینترنت سالم و ایمن است اما این قشر ازجامعه با خطرات بیشتری به نسبت سایر افراد مواجهند. شاید بهتر باشد سواد دیجیتال کودکان و نوجوانان‌مان را به حدی برسانیم تا کمی از این نگرانی کاسته شود، چراکه در این دنیای فناورانه، نمی‌توانیم مانع از حضور این نسل پرهیاهو شویم.