اولویت ایران؛ گفتمان توسعه نه هیچ امر دیگری

  عصر ایران؛ امید جهانشاهی- یکی از عرصه‌های منازعه سیاسی جدال بر سر تعیین اولویت‌های جامعه است؛ یعنی تعیین مهم‌ترین و اساسی‌ترین مسایل کشور که توجه عمومی را برای ایجاد اراده ملی‌یی می‌طلبد که لازمۀ مواجهه با آنهاست. 

  گاهی برخی نیروهای سیاسی می‌کوشند با اولویت دادن به موضوعی که از لحاظ سیاسی قدرت امروز آنها را ارتقا می‌دهد یا تضمین می‌کند، اولویت‌های خود را به جای اولویت‌های واقعی کشور القا کنند و همه را به بحث در مورد سوژه‌هایی وادارند که زیر چتر گفتمان سیاسی آنهاست. اما شخصیت‌های سیاسی ملی یعنی آنها که نگاه ملی دارند همواره می‌کوشند تا اولویت‌های کشور، به معنای واقعی همان مسائل اساسی و ملی کشور باشند و از این رو، این مهم را به دانشگاه‌ها و جامعه کارشناسی و روشنفکری کشور می‌سپارند.

سخن دکتر عارف در هشتاد و هشتمین جلسه هیأت امنای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ناظر بر همین نگاه ملی است: «نهادهایی مثل کتابخانه ملی، فرهنگستان‌ها و دانشگاه‌ها باید به دولت بگویند که در شرایط کشور مسئله اولویت چیست، ما به عفاف و حجاب اعتقاد داریم اما آیا در این شرایط کشور، این مساله باید مهمترین مسئله کشور شود؟» 

  واقعیت این است که کارشناسان دیدگاه‌های مختلفی در مورد اولویت‌های ایران مطرح کرده‌اند. برخی کارشناسان معتقدند اولویت کشور مدیریت آب و بحران‌های زیست محیطی است. آنها از مسئله فرسایش خاک، از بین رفتن تدریجی جنگل‌ها و منابع طبیعی و همچنین بحران فرونشست زمین سخن می‌گویند که نه تنها دشت‌ها که حتی شهرهای بزرگی چون اصفهان را در معرض تهدید قرار داده است.

   به عقیده این کارشناسان مدیریت آب اولویت اصلی کشور باید باشد چرا که بی‌توجهی به آن ممکن است در افقی نه چندان دور بخشی از کشور را در خطر نابودی قرار می‌دهد و غیر قابل سکونت سازد. 

 برخی کارشناسان را عقیده بر این است که هرگونه تلاش برای کاهش فشار تحریم‌های ظالمانه بر کشور اولویت امروز باید باشد. استدلال آنها این است که موثرترین و عمده‌ترین مانع گسترش تجارت، جذب فناوری‌های جدید، جلب سرمایه‌گذاری خارجی برای به روزرسانی زیرساخت‌ها، تحریم‌های ظالمانه است. برای پایان دادن به خسارت سالانه حدود 30 میلیارد دلار به کشور، اولویت باید تلاش برای کاهش فشار تحریم‌های ظالمانه باشد تا این 30 میلیارد دلار هر سال برای آموزش و اقتصاد کشور هزینه شود. 

 گروهی برآن‌اند که اولویت کشور سرمایه‌گذاری روی نظام آموزش است. کشور باید بر مساله آموزش به عنوان یک مساله جدی و راهبردی تمرکز و به عنوان یک اولویت جدی برای آن هزینه کند. کمبود فضای آموزشی در بسیاری مناطق به اصطلاح محروم و استفاده از نیروی بازنشسته در بسیاری مناطق کشور به دلیل کمبود معلم به آموزش کودکان و نوجوانان آسیب زده است.

آنها معتقدند در گذشته برای کاهش هزینه‌های آموزش مدارس غیر انتفاعی را ایجاد کردند و در عمل تفکیک مدارس تیزهوشان و نمونه و غیرانتفاعی به مدارس دولتی و در واقع نظام آموزش دولتی آسیب زده است. نه تنها بودجه آموزش و پرورش محدود است که بودجه آموزش عالی نیز ناچیز است.

به گفته وزیر علوم: «تمام بودجه آموزش عالی کم‌تر از سه درصد از بودجه کشور است.» و «تمام بودجه آموزش عالی شامل بودجه‌های ستاد و دانشگاه‌ها کم‌تر از بودجه یک دانشگاه برتر در دنیا است.» با این وضعیت فعلی و کمبودهای جدی در آموزش و پرورش و آموزش عالی در آینده مشکلات کشور بیشتر می‌شود و لذا توجه به آموزش باید اولویت امروز باشد.

برخی اولویت کشور را اصلاح فضای کسب‌وکار و نظام تولید می‌دانند و معتقدند در همین فضای فعلی می‌توان با اصلاح قوانین و موانع اداری دست و پاگیر، کارآفرینی و تولید را تا حدی رونق داد و بخشی از مسائل اشتغال و اقتصاد بویژه در مناطق محروم را بهبود بخشید.

  عده‌ای از کارشناسان معتقدند با تداوم روند فعلی در میزان زادو ولد و فرزندآوری، در یک آینده 15 ساله ایران به کشوری سالخورده تبدیل می‌شود و به اصطلاح پنجره جمعیتی بسته خواهد شد، یعنی نسبت جمعیت سالمند و خارج از سن کار (زیر 18 سال و بالای 65 سال) به جمعیت در سن کار به حدی می‌رسد که اگر تا آن موقع کشور توسعه یافته نشده باشد، دیگر تحقق توسعه تقریباً غیرممکن خواهد بود و 15 سال زمان درازی نیست. این خطر را جدی باید گرفت و برای ایجاد مشوق‌های جدی و اتخاذ سیاست‌های موثر باید ترمیم نرخ زاد و ولد به عنوان یکی از اولویت‌های جدی کشور مطرح شود.  

همه این مسائل دغدغه‌هایی جدی برای ایران هستند. اما همه اینها و دغدغه‌هایی از این دست به نوعی زوایای مختلف برای اولویتی فراتر و کلان‌تر هستند. به عبارت دیگر، برای کاهش فشارهای تحریم‌های ظالمانه، برای رونق تولید، برای سرمایه‌گذاری جدی روی آموزش، برای مدیریت منابع آب و مسائل مهمی از این دست باید توجه و تمرکز ناظر بر امر مهمی باشد که همه این ابعاد را به نوعی در خود دارد و آن مسئله توسعه ایران است. 

پاسخ به مشکلات اقتصادی و چالش‌های سیاسی در گرو اولویت دادن به توسعه ایران است. اعتماد سیاسی و عمومی در گرو این است که مردم عزم حکومت برای توسعه ایران را ببینند. 

 اما اولویت یافتن توسعه پیش شرط دارد و آن ایجاد ادبیات و گفتمان توسعه ایران است. بدون گفتمان توسعه ایران نمی‌توان در عمل در مسیر توسعه گام برداشت و مبتنی بر ویژگی‌های اقلیمی و فرهنگی ایران به مثابه یک پدیدار تاریخی برای توسعه اقتصادی و فرهنگی و انسانی کشور گام برداشت. 

اولویت امروز ایران فراتر از همه مسائل جدی امروز، ایجاد گفتمان توسعه است. این مهم در گرو همکاری شخصیت‌های سیاسی ملی، کارشناسان، روزنامه‌نگاران و همه فعالان مدنی ایران‌دوست است.