بازگشت ترامپ و ديپلماسي پنهان تروييكاي اروپا

سه كشور اروپايي عضو برجام به دنبال بازگشت كمپين فشار حداكثري عليه ايران هستند؟

 شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي با حضور نمايندگان ۳۵ كشور، روز پنجشنبه و بامداد جمعه به وقت تهران قطعنامه‌‌اي را عليه برنامه هسته‌اي ايران تصويب كرد كه بار ديگر از تهران خواسته است «فورا» همكاري خود با نهاد پادماني را بهبود بخشد. اين قطعنامه همچنين خواستار ارايه گزارشي جامع با هدف فشار بر ايران براي ورود به مذاكرات جديد هسته‌اي شد. به ادعاي رويترز، بريتانيا، فرانسه، آلمان و ايالات متحده كه پيشنهاددهندگان اين قطعنامه بودند، طي ادعايي پيشنهاد لحظه آخري ايران براي محدود كردن ذخاير اورانيوم را ناكافي و غيرصادقانه توصيف كردند. 

در ادامه رويترز مدعي شد كه ايران معمولا به چنين قطعنامه‌هايي واكنش تند نشان مي‌دهد و پيش از آن نيز اعلام كرده بود كه به اين قطعنامه نيز متقابلا پاسخ خواهد داد. به گزارش رويترز، آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و ايران مدت‌هاست در باب مجموعه‌اي از مسائل اختلاف دارند، از جمله ادعاي اين نهاد پادماني درباره اورانيوم يافت ‌شده در سايت‌هايي كه مدعي‌اند ايران درباره آنها پاسخي نداده است. ممنوعيت ورود كارشناسان و بازرسان نهاد پادماني به ايران در سال گذشته نيز از جمله موارد اختلافي تهران و آژانس نيز است.

خبرگزاري رويترز كه مدعي است متن اين قطعنامه به دست او رسيده در ادامه آورده است: عباراتي مشابه قطعنامه نوامبر ۲۰۲۲ همچنان در اين قطعنامه تكرار شده و همچنين مجددا مدعي است توضيح ايران درباره آثار اورانيوم و اجازه دادن به آژانس براي نمونه‌برداري‌هاي لازم، ضروري و فوري است. اين در حالي است كه قطعنامه ماه ژوئن امسال نيز همين موارد را مطرح كرده بود.

به ادعاي رويترز متن قطعنامه جديد از نهاد پادماني خواسته است كه «ارزيابي جامع و به‌‌روزشده‌اي درباره احتمال وجود يا استفاده از مواد هسته‌اي اعلام نشده در ارتباط با مسائل برجسته گذشته و حال برنامه هسته‌اي ايران، از جمله ارايه گزارشي كامل از ميزان همكاري ايران با آژانس در اين زمينه‌ها منتشر كند.»

در ادامه گزارش ادعايي رويترز آمده است كه كشورهاي غربي اميدوارند اين گزارش كه قرار است تا بهار ۲۰۲۵ ارايه شود، ايران را تحت فشار قرار دهد تا وارد مذاكراتي براي اعمال محدوديت‌‌هاي جديد بر فعاليت‌هاي هسته‌اي خود شود؛ هر چند كه به باور اين كشورها محدوديت‌ها احتمالا به اندازه توافق ۲۰۱۵ با قدرت‌هاي بزرگ جامع نخواهند بود. گفتني است با توجه به اينكه ترامپ قرار است در ژانويه رسما كار دولت خود را آغاز كند و همزمان ايران نيز غني‌سازي اورانيوم را بسيار فراتر از محدوديت‌هاي توافق انجام داده است، مشخص نيست كه آيا ترامپ از مذاكرات در راستاي تعيين محدوديت‌‌هاي جديد تا پيش از لغو محدوديت‌هاي توافق ۲۰۱۵ در اكتبر 2025 حمايت خواهد كرد يا خير. به ادعاي رويترز اگر تا آن زمان محدوديت‌هاي جديدي مورد توافق قرار نگيرد، اين گزارش مي‌تواند براي تقويت مكانيسم ادعايي موسوم به «اسنپ‌بك» استفاده شود. بر اساس توافق ۲۰۱۵، اين مكانيسم به شوراي امنيت سازمان ملل ارجاع شده و تحريم‌هاي لغو شده طبق توافق مي‌توانند مجددا بازگردند.

به گزارش رويترز، قطعنامه ادعايي در شرايطي به تصويب رسيده است كه گروسي روز چهارشنبه طي كنفرانس خبري خود اعلام كرد كه ايران با محدوديت غني ‌شدن اورانيوم خود تا سطح ۶۰ درصد موافقت كرده است. او در همان روز نيز اعلام كرد كه اين اقدام گامي ملموس در جهت درست است و تصويب قطعنامه مي‌تواند اين پيشرفت را تضعيف كند. گفتني است هر گونه اقدام ايران در زمينه محدوديت غني‌سازي اورانيوم مشروط به لغو اين قطعنامه بوده است. همزمان و لحظاتي پس از تصويب اين قطعنامه وزارت امور خارجه و سازمان انرژي اتمي ايران با انتشار بيانيه‌اي مشترك اعلام كردند كه دستورات جديدي براي فعال‌سازي سانتريفيوژهاي پيشرفته و جديد كه براي غني‌سازي اورانيوم استفاده مي‌شوند، صادر شده است. نيويورك‌تايمز اما ساعاتي پيش از تصويب قطعنامه در نشست شوراي حكام طي گزارشي آورده است ايران پيش از اين هشدار داده بود كه در صورتي كه قطعنامه به تصويب اعضاي شوراي حكام برسد قطعا به آن پاسخي فوري خواهد داد و در اين شرايط خود را ملزم به پيروي از پيشنهادها براي محدود كردن غني‌سازي نمي‌داند.

پيش‌تر الي گرانمايه، كارشناس مسائل ايران در شوراي امور خارجه اروپا در گفت‌وگو با نيويورك‌تايمز مدعي شد: تروييكاي اروپايي به دنبال اين است كه به ترامپ نشان دهد خواهان همصدايي با او جهت احياي كمپين فشار حداكثري است. علاوه بر اين تروييكاي اروپايي نمي‌خواهد رييس‌جمهور جديد امريكا براي توافق احتمالي با تهران آنها را ناديده بگيرد، چراكه به ادعاي نيويورك‌تايمز همچنان اين مفروض وجود دارد كه ترامپ مجددا سياست موسوم به فشار حداكثري را با هدف تضعيف اقتصاد ايران در دستور كار قرار دهد و در ادامه با ورود به توافقي جديد و البته متفاوت و جامع‌تر از برجام محدوديت‌هاي اعمالي بر برنامه هسته‌اي ايران را گسترش خواهد داد.
لارنس نورمن، خبرنگار وال استريت ژورنال نيز با انتشار يادداشتي مدعي است هر گام جديد ايران براي پيشبرد برنامه هسته‌اي خود مي‌تواند تنش‌ها بين ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و واشنگتن در آستانه بازگشت ترامپ به كاخ سفيد را تشديد كند.به ادعاي نورمن، قطعنامه ادعايي اخير مي‌تواند سكوي پرشي براي قطعنامه ادعايي عدم پايبندي ايران در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي باشد؛ اقدامي كه در صورت عدم تفاهم با ايران، موضوع را براي بررسي تا تابستان آينده به شوراي امنيت سازمان ملل ارسال مي‌كند.ديپلمات‌هاي غربي مدعي‌اند كه اين اقدام راه را براي قدرت‌هاي اروپايي باز مي‌كند تا تحريم‌هاي بين‌المللي عليه ايران را مجددا اعمال كنند، گزينه‌اي كه در توافق هسته‌اي كه در اكتبر 2025 منقضي مي‌شود، تعريف شده است.فعال كردن اسنپ‌بك (يا مكانيسم ماشه) عملا بقاياي توافق هسته‌اي 2015 را از بين مي‌برد. مقامات ايراني گفته‌اند كه اين ماجرا مي‌تواند آنها را به خروج از معاهده بين‌المللي منع گسترش سلاح‌هاي هسته‌اي سوق دهد.با اين همه به ادعاي نورمن ديپلمات‌هاي اروپايي درصدد هستند تا از گزينه اكتبر 2025 به عنوان ضرب‌الاجلي براي فشار به تهران براي توافق جديد كه برنامه هسته‌اي ايران را محدود مي‌كند، استفاده كنند.

در اين ميان گروهي ديگر از ناظران مي‌گويند اين احتمال نيز وجود دارد كه ايران به منظور خنثي‌سازي فشارهاي اقتصادي و نيز شرايط ملتهب منطقه، تنش‌زدايي را در دستور كار قرار دهد و همچنين استراتژي جديدي را براي عبور از تحريم‌ها تعريف كند. در اين زمينه دو گفتمان مهم در اين شرايط در ميان ايرانيان مطرح شده است؛ گفتماني كه خواهان تجديدنظر در دكترين هسته‌اي ايران است و گفتماني كه معتقد است مي‌توان با درنظر گرفتن خطوط قرمز تعيين شده به مسير تنش‌زدايي و رايزني با غربي‌ها پايان داد.به ادعاي برخي ناظران، اما همچنان رايزني ايران با كشورهاي اروپايي در خصوص توافق احتمالي و جديد تهران با واشنگتن گزاره محتملي است . در عين حال بايد گفت كه ذيل ادعاهاي مطرح شده در خصوص مذاكرات احتمالي ايران با اروپا و امريكا، تهران به دنبال توافقي خواهد بود كه بتواند از طريق آن منافع اقتصادي‌اش را تامين كند و علاوه بر اين مانع از حمله احتمالي (ادعايي) امريكا و اسراييل به تاسيسات نفتي و هسته‌ايش شود.

نيويورك‌تايمز در اين باره نوشته: در شرايط كنوني رايزني ايران با ترامپ شايد تنها و آخرين گزينه براي تنش‌زدايي چندين ساله تهران و واشنگتن باشد. اين در حالي است كه محافظه‌كاران در ايران بر اين باورند كه غرب غيرقابل اعتماد است. به ادعاي نيويورك‌تايمز فارغ از غالب بودن يكي از اين دو ديدگاه مساله پايبندي يا عدم پايبندي به پيمان ان‌پي‌تي و پس از آن ورود بازرسان نهاد پادماني به تهران مساله ديگري است. اين نگراني در واشنگتن و بروكسل همچنان وجود دارد كه تحت فشار گذاشتن ايران مي‌تواند از يك طرف حضور اين كشور در ان‌پي‌تي را تحت تاثير قرار خواهد داد و از طرفي مي‌تواند توازن هسته‌اي در منطقه را تحت تاثير قرار داده و به رقابت تسليحاتي در منطقه دامن بزند.