آتش‌بس ۶۰ روزه؛ مصالحه‌ای تاکتیکی یا مقدمه‌ای برای تنش‌های جدید؟

فرارو- در روز‌های اخیر، تلاش‌های دیپلماتیک برای برقراری آتش‌بس میان اسرائیل و حزب‌الله لبنان به مراحل نهایی نزدیک شده است. بر اساس گزارش‌ها، جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا و امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، قرار است ظرف ۳۶ ساعت آینده این آتش‌بس را اعلام کنند. کابینه اسرائیل در نظر دارد برای بررسی و تصویب آتش‌بسی که به طور موقت به درگیری‌ها با حزب‌الله لبنان پایان می‌دهد، تشکیل جلسه دهد.

به گزارش سرویس بین‌الملل فرارو، بر اساس گزارش‌های رسانه‌ای، این آتش‌بس پیشنهادی برای دوره‌ای ۶۰ روزه تنظیم شده و شامل خروج نیرو‌های اسرائیلی از لبنان است. در مقابل، حزب‌الله متعهد می‌شود حضور خود را در جنوب رودخانه لیتانی، حدود ۳۰ کیلومتر شمال مرز بین‌المللی، خاتمه دهد و نیرو‌های ارتش لبنان جایگزین شوند.

نقش آمریکا و فرانسه در تسهیل آتش‌بس و ضمانت‌های امنیتی برای اسرائیل

انتظار می‌رود وزرای اسرائیلی روز سه‌شنبه درباره این توافق رأی‌گیری کنند. بر اساس گزارش هاآرتص و نقل قول خبرگزاری رویترز از یک مقام ارشد اسرائیلی، هدف این جلسه تصویب متن توافق است. همچنین، گزارش‌هایی از منابع لبنانی نشان می‌دهد که آمریکا و فرانسه به زودی این آتش‌بس را اعلام خواهند کرد. شبکه ۱۲ اسرائیل از جزئیات احتمالی توافق پرده برداشته که شامل موارد زیر است:

الف) آتش بس متقابل

ب) حضور نیرو‌های اسرائیلی در لبنان برای ۶۰ روز و جایگزینی نیرو‌های لبنانی به جای نیرو‌های اسرائیلی پس از خروج آنها

ج) عدم ایجاد منطقه حائل تحت اشغال اسرائیل در جنوب لبنان

د) نظارت یک کمیته پنج‌کشوری به رهبری آمریکا بر اجرای آتش‌بس

ه) نظارت دولت لبنان بر خرید و تولید تسلیحات در کشور

همچنین آمریکا نامه‌ای صادر خواهد کرد که حق اسرائیل برای حمله به لبنان در صورت نقض توافق توسط حزب‌الله را تأیید می‌کند. گفته شده بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، به طور اصولی با این توافق موافقت کرده است. از سوی دیگر، الیاس بو صعب، معاون رئیس پارلمان لبنان، گفته است که «مانع جدی» برای این آتش‌بس وجود ندارد مگر اینکه نتانیاهو نظر خود را تغییر دهد. دفتر ریاست‌جمهوری فرانسه در بیانیه‌ای اعلام کرد که مذاکرات برای آتش‌بس «پیشرفت قابل توجهی داشته است» و ابراز امیدواری کرد که «طرف‌های درگیر هرچه زودتر از این فرصت استفاده کنند.»

با وجود پیشرفت دیپلماتیک، تنش‌ها به شدت افزایش یافته است. در طول آخر هفته، اسرائیل یکی از بزرگ‌ترین حملات هوایی خود را انجام داد که به کشته شدن دست‌کم ۲۹ نفر در بیروت منجر شد. حزب‌الله نیز در پاسخ، یکی از سنگین‌ترین حملات موشکی خود را با شلیک ۲۵۰ موشک به اسرائیل انجام داد. وزارت بهداشت لبنان اعلام کرد که حملات اسرائیل در روز دوشنبه ۳۱ کشته و ۶۲ زخمی در سراسر این کشور برجای گذاشته است. بر اساس گزارش‌ها، طی یک سال گذشته بیش از ۳،۷۵۰ نفر کشته و بیش از یک میلیون نفر از خانه‌های خود آواره شده‌اند.

انتقاد اعضای حزب لیکود از توافق آتش‌بس: نگرانی از امتیازات استراتژیک به حزب‌الله

با این حال، ایتامار بن‌گویر، وزیر امنیت ملی اسرائیل، با این آتش‌بس مخالفت و تأکید کرده است که جنگ باید تا «پیروزی کامل» ادامه یابد. او از نتانیاهو خواسته است که این توافق را متوقف کند. بن‌گویر اظهار داشت: «توافق با لبنان اشتباهی بزرگ است. فرصتی تاریخی برای ریشه‌کن کردن حزب‌الله از دست می‌رود. همان‌طور که پیش‌تر درباره غزه هشدار دادم، اکنون نیز هشدار می‌دهم: آقای نخست‌وزیر، هنوز دیر نشده که این توافق را متوقف کنید! باید تا پیروزی کامل ادامه دهیم!»، اما برخلاف مذاکرات مربوط به آزادی گروگان‌ها و آتش‌بس در غزه، تهدید به فروپاشی دولت نکرده است.

در پی تصمیم بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، برای امضای توافق آتش‌بس با لبنان، برخی از اعضای حزب لیکود انتقاداتی را مطرح کرده‌اند. آنها معتقدند که نتانیاهو با این اقدام در تلاش است تا افکار عمومی و شورای امنیت سازمان ملل را راضی کند، اما این توافق تضمینی برای توقف حملات حزب‌الله به شمال اسرائیل نخواهد بود. بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی اسرائیل، در این باره اظهار داشت: «هیچ توافقی وجود ندارد. اگر هم امضا شود، به اندازه کاغذی که روی آن نوشته شده ارزش خواهد داشت. مهم نیست. آنچه اهمیت دارد این است که ما آنها را متلاشی کرده‌ایم و به متلاشی کردن آنها ادامه خواهیم داد.»

دَن ایلیوز، نماینده حزب لیکود در کنست، مخالفت خود را با توافق آتش‌بس در حال شکل‌گیری بین اسرائیل و لبنان ابراز کرده است. وی معتقد است که این توافق به حزب‌الله امتیازات استراتژیک می‌دهد و امنیت اسرائیل را به خطر می‌اندازد. ایلیوز در پستی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) نوشت: «به‌جای بهره‌برداری از ضعف حزب‌الله، توافق در حال شکل‌گیری به این سازمان دستاورد‌های استراتژیک می‌دهد و امنیت اسرائیل را به خطر می‌اندازد.» وی همچنین نگرانی خود را از اتکای این توافق به مکانیزم‌های نظارتی بین‌المللی ابراز کرد و گفت که این مکانیزم‌ها در گذشته ضعیف و ناکارآمد بوده‌اند.

مخالفت دَن ایلیوز با توافق در حال شکل‌گیری به نگرانی‌هایی می‌پیوندد که توسط دیگر اعضای حزب لیکود درباره این توافق مطرح شده است. از جمله این افراد، آمیت هالوی، نماینده کنست است که به روزنامه معاریو گفت: «توافق گزارش‌شده سؤالات جدی مطرح می‌کند. ما دقیقاً چه چیزی را توافق می‌کنیم؟ به نظر می‌رسد که ما در حال مشروعیت بخشیدن به جایگاه حزب‌الله در لبنان و ادامه کنترل آن بر پارلمان و دولت هستیم. اسرائیل نباید به چیزی کمتر از حذف حزب‌الله رضایت دهد.»

موشه سعدا، دیگر نماینده حزب لیکود، نیز با توافق در حال شکل‌گیری مخالفت کرد و گفت: «دولت اسرائیل هیچ مجوزی از سوی مردم برای تسلیم شدن در برابر این حزب الله و باقی گذاشتن این تهدید برای شهروندان ندارد. حزب‌الله باید منهدم و شکست داده شود، نه اینکه با آن مصالحه شود یا توافقاتی امضا شود که حتی ارزش کاغذی که روی آن نوشته شده را ندارد. تجربه گذشته نشان داده که هرگونه تسلیم و عقب‌نشینی اسرائیل تنها دور جدیدی از جنگ را دعوت کرده و امنیت شهروندان اسرائیلی را به قمار می‌گذارد.»

چالش‌های داخلی نتانیاهو برای معرفی توافق به مردم و پایگاه راست‌گرا

اما در نقطه مقابل، شلومو فیلبِر، یکی از مقامات نزدیک به بنیامین نتانیاهو، در شبکه اجتماعی ایکس پستی منتشر کرد و گفت: «اسرائیل به یک استراحت از جنگ نیاز دارد.» او دلایل خود را نیز تشریح کرد. فیلبِر استدلال کرد که بستن جبهه شمالی به توافقی برای بازگرداندن اسرا و برقراری آتش‌بس در جنوب کمک می‌کند.  به گفته منابع نزدیک به نتانیاهو، پیام‌رسانی از سوی حامیان و طرفداران او بخشی از تلاش برای کاهش واکنش پایگاه راست‌گرای حزب لیکود نسبت به این توافق است.

یک اظهار داشت: «نتانیاهو قصد دارد توافق را با استفاده از دلایل دیپلماتیک به مردم معرفی کند و آنها را به ضرورت آن یعنی نیاز به برقراری آتش‌بس پیش از آغاز ریاست‌جمهوری ترامپ در ژانویه و اجتناب از مواجهه شدید با دولت بایدن در ماه‌های پایانی آن متقاعد سازد.» این منابع اضافه کردند که نتانیاهو و حامیانش بر مواردی مانند حفظ آزادی عمل عملیاتی ارتش اسرائیل (IDF) و جداسازی جبهه‌های شمالی و جنوبی تأکید خواهند کرد. همچنین، این توافق به‌عنوان راهی برای ارائه تسکین به نیرو‌های ذخیره و چیزی که خود ارتش اسرائیل به دلیل کمبود نیرو به آن فشار آورده است، مطرح خواهد شد.

فرصت ۶۰ روزه برای بازآرایی نیرو‌های دفاعی اسرائیل و آمادگی برای درگیری‌های احتمالی آینده

توافق آتش‌بس نزدیک بین اسرائیل و لبنان به معنای «پایان جنگ» نیست و بر اساس واقعیت‌های میدانی مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت، یک مقام دیپلماتیک شامگاه دوشنبه اعلام کرد. زمان‌بندی این توافق به دلایل متعددی انجام شده است. نخست، نگرانی از اتخاذ تصمیم یک‌جانبه توسط شورای امنیت سازمان ملل که ممکن بود اسرائیل را مجبور به توقف عملیات خود در جنوب لبنان کند. دوم، این توافق به اسرائیل این امکان را می‌دهد که طی دو ماه، درست پس از روی کار آمدن دولت جدید در ایالات متحده، وضعیت را مجدداً ارزیابی کند.

سوم، این توافق ممکن است به حماس فشار وارد کند، چرا که این گروه را در نبرد با اسرائیل تنها خواهد گذاشت. این امر می‌تواند زمینه‌ساز پیشرفتی در مذاکرات برای بازگرداندن گروگان‌های اسرائیلی که توسط حماس در غزه نگهداری می‌شوند، باشد عامل دیگری که در این توافق نقش داشته، این است که آتش‌بس ۶۰ روزه به نیرو‌های دفاعی اسرائیل (IDF) فرصت می‌دهد تا خود را بازآرایی کرده و برای درگیری‌های احتمالی آینده آماده شوند.

نتیجه گیری

توافق آتش‌بس پیشنهادی بین اسرائیل و حزب‌الله لبنان، با وساطت آمریکا و فرانسه، فرصتی برای کاهش موقت تنش‌ها و بازآرایی نیرو‌های طرفین فراهم می‌کند. این توافق شامل آتش‌بس متقابل، خروج نیرو‌های اسرائیلی از لبنان و نظارت بین‌المللی است که می‌تواند زمینه‌ساز آرامش نسبی شود.

با وجود حمایت دیپلماتیک از آتش‌بس، اختلافات داخلی در اسرائیل برجسته است. مخالفان راست‌گرای لیکود نگران امتیازات استراتژیک به حزب‌الله هستند و به ضعف مکانیزم‌های نظارتی اشاره دارند. در مقابل، نتانیاهو و حامیانش بر ضرورت بازسازی داخلی و کاهش فشار بر ارتش تأکید دارند.

این توافق اگرچه به معنای پایان درگیری‌ها نیست، اما می‌تواند فرصتی برای مدیریت بحران‌های منطقه‌ای و آماده‌سازی طرفین برای سناریو‌های آینده باشد. ضمانت‌های امنیتی آمریکا برای اسرائیل و محدودیت‌های تسلیحاتی در لبنان نیز بخشی از استراتژی بلندمدت است.