آنچه اکنون در فرامتن جنگ اوکراین خودنمایی می کند، جدال بر سر ثوابت میدانی، راهبردی و لجستیک است.
به گزارش مشرق؛صدور دستور استفاده از موشکهای آمریکایی و اروپایی در عمق استراتژیک روسیه، مولد بحرانهای مزمن و دامنه داری در صحنه جنگ اوکراین و فرامتن آن بوده است. تغییر رسمی دکترین هسته ای روسیه و خیز این کشور جهت هدف قرار دادن گسترده تر کی یف و خارکف از جمله این تبعات محسوب می شود. جمهوریخواهان آمریکا می گویند اقدام اخیر بایدن، در راستای تخریب بازی دولت ترامپ در قبال جنگ اوکراین و تصاعد بحران در حوزه اروپای شرقی و حیاط خلوت روسیه است.
کامالا هریس در جریان رقابتهای انتخابات ریاست جمهوری پنجم نوامبر تاکید کرده بود که در صورت پیروزی در انتخابات، روند کنونی در اوکراین (حمایت از استمرار جنگ) را ادامه خواهد داد با این حال اصرار دموکراتها بر ادامه جنگ اوکراین تبدیل به یکی از پاشنه آشیلهای انتخاباتی آنها شد. اکنون، دموکراتها قصد دارند قبل از خروج از کاخ سفید، با بسط دامنه جنگ و درگیرسازی بیشتری کی یف و مسکو، مدیریت مذاکرات آتش بس احتمالی را از سوی دولت بعدی آمریکا، یعنی دولت ترامپ، سخت و دشوار سازند.
نبرد فرامتنی بر سر پیش فرض‌ها
سردرگمی راهبردی اعضای ناتو در قبال نحوه مواجهه با جنگ اوکراین محرز و مشخص است. مصادیق این سردرگمی خود را در مواضع آشکار اعضای پیمان آتلانتیک شمالی نشان داده است:جایی که آلمان و مجارستان نمی توانند نگرانی خود را در قبال کنترل ناپذیر شدن ابعاد عملیاتی و تبعی تشدید جنگ کتمان کنند.
اظهارات اخیر اولاف شولتس صدراعظم سرزمین ژرمنها مبنی بر لزوم خویشتنداری طرفین (کی یف و مسکو) در میدان نبرد، انعکاسی از همین نگرانی است. در مقابل، فرانسه، انگلیس و آمریکا با ارائه مجوزاستفاده از موشکهای میان برد و دوربرد ارسالی خود به اوکراین در خاک روسیه، قمار پرخطر و سختی را با هدف بر هم زدن موازنه جنگ آغاز کرده اند. بسیاری از استراتژیستهای غربی هشدار داده اند که چنین موازنه ای در نهایت (به سود غرب) شکل نخواهد گرفت و فراتر از آن، روسها را وادار به تحمیل ضربات سهمگین تری به اوکراین وحتی گسترش نبرد به کشورهای دیگر می سازد.
آنچه اکنون در فرامتن جنگ اوکراین خودنمایی می کند، جدال بر سر ثوابت میدانی، راهبردی و لجستیک است. پایگاه نشنال اینترنست در تحلیلی به قلم آرکادی موشس، مدیر برنامه تحقیقاتی روسیه در موسسه امور بین‌الملل فنلاند می نویسد:
"در بررسی سناریوهای مختلفی که چگونه این کار می‌تواند انجام شود، تحلیلگران در ایالات متحده و اروپا بیشتر بر تضمین‌های امنیتی و کمک‌های اقتصادی که باید به اوکراین ارائه شود، یا بر اهرم‌هایی که غرب می‌تواند به کار گیرد تا کی‌یف را به پذیرش یک توافق اجتناب‌ناپذیر متقاعد کند، تمرکز دارند. به نظر می‌رسد که دیپلمات‌های غربی، که احساس خستگی از جنگ در جوامع خود را درک کرده‌اند، این موضوع را مفروض داشته‌اند که چنین احساسی در روسیه یا به طور خاص در کرملین نیز وجود دارد."
رمزگشایی از قمار نظامی کاخ سفید
رمزگشایی از این عبارات، چندان دشوار نیست. غرب ریسک پذیری اخیر خود را بر مبنای پیش بینی بازی روسیه در آینده، آن هم ناظر بر خستگی روسها از فرسایشی شدن نبرد تعریف کرده اند. اما چنین پیش فرضی با مواضع صریح و عملیاتی مسکودر صحنه جنگ و معادلات بیرونی و پیرامونی آن سنخیتی ندارد. ولادیمیر پوتین و سرگی لاوروف، هر دو تاکید کرده اند که کنشگری اخیر غرب، با واکنشهایی غیرقابل پیش بینی و غافلگیرکننده از سوی کاخ کرملین مواجه خواهد شد. تبدیل جنگ روسیه-اوکراین به جنگ روسیه-ناتو تا قبل از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری اخیر و پیروزی ترامپ، خط قرمز واشنگتن و دیگر اعضای پیمان آتلانتیک شمالی محسوب می شد اما اکنون بایدن در هفته های پایانی حضور خود در کاخ سفید، رسما از این خط قرمز خطرناک عدول کرده است. سوال اصلی اینجاست که اگر پیش فرضهای راهبردی و محاسباتی غرب در جنگ اوکراین (خصوصا در قمار نظامی-امنیتی اخیر) ابطال شود، هزینه های ناشی از تبدیل یک جنگ دوجانبه به نبردی مزمن و چندجانبه را چه کسی پرداخت خواهد کرد!؟
گذشت زمان به سود کیست؟
سوال مهم دیگر، معطوف به مولفه ای مهم تحت عنوان "گذشت زمان"است. رسانه های غربی اذعان کرده اند که در حال حاضر، ولادیمیر پوتین با اعتماد به نفس تصور می‌کند که گذشت زمان به سود اوست. گسترش دامنه تصرفات روسها در منطقه دونباس و متعاقبا، تسلط آنها بر بخش مهمی از جبهه کورفسک (محل نبرد مسکو و کی یف در خاک روسیه)، چنین باوری را در کاخ کرملین تقویت کرده است. در چنین شرایطی منتقدان رویکرد کنونی مثلث پاریس-واشنگتن -لندن این دغدغه مهم را مطرح می سازند که اساسا آنها بر چه اساسی دست به چنین ریسک بزرگی زده اند؟
از صلح حداقلی تا جنگ حداکثری
گزاره هایی که این روزها در میان تحلیلگران غربی دست به دست می شود، در فاصله و بازه ای میان صلح حداقلی و جنگ حداکثری تعریف شده است:قطعا حتی اگر ترامپ در راس معادلات سیاسی واشنگتن قرار گیرد و به قول خود، معامله ای را جهت پایان دادن به جنگ میان پوتین و زلنسکی شکل دهد، این صلح و آتش بس شکننده (حداقلی) خواهد بود. شواهد میدانی و فرامتنی نشان می دهد که ما با یک صلح فراگیر، حداکثری و تضمین شده در جنگ اوکراین مواجه نخواهیم بود. در مقابل، اگر جنگ میان روسیه و اوکراین ادامه پیدا کند، ماهیت این نبرد راهبردی، حداکثری و پیش بینی ناپذیر خواهد بود.
مانور عناصر غافلگیر کننده و ناگهانی در این آوردگاه، کاملا قابل حدس است. بنابراین، ما با جنگی حداکثری (گسترده تر ازوضعیت کنونی) مواجه خواهیم بود. تحقق گزینه های میانی در این معادله چند مجهولی تقریبا ناممکن است. بستر جنگ در قالب و چارچوبی تعریف شده که امکان تحقق راهکارهای میانی را تا حدود زیادی دشوار می سازد. روسیه توانایی خود را برای جنگ، از جمله جنگ فرسایشی، حفظ کرده است و در برخی زمینه‌ها حتی آن را افزایش داده است. در مقابل، زلنسکی در کسوت سیاستمداری مستقل در این معادله ایفای نقش نمی کند و حیات وی، کاملا وابسته به استراتژی ها و تاکتیکهایی است که ناتو و در راس آن آمریکا در قبال صحنه نبرد تعریف می کند.
*حنیف غفاری
