رویداد۲۴ | مهسا زرگری: روزه یا صوم به زبان عربی به معنای خودداری از خوردن و آشامیدن و برخی فعالیت‌های دیگر از اذان صبح تا اذان مغرب است و این عمل به منظور پیروی از فرمان خداوند انجام می‌شود. روزه یکی از فروع دین اسلام و از ارکان پنج‌گانه آن به شمار می‌آید و در ادیان پیش از اسلام نیز وجود داشته است.
چگونه باید روزه گرفت؟
روزه یعنی از اذان صبح تا اذان مغرب به دلیل اطاعت از دستور خدا از چیز‌هایی که خدا منع کرد پرهیز کنند تا در پی این عمل به خدا نزدیک و نزدیک‌تر شوند. بدین ترتیب فرد پس از نیت روزه قبل از اذان صبح تصمیم می‌گیرد که تا اذان مغرب از مصرف نوشیدنی ها، غذا و مبطلات روزه خودداری نماید.
مبطلات روزه چه چیز‌هایی هستند؟
مواردی که باعث باطل شدن روزه می‌شون شامل موارد زیر است:
-خوردن و آشامیدن
-آمیزش جنسی
-دروغ بستن بر خدا، پیامبر و امامان معصوم
-رساندن غبار غلیظ به حلق
-باقی ماندن بر جنابت، حیض و نفاس تا اذان صبح
-استمناء (خودارضایی)
-تنقیه کردن با مایعات
-فروبردن تمام سر در آب
-استفراغ کردن
-نیت قطع روزه یا نیت انجام یکی از مبطلات آن
آثار روزه گرفتن
در منابع دینی، آثار اخلاقی و معنوی متعددی برای روزه بیان شده است، از جمله:
کسب تقوا: روزه موجب تقویت تقوا در فرد می‌شود.
سپر آتش دوزخ: روزه‌داری به عنوان محافظی در برابر عذاب الهی معرفی شده است.
کفاره گناهان: روزه به عنوان وسیله‌ای برای جبران گناهان شناخته می‌شود.
زکات بدن: روزه به پاکسازی جسم و روح کمک می‌کند.
دوری از شیطان: روزه‌داری به دوری از وسوسه‌های شیطانی می‌انجامد.
همچنین، روزه‌داری آثار جسمی و روانی مثبتی مانند کاهش اضطراب و افسردگی، افزایش عزت نفس و پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی دارد.
انواع روزه
از نظر فقهی، روزه به چهار دسته تقسیم می‌شود: واجب، مستحب، مکروه و حرام. روزه ماه رمضان به عنوان یکی از روزه‌های واجب شناخته می‌شود.
روزه‌های واجب
۱- روزه ماه مبارک رمضان
۲- روزه قضا
۳- روزه کفاره
۴- روزه قضای پدر و مادر
۵- روزه مستحبی که به واسطه نذر و عهد و قسم واجب شده است.
۶- روزه روز سوم ایام اعتکاف
۷- روزه بدل از قربانی در حج تمتع (اگر حاجی در حج، قدرت بر قربانی نداشته و نتواند قرض کند باید به جای آن ۱۰ روز روزه بگیرد که ۳ روز آن را در سفر حج و ۷ روز آن را در وطنش می‌گیرد.)
افطار یا باز کردن روزه
افطار، به معنای شکستن یا بازکردن روزه است. بر اساس دیدگاه فقیهان شیعه، روزه‌دار باید تا مغرب شرعی (اذان مغرب) صبر کند و پس از آن افطار کند. در روایات آمده است که خواندن دعا و تلاوت سوره قدر هنگام افطار مستحب است و همچنین شکستن روزه با آب، شیر و خرما توصیه می‌شود.
به گزارش روایات، افطاری‌دادن به روزه‌داران از فضیلت ویژه‌ای برخوردار است. در خطبه شعبانیه، پیامبر (ص) فرموده‌اند که پاداش افطاری‌دادن به یک مؤمن در ماه رمضان برابر با ثواب آزاد کردن یک بنده است و این عمل باعث آمرزش گناهان می‌شود.
فلسفه وجوب روزه
مفسران با استناد به عبارت «لعلکم تتقون» در آیه مربوط به روزه، فلسفه این عبادت را رسیدن به تقوا می‌دانند. در روایتی از کتاب علل الشرایع، فلسفه روزه، چشاندن سختی و رنج گرسنگی به ثروتمندان برای ایجاد همدلی و ترحم به فقیران ذکر شده است. همچنین در روایتی دیگر، علت واجب شدن روزه ماه رمضان به ماجرای حضرت آدم مربوط می‌شود؛ به این معنی که پس از خوردن از شجره ممنوعه، اثر آن تا ۳۰ روز در شکم او باقی ماند و بنابراین خداوند سی روز روزه را بر نسل او واجب کرد. امام رضا (ع) نیز در روایتی به یادآوری روز قیامت و سختی‌های آن به عنوان فلسفه وجوب روزه اشاره کرده است. برخی نیز سلامتی جسم را از دیگر فلسفه‌های روزه‌داری می‌دانند و آن را به روایت «صوموا تَصِحّوا» (منسوب به پیامبر) مستند می‌کنند.
پیشینه روزه‌داری
طبق آیه ۱۸۳ سوره بقره، روزه در ادیان پیش از اسلام نیز وجود داشته است. در تورات و انجیل، گزارش‌هایی از روزه‌گرفتن اقوام پیشین ذکر شده است. به عنوان مثال، حضرت موسی (ع) پیش از دریافت الواح، چهل روز و شب روزه گرفت. همچنین در قرآن از روزه‌داری زکریا (ع) و حضرت مریم (س) یاد شده و در روایات نیز به روزه در ادیان پیش از اسلام اشاره شده است. همچنین گفته می‌شود که اقوامی مانند مصریان، یونانیان، رومیان و هندیان قدیم نیز روزه‌داری داشته‌اند.
بر اساس منابع اسلامی، روزه ماه رمضان در دوم یا ۲۸ شعبان سال دوم قمری، ۱۳ روز پس از تغییر قبله، واجب شد. این دستور و برخی احکام مربوط به آن در قرآن آمده است. در آغاز تشریع حکم روزه، روزه‌داران تنها تا پیش از خوابیدن مجاز به غذا خوردن بودند و رابطه جنسی در تمام ماه رمضان حرام بود، اما این دو حکم بعداً نسخ شد.
مکروهات روزه
-فقیهان برخی اعمال را در حال روزه مکروه می‌دانند، از جمله:
-لمس، بوسیدن و ملاعبه با همسر
-سرمه کشیدن
-هر عملی که موجب ضعف شود
-بوییدن گل‌ها
-مرطوب کردن لباس
-هر کاری که منجر به خون‌آلود شدن دهان شود، مانند دندان‌کشیدن
