روز جهانی تلویزیون؛ «نگاهی به تاریخ تلویزیون در افغانستان» / گزارش افغانستان خبرگزاری بین المللی

شفقنا افغانستان – دیروز روز جهانی تلویزیون بود؛ رسانه‌ای که اکنون در افغانستان در آستانه‌ی خاموشی است، اما شهروندان افغانستان چه زمانی با تلویزیون آشنا شدند و این رسانه در این کشور با چه فراز و فرودهای مواجه بوده است؟

به گزارش خبرگزاری شفقنا – مرکز خبرنگاران افغانستان به مناسبت روز جهانی تلویزیون گفت که محدودیت‌ها بر تلویزیون‌ها در افغانستان «به‌شکل بی‌سابقه» افزایش یافته است.

این مرکز گفت که تنها در یک سال اخیر ۱۲ شبکه تلویزیونی یا به دستور مستقیم مقام‌های طالبان و یا به دلیل محدودیت‌های وضع شده از سوی این گروه، فعالیت خود را متوقف کرده است.

این مرکز همچنین گفت که از مجموع ۲۱ دستورالعمل طالبان علیه رسانه‌ها، هفت دستورالعمل متمرکز بر فعالیت تلویزیون‌ها و رسانه‌های تصویری صادر شده است.

با این محدودیت‌ها، شبکه‌های تلویزیونی در افغانستان اکنون در سراشیبی سقوط و خاموشی کامل قرار گرفته‌اند.

اما تلویزیون در افغانستان چه جایگاهی داشته‌ است و سرنوشت آن در تاریخ این کشور چگونه بوده است؟

«اولین تلویزیون افغانستان»

اولین تلویزیون در افغانستان در سال ۱۳۵۷ خورشیدی و در زمان ریاست جمهوری نورمحمد ترکی، نشرات خود را آغاز کرد.

نام این تلویزیون آن زمان «تلویزیون خلق افغانستان» بود که عمدتاً اخبار سیاسی، برنامه‌های سرگرمی و موسیقی پخش می‌کرد.

پیش از این تلویزیون، اولین رادیوی افغانستان در سال ۱۳۰۷ خورشیدی فعالیت خود را آغاز کرده بود، در اوایل نامش «رادیو کابل» بود و بعدها به «رادیو افغانستان» تغییر کرد.

پس از سقوط حکومت به رهبری حزب خلق افغانستان نام «تلویزیون خلق افغانستان» به «تلویزیون افغانستان» تغییر کرد و مجموعه‌ی «رادیو تلویزیون افغانستان» به‌وجود آمد.

برنامه‌های رادیو و تلویزیون افغانستان عمدتاً در مراکز چند شهر بزرگ این کشور قابل دسترس بود و ساکنان روستاها و ولایت‌ها، به تلویزیون و در شماری از مناطق حتا رادیو دسترسی نداشتند.

با روی کار آمدن حکومت مجاهدین و جنگ‌های داخلی، برنامه‌های رادیو و تلویزیون افغانستان کاهش یافت، اما متوقف نشد.

پس از آن که طالبان در سال ۱۹۹۶ میلادی بر افغانستان مسلط شدند، نشرات تلویزیون‌ افغانستان متوقف شد، اما فعالیت رادیو افغانستان مطابق سیاست‌ها و محدودیت‌های این گروه، ادامه یافت.

»رادیو و تلویزیون افغانستان» یک رسانه دولتی است و مدیران آن در دوره‌های مختلف از سوی وزارت اطلاعات و فرهنگ حکومت‌های مختلف تعیین شده است.

«ظهور تلویزیون‌های خصوصی و گسترش دسترسی به تلویزیون»

پس از سقوط طالبان در افغانستان و به‌وجود آمدن حکومت جدید، «رادیو و تلویزیون افغانستان» فعالیت خود را از سرگرفت و نام آن شد «رادیو تلویزیون ملی افغانستان».

این رسانه تا آن زمان تنها شبکه‌ی تلویزیونی در افغانستان بود و دیگر هیچ شبکه‌ی تلویزیونی در این کشور فعالیت نداشت.

با روی کارآمدن حکومت جدید و تغییر فضای سیاسی کشور، اولین تلویزیون خصوصی افغانستان به اسم «آیینه» در سال ۱۳۸۳ خورشیدی در شهر شبرغان در شمال افغانستان فعالیت خود را آغاز کرد.

این تلویزیون که با حمایت حزب جنبش ملی افغانستان به رهبری عبدالرشید دوستم راه اندازی شده بود، در ابتدا بیشتر به زبان‌های ازبیکی و ترکمنی و چند ولایت شمال افغانستان برنامه پخش می‌کرد، اما آهسته آهسته فعالیت خود را گسترش داد، در کابل نیز دفتر باز کرد و به زبان‌های فارسی و پشتو نیز پخش برنامه را آغاز کرد.

تلویزیون آیینه بیش از ۱۸ سال در افغانستان فعال بود، اما با تسلط دوباره طالبان بر افغانستان در سال ۱۴۰۰ خورشیدی، فعالیت خود را متوقف کرد.

پس از ظهور اولین تلویزیون خصوصی در افغانستان، ایجاد شبکه‌های تلویزیونی خصوصی در این کشور رونق گرفت و آهسته آهسته شبکه‌های متعددی آغاز به فعالیت کرد و تا پیش از تسلط طالبان شمار آنان به بیش از ۸۰ شبکه‌ی تلویزیونی می‌رسید.

همزمان با افزایش تعداد شبکه‌های تلویزیونی در افغانستان، دسترسی به تلویزیون نیز گسترش یافت و پای «جعبه جادو» به خانه‌های روستائیان افغانستان نیز باز شد.

ظهور تلویزیون‌های متعدد خصوصی، آزادی فعالیت آنان، تنوع برنامه‌ها و رویکردها، باعث شده بود افغانستان در رده‌بندی آزادی بیان، سرآمد کشورهای منطقه باشد و به یک الگوی از آزادی بیان و آزادی رسانه در منطقه تبدیل شود.

اما با ظهور مجدد طالبان، روند رشد رسانه و آزادی بیان در افغانستان متوقف شد و اکنون در حال عقب‌گرد به دهه ۱۹۹۰ میلادی است و در معرض خاموشی کامل قرار دارد.