سرنوشت کارخانه نوآوری آزادی چه می‌شود؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، کارخانه نوآوری آزادی یکی از مراکز کلیدی در اکوسیستم نوآوری و فناوری کشور به شمار می‌آید. این مجموعه با هدف حمایت از استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوآور در تهران تأسیس شد و طی سال‌های اخیر، نقش مهمی در ایجاد بسترهای توسعه برای استارتاپ‌ها و فعالان فناوری ایفا کرده است. اما در حال حاضر، کارخانه نوآوری آزادی با چالش‌های جدی در زمینه مالکیت و جابه‌جایی تجهیزات خود روبه‌رو است که می‌تواند آینده فعالیت این مجموعه را تحت تاثیر قرار دهد.

این کارخانه در راستای ترویج نوآوری و ایجاد فضای مناسب برای استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوآور تأسیس شد. این مجموعه به عنوان یک اکوسیستم حمایتگر، بستری را برای ارتباط استارتاپ‌ها با شرکت‌های بزرگ، دانشگاه‌ها و نهادهای دولتی فراهم کرده است. همچنین، با توجه به موقعیت جغرافیایی مناسب و فضای کاری منحصر به فرد، این مجموعه به یکی از مکان‌های جذاب برای استقرار استارتاپ‌ها تبدیل شده است.

کارخانه نوآوری آزادی نقش کلیدی در شکل‌دهی به اکوسیستم نوآوری در کشور دارد و توانسته با ارائه فضای مناسب برای رشد استارتاپ‌ها  زمینه‌ساز موفقیت‌های متعدد باشد.

مشکلات موجود در فرآیند واگذاری

یکی از بزرگ‌ترین مشکلات کنونی کارخانه نوآوری آزادی، مالکیت ساختمان آن است. به گفته مقامات مربوطه، مالک این ملک تصمیم دارد آن را به فروش برساند یا از استارتاپ‌ها و ساکنان فعلی آن بخواهد که از ساختمان خارج شوند. این موضوع، نگرانی‌های زیادی را برای استارتاپ‌ها و مدیران کسب‌وکارهای مستقر در این کارخانه به همراه داشته است.

مالک کنونی ملک کارخانه نوآوری آزادی تمایل دارد که این ساختمان را به فروش برساند یا در صورت نیاز، استارتاپ‌ها را از آن خارج کند.  با توجه به این موضوع، بسیاری از استارتاپ‌ها با چالش‌های بزرگی برای یافتن فضایی مشابه و جابه‌جایی تجهیزات خود روبه‌رو خواهند شد.

اما چهارشنبه بیست و نهم فروردین ماه 1403، خبری منتشر شد مبنی بر اینکه پارک فناوری پردیس قصد دارد از کارخانه نوآوری آزادی خارج شود. این موضوع نگرانی‌هایی را در میان ذی‌نفعان این محیط کارآفرینی ایجاد کرده و سوالاتی در خصوص آینده آن مطرح کرده است.

«کارخانه نوآوری آزادی» در سال 1396 با سرمایه‌گذاری شرکت سرآوا و مدیریت «هم‌آوا» تأسیس شد. یک سال بعد و با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، این کارخانه به نخستین شعبه پارک فناوری پردیس تبدیل شد و به تدریج مراکز شتاب‌دهی و نوآوری در حوزه‌های مختلفی از جمله سلامت، معماری و شهرسازی، هوش مصنوعی، لجستیک، گردشگری، بیمه و تولید محتوا در آن مستقر شدند. شرکت‌هایی همچون زاویه، وی‌کست، دیجی‌نکست، هفت و هشت، علی‌بابا و هنام فارمد در این کارخانه فعالیت دارند. کارخانه نوآوری آزادی از 10 سوله تشکیل شده که 7 سوله آن تحت مدیریت هم‌آوا و 3 سوله دیگر تحت مالکیت پارک فناوری پردیس است.

در اوایل آبان ماه 1402، شرکت هم‌آوا با انتشار نامه‌ای اعلام کرد که مالک ملک کارخانه یعنی شرکت «آما» به مستأجران این مرکز، مهلت 30 روزه برای تخلیه داده است. این موضوع نگرانی‌هایی در خصوص آینده کارخانه به دنبال داشت. ابتدا مسئولان پارک فناوری پردیس اعلام کردند که در حال مذاکره با مالک به منظور تمدید قرارداد اجاره هستند، اما کمی بعد هم‌آوا اعلام کرد که مذاکرات به نتیجه نرسیده و مالک مصمم به تخلیه ملک است.

آینده کارخانه نوآوری آزادی پس از خروج پارک پردیس؟

مهدی عظیمیان، مدیر کارخانه نوآوری آزادی، در مصاحبه‌ای درباره خروج از کارخانه توضیح داد: پارک فناوری پردیس از ابتدا شراکتی با هم‌آوا در اداره کارخانه داشته است. در دوره تمدید قرارداد، حساسیت‌هایی به وجود آمد که باعث شد برای ادامه حیات کارخانه، تصمیم به خروج از این فضا بگیریم. به نظر ما، کارخانه باید به بخش خصوصی واگذار شود تا بتواند به فعالیت خود ادامه دهد.

وی افزود: کارخانه نوآوری آزادی اکنون به مرحله‌ای از نظم و ساختار رسیده که دیگر پارک باید تمرکز خود را به توسعه شعبه‌های دیگر معطوف کند. یکی از این شعبه‌ها در حال راه‌اندازی است و دیگری نیز در دست بررسی است.

فرزین فردیس، مدیرعامل سرآوا، در واکنش به خروج پارک از کارخانه اظهار کرد: پس از تمدید مهلت تخلیه و مذاکرات با آما، بلافاصله با شرکای استراتژیک‌مان که در سوله‌های مختلف مستقر بودند، مذاکره کردیم تا شرایط ادامه کار را فراهم کنیم و قراردادهای جدید را تنظیم کنیم. خوشبختانه همکاری میان تیم هم‌آوا و شرکت‌ها کمک کرد تا بیشتر قراردادها به سرعت نهایی شوند، به جز دو شرکت که قراردادشان هنوز در حال نهایی شدن است.

وی افزود: هنگامی که با مدیران پارک فناوری پردیس قرار گذاشتیم تا از همکاری آنها تشکر کنیم و جزئیات توافق را نهایی کنیم، با این خبر مواجه شدیم که پارک تصمیم به خروج از کارخانه گرفته است.

سه گزینه پیش رو برای آینده کارخانه

فردیس در خصوص آینده کارخانه نوآوری آزادی گفت: برای ادامه مسیر، سه گزینه پیش روی ماست. اول اینکه کارخانه به عنوان شعبه‌ای از ناحیه نوآوری شریف یا یکی از دانشگاه‌های کشور ادامه دهد که با توجه به نزدیکی به دانشگاه صنعتی شریف، این گزینه مناسب به نظر می‌رسد. دوم آنکه با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و دستیار ویژه رئیس‌جمهور، شرایط لازم برای ادامه فعالیت کارخانه فراهم شود. سومین گزینه تبدیل کارخانه به یک پارک خصوصی است که البته نیازمند بررسی‌های دقیق مالی و اجرایی است.

وی در ادامه افزود: اگرچه تصمیم پارک برای خروج از کارخانه برخلاف انتظارات ما بود، ولی دلایل آن را بررسی کرده‌ایم. برنامه‌های توسعه‌ای پارک و تصمیمات مدیریتی آن مبنی بر تشکیل یک سازمان سرمایه‌گذاری و هلدینگ بزرگ، به نظر می‌رسد دلایل اصلی این تصمیم بوده است.

فرزین فردیس در پایان تأکید کرد: قطعاً نبود پارک در کنار هم‌آوا برای ما مطلوب نیست. حضور آنها می‌توانست برای شرکت‌ها و استارتاپ‌های مستقر در کارخانه مفید باشد و حریم حفاظتی مناسبی ایجاد کند. به همین دلیل از پارک خواستیم که مهلت چند ماهه‌ای برای خاتمه همکاری‌ها در نظر بگیرند.

تلاش‌ دولت جدید برای تهاتر با ساختمان‌های دولتی

یکی از مهم‌ترین اقدامات دولت جدید، تلاش برای تهاتر ملک کارخانه نوآوری آزادی با ساختمان‌های دولتی است که امروز دکتر افشین معاون علمی رئیس‌جمهور خبر آن را به رسانه‌ها اعلام کرد. این راه‌حل که در حال پیگیری است، می‌تواند راه‌گشای مشکلات موجود باشد. اگر این تهاتر به نتیجه برسد، استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوآور می‌توانند بدون نگرانی از جابه‌جایی، به فعالیت‌های خود ادامه دهند. با این حال، این فرایند نیازمند مذاکرات پیچیده و زمان‌بر با نهادهای مختلف دولتی و خصوصی است.

چالش‌های جابه‌جایی تجهیزات

یکی از مشکلات اصلی در فرآیند واگذاری این مجموعه، جابه‌جایی تجهیزات و تأسیسات مستقر در کارخانه نوآوری است. بسیاری از استارتاپ‌ها تجهیزات حساس و پیچیده‌ای دارند که جابه‌جایی آن‌ها نه تنها به دلیل حجم زیاد، بلکه به دلیل ماهیت خاص آن‌ها بسیار دشوار است. این تجهیزات ممکن است شامل سرورهای داده، دستگاه‌های آزمایشگاهی یا ماشین‌آلات خاص باشند که جابه‌جایی آن‌ها بدون آسیب یا خرابی، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و زمان زیادی است.

انتقال تجهیزات و تأسیسات به مکان جدید، هزینه‌های زیادی به همراه دارد. بسیاری از استارتاپ‌ها ممکن است منابع مالی کافی برای تأمین هزینه‌های جابه‌جایی یا خرید فضای جدید نداشته باشند. این موضوع می‌تواند منجر به تعطیلی برخی از استارتاپ‌ها یا حتی ترک این کارخانه به دلیل عدم توانایی در پرداخت هزینه‌ها شود.

با توجه به مشکلات موجود، دولت و مسئولان مربوطه اقداماتی را برای حفظ فعالیت کارخانه نوآوری آزادی و جلوگیری از تعطیلی آن در دستور کار قرار داده‌اند.

واکنش‌ها و نگرانی‌های استارتاپ‌ها

استارتاپ‌های مستقر در کارخانه نوآوری آزادی نگرانی‌های زیادی در خصوص وضعیت پیش‌رو دارند. بسیاری از آن‌ها با انتقال به مکان جدید رشد و توسعه کسب‌وکارشان آسیب خواهید دید.

این نگرانی‌ها نه تنها به مشکلات مالی بلکه به دشواری‌های اجتماعی و روانی که ممکن است برای تیم‌های کاری به وجود آید، اشاره دارد. بسیاری از این تیم‌ها در حال حاضر در فضای فعلی ارتباطات و همکاری‌های مؤثری دارند و جابه‌جایی ممکن است این روابط را تحت تأثیر قرار دهد.

تأثیر بر توسعه نوآوری و اکوسیستم استارتاپی

تعطیلی یا انتقال کارخانه نوآوری آزادی می‌تواند تأثیرات منفی زیادی بر اکوسیستم نوآوری کشور داشته باشد. این موضوع می‌تواند منجر به کاهش انگیزه و فرصت‌های استارتاپ‌ها برای رشد و توسعه شود. همچنین، با توجه به جایگاه ویژه این مرکز در جمع‌آوری و حمایت از سرمایه‌گذاران، تعطیلی آن ممکن است باعث کاهش حمایت‌های مالی از استارتاپ‌ها شود.

برای جلوگیری از تعطیلی یا انتقال کارخانه نوآوری آزادی، نیاز به اتخاذ اقدامات جدی و مؤثر است. کارخانه نوآوری آزادی یکی از ارکان مهم اکوسیستم نوآوری کشور است که در حال حاضر با چالشی عمده در زمینه مالکیت و جابه‌جایی تجهیزات روبه‌رو است. با این حال، تلاش‌های دولت برای تهاتر ملک و پیشنهادات برای رفع این مشکلات نشان‌دهنده عزم جدی برای حفظ این مرکز نوآوری است. در صورت اتخاذ راه‌حل‌های مناسب، می‌توان از این بحران به عنوان فرصتی برای تقویت زیرساخت‌های نوآوری کشور بهره برد.