بحران اوکراین در حالی وارد هزارمین روز خود شده که روسیه در میدان نبرد دست برتر را دارد و پیروزی ترامپ و طرح‌های وی برای پایان دادن به جنگ، زلنسکی و متحدان اروپایی را نگران کرده است.
از ۲۴ فوریه ۲۰۲۲(۵ اسفند ۱۴۰۰) که روسیه عملیات نظامی ویژه را در اوکراین آغاز کرد تا به امروز سه‌شنبه ۱۹ نوامبر ۲۰۲۴ (۲۹ آبان ۱۴۰۳) دقیقاً ۱۰۰۰ روز می‌گذرد.
این جنگ که از همان ابتدا با تحریک غرب شکل گرفته‌بود، با حمایت‌های سیاسی، مالی و تسلیحاتی اروپا و آمریکا از کی‌یف وارد فاز فرسایشی شد.
بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار کمک غرب به اوکراین
آمریکا و اتحادیه اروپا تا به امروز کمک‌های گسترده‌ای به اوکراین ارائه داده‌اند:
از آغاز جنگ تا کنون، آمریکا حدود ۸۸ میلیارد دلار کمک شامل کمک‌های نظامی، مالی و بشردوستانه به اوکراین اختصاص داده‌است. از این مبلغ، حدود ۴۳ میلیارد یورو (تقریباً معادل ۴۷ میلیارد دلار) به کمک‌های نظامی از جمله تسلیحات پیشرفته، تانک‌ها و سیستم‌های دفاع هوایی اختصاص یافته‌است.
اتحادیه اروپا و کشورهای عضو خود مجموعاً حدود ۱۳۳ میلیارد دلار کمک مالی، نظامی، بشردوستانه و بازسازی ارائه کرده‌اند. این کمک‌ها شامل ۴۷ میلیارد دلار کمک نظامی و ۶۵ میلیارد دلار کمک مالی و بشردوستانه بوده‌است. همچنین، بسته‌هایی به ارزش ۵۰ میلیارد دلار برای بازسازی و حمایت‌های آینده تعهد شده‌است.
در مجموع کشورهای غربی تا کنون که نزدیک به سه سال از این بحران می‌گذرد، بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار در قالب کمک‌های نظامی، مالی و بشردوستانه به اوکراین ارائه کرده‌اند.
غرب چه تسلیحاتی در اختیار اوکراین قرار داد؟
آمریکا و کشورهای اروپایی طی جنگ اوکراین، طیف گسترده‌ای از تسلیحات مدرن را به این کشور ارسال کرده‌اند. این تسلیحات به منظور مقابله با نیروهای روسیه، حفاظت از زیرساخت‌ها و تقویت توانایی‌های نظامی اوکراین بوده‌اند.
از مهم‌ترین این کمک‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. سامانه‌های دفاع هوایی:
- پاتریوت، سامانه پدافند کوتاه‌برد تا میانبرد نروژی «ناسامز»، سیستم میانبرد «ایریس-تی» آلمان و آونجر برای دفاع در برابر موشک‌ها و پهپادهای روسیه
- سامانه‌های ضدهوایی مانند «گپارد» ساخت آلمان که در مقابله با پهپادها ارسال شده‌اند
۲. تجهیزات زرهی:
- تانک‌های پیشرفته مانند لئوپارد -۲ از آلمان، آبرامز از آمریکا و چلنجر ۲ از انگلیس
- خودروهای زرهی مانند Bradley، M113 و Stryker برای جابجایی نیروها و تقویت عملیات مکانیزه
۳. سلاح‌های ضدزره و ضدتانک:
- بیش از ۱۰ هزار سیستم جاولین و تعداد زیادی موشکهای ضدتانک مانند «تاو» (TOW) و سامانه‌های مین‌گذاری ضدزره
۴. سامانه‌های توپخانه و موشکی:
- هیمارس و بیش از ۲۰۰ عراده توپ ۱۵۵ میلی‌متری به همراه میلیون‌ها گلوله، شامل مهمات هدایت‌شونده مانند ایکسکالیبور
- راکت‌های ضدزره و سیستم‌های خمپاره‌انداز
۵. پهپادها و تجهیزات هوایی:
- پهپادهای نظارتی و تهاجمی از جمله Switchblade و Phoenix Ghost
- تجهیزات مربوط به موشکهای ضد تشعشع و سامانه‌های جنگ الکترونیک
۶. موشکهای ضد کشتی:
- موشکهای هارپون برای دفاع ساحلی و هدف قرار دادن کشتی‌های روسیه
۷. مهمات و پشتیبانی لجستیکی:
- میلیاردها گلوله و مهمات کوچک، تجهیزات پزشکی، سامانه‌های ارتباطی و ابزار مهندسی برای پاکسازی مین و موانع
جنگ روی نقشه چگونه پیش رفته است؟
تا این ماه (نوامبر)، روسیه حدود ۱۶-۱۸ درصد از خاک اوکراین را تحت کنترل خود دارد. این میزان شامل مناطق تصرف شده پس از حمله فوریه ۲۰۲۲ و بخش‌هایی از خاک اوکراین است که پیش‌تر در سال ۲۰۱۴ از جمله شبه‌جزیره کریمه به تصرف روس‌ها درآمده‌است.
در اوایل این جنگ، روسیه موفق به تصرف حدود ۲۷ درصد از خاک اوکراین شد اما در طول سال ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴، این میزان کاهش یافت. مناطق تصرف شده فعلی شامل بخش‌هایی از دونتسک، لوهانسک، زاپوریژیا و خرسون است؛ این مناطق معادل تقریباً ۹۰ هزار کیلومتر مربع از خاک اوکراین است و بخش عمده‌ای از آن شامل مناطق صنعتی و استراتژیک جنوب و شرق کشور می‌شود.
طی ماه‌های اخیر اما بیش از هر منطقه‌ای نام «کورسک» روسیه شنیده می‌شود. در اوت ۲۰۲۴، نیروهای اوکراینی عملیاتی گسترده در منطقه کورسک روسیه آغاز کردند و حدود ۱۱۰۰ کیلومتر مربع از خاک روسیه را برای مدتی کوتاه تصرف کردند. این عملیات که اولین حمله نظامی گسترده اوکراین به داخل خاک روسیه در طول جنگ بود، شامل تصرف ۲۸ شهرک در این منطقه می‌شد و پیشروی اوکراینی‌ها تا عمق ۱۲ کیلومتری و عرض ۴۰ کیلومتری ادامه داشت.
با این حال، گزارش‌هایی از بازپس‌گیری بخش‌هایی از این مناطق توسط نیروهای روسیه وجود دارد. روسیه تاکنون حدود نیمی از قلمروهای از دست رفته در جریان حمله غیرمنتظره اوکراین به «کورسک» را بازپس گرفته است.
بنابراین طبق آنچه رسانه‌ها، فرماندهان و نیروهای روسیه و اوکراین از وضعیت میدان نبرد گزارش می‌دهند، روسیه با برتری‌های نظامی و تعداد بالای نیروهایش دستاوردهایی در این جنگ کسب کرده اما این در حالی است که اوضاع برای ارتش اوکراین چندان رضایت‌بخش نیست و ارتش این کشور همچنان با کمبود مهمات و نیرو دست‌وپنجه نرم می‌کند.
روزنامه «تلگراف» در گزارشی با اشاره به پیروزی «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور منتخب آمریکا در انتخابات ریاست‌جمهوری و برنامه‌هایش برای خاتمه جنگ اوکراین می‌نویسد: «رئیس‌جمهور روسیه ۵۰ هزار نیرو برای بازپس‌گیری منطقه کورسک مستقر کرده است و احتمالاً پیش از مراسم تحلیف ترامپ، روسیه این منطقه را تماماً آزاد خواهد کرد.»
از تخریب پل‌های استراتژیک و زیرساخت‌ها تا ادعای حضور نظامیان کره‌شمالی
از ابتدای جنگ، نظامیان اوکراینی همواره از تاکتیک انفجار پل‌های استراتژیک استفاده می‌کنند که آخرین مورد آن اواخر مردادماه امسال رخ داد. در آن زمان مسکو تأیید کرد اوکراین در جریان یک حمله، سومین پل را در رودخانه «سِیم» در منطقه «کورسک» روسیه تخریب کرده‌است.
در مقابل شاهد حمله‌های شدید روسیه به زیرساخت‌های انرژی اوکراین به ویژه زیرساخت‌های مرتبط با برق این کشور هستیم. وزارت دفاع روسیه به تازگی اعلام کرد که نیروهای مسلح این کشور، زیرساخت‌های انرژی اوکراین که تأمین کننده انرژی برای عملیات‌های نظامی، فرودگاه‌ها و کارخانه‌های ساخت پهپاد بوده‌اند را مورد هدف قرار دادند.
وزارت دفاع روسیه در این بیانیه افزود که در این عملیات به ۱۶۵ منطقه و مقر نیروهای نظامی، انبار مهمات و تجهیزات نظامی اوکراین نیز حمله شده‌است.
به گفته مقامات دولتی در کی‌یف، مسکو با افزایش حملات پهپادی و موشکی خود، نیمی از ظرفیت انرژی اوکراین را از بین برده است. «آندری سیبی‌ها» وزیر امور خارجه اوکراین چند روز پیش در این باره گفت که روسیه در یکی از بزرگترین حملات هوایی خود، زیرساخت‌های انرژی این کشور را هدف قرار داده است.
به گفته مسئولان اپراتور انرژی اوکراین، این حمله‌های روسیه سبب «قطع اضطراری برق» در کی‌یف و منطقه اطراف آن، و همچنین در دو منطقه شرقی دونتسک و دنیپروپتروفسک شد. به گفته شهردار اودسا، جریان برق در بخش‌هایی از این شهر بندری واقع در جنوب اوکراین نیز قطع شده‌است. مقامات محلی در دیگر نقاط اوکراین از جمله در مرکز، غرب و جنوب این کشور نیز از حمله به زیرساخت‌های حیاتی و شبکه انرژی خبر داده‌اند.
موضوع خیلی مهم و در عین حال جنجالی طی ماه‌های اخیر به ادعای اوکراین و کشورهای غربی به حضور بیش از ۱۰ هزار نظامی کره شمالی برای کمک به روسیه در جنگ اوکراین برمی‌گردد.
نهادهای اطلاعاتی اوکراین مدعی هستند که حدود ۱۲ هزار سرباز کره شمالی شامل ۵۰۰ افسر و سه ژنرال در روسیه مستقر شده و در پایگاه‌های نظامی آموزش می‌بینند.
روزنامه «تلگراف» نیز با اشاره به ادعاهای غرب درخصوص حضور نیروهای کره شمالی در روسیه برای مبارزه با اوکراین می‌نویسد: «طبق معاهده نظامی دوجانبه میان پیونگ‌یانگ و مسکو، حدود ۱۲ هزار از تن از نیروهای کره شمالی احتمالاً طی روزهای آینده در نبرد کورسک در کنار روسیه علیه اوکراین خواهند جنگید.»
خبرگزاری رویترز به نقل از دو مقام آگاه که نام آنان فاش نشده، ادعا می‌کند که نیروهای کره شمالی از چهارم نوامبر (روز دوشنبه) وارد نبرد مستقیم با نیروهای اوکراینی در منطقه «کورسک» در غرب روسیه شده‌اند.
براساس گزارش‌ها، «کیم جونگ اون» رهبر کره شمالی فرمانی را برای تصویب معاهده مشارکت استراتژیک جامع میان پیونگ‌یانگ و مسکو امضا کرد.
طبق ماده ۴ این توافق‌نامه، در صورتی که یکی از طرفین مورد تهاجم مسلحانه هر کشور یا گروهی از کشورها قرار گیرد و در وضعیت درگیری قرار گیرد، طرف دیگر فوراً کمک‌های نظامی و سایر اشکال کمک را ارائه خواهد کرد که مطابق با ماده ۵۱ منشور سازمان ملل متحد و مطابق با قوانین روسیه و کره شمالی خواهد بود
چشم انداز جنگ با پیروزی ترامپ و طرح صلح تیم ترامپ
«دونالد ترامپ» در فضای رقابت‌های انتخاباتی طی سخنرانی‌های خود مدعی شده‌بود که اگر در دوره قبلی او به جای «جو بایدن» رئیس جمهور می‌شد، درگیری در اوکراین هرگز آغاز نمی‌شد و تاکید می‌کرد در صورت پیروزی مجدد در انتخابات، تنها طی ۲۴ ساعت مناقشه روسیه و اوکراین را پایان خواهد داد.
پس از پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، نگرانی‌های اوکراین درباره احتمال عدم حمایت واشنگتن از کی‌یف در جنگ با روسیه افزایش یافته‌است.
اگر چه ترامپ رسماً جزئیاتی از راه‌حل خود برای پایان دادن به جنگ اوکراین ارائه نکرده‌است اما ابعاد این طرح صلح به صورت قطره‌چکانی از سوی مشاوران وی رسانه‌ای می‌شود؛ ابعادی که برای زلسنکی و متحدان اروپایی وی چندان خوشایند نیست.
نشریه آمریکایی «نیوزویک» به تازگی با استناد به گزارش‌های رسیده از تیم مشاوران ترامپ، نوشته‌است که طرح این کشور برای پایان دادن به جنگ شامل اعزام نیروهای نظامی نخواهد بود.
گفته می‌شود که ایجاد منطقه غیرنظامی ۸۰۰ مایلی بین ارتش‌های روسیه و اوکراین یکی از ایده‌های رئیس‌جمهور منتخب برای پایان دادن به جنگ است.
به نوشته این نشریه آمریکایی، مشاوران ترامپ تشریح کرده‌اند که این طرح خط مقدم کنونی را مسدود می‌کند و اوکراین را از هرگونه جاه‌طلبی برای پیوستن به ناتو برای حداقل دو دهه کنار می‌گذارد و این در حالی است که آمریکا سلاح‌هایی را نیز در اختیار کی‌یف قرار می‌دهد.
برخلاف برخی گمانه‌زنی‌ها مبنی بر کمک نظامی و اعزام نیرو به اوکراین، روزنامه «وال استریت ژورنال» به نقل از یکی از اعضای تیم ترامپ گزارش داد که آمریکا نه تنها هیچ سربازی به اوکراین اعزام نخواهد کرد بلکه هزینه اجرای این طرح را نیز نخواهد پرداخت.
همچنین دو نفر از مشاوران سابق ترامپ طی مقاله‌ای اعتقاد خود را درباره سیاست‌های دولت ترامپ این گونه نوشتند که ایالات متحده باید به عرضه تسلیحات خود به اوکراین ادامه دهد اما این حمایت را مشروط به ورود کی‌یف به مذاکرات صلح با روسیه کند.
این مشاوران گفتند که اوکراین نباید امیدهای خود را برای بازگرداندن قلمرو خود از اشغال روسیه از دست بدهد، بلکه باید بر اساس خطوط مقدم فعلی مذاکره کند.
در مجموع اگر چه نشانه‌هایی از عزم و اراده در تیم ترامپ برای کاهش حمایت از اوکراین و پایان دادن به آنکه بیشتر به دلیل خلاصی آمریکا از بحران‌های خودساخته با هدف تمرکز بر رقابت با چین است، به چشم می‌خورد اما نمی‌توان انتظار حل سریع بزرگترین بحران جهان را داشت که اینک ۱۰۰۰ روز از عمر آن می‌گذرد.
