ویترین وفاق زیر ذره‌بین
جام جم . ۱۴۰۳/۹/۷، ۱۰:۱۸
دولت درآستانه تکمیل فرآیند انتخاب استانداران جدید است وهمان‌طور که عبدا...مومنی، وزیر کشور، خبر داده، تکلیف سه‌استان باقی‌مانده نیز همین روزها مشخص می‌شود تا بالاخره بخش عمده انتصابات بالادستی در دولت نهایی شده باشد.
نگاهی اجمالی به روندی که دولت هم در انتخاب کابینه و استانداران و هم در تعامل با احزاب مختلف و همین‌طور در عرصه گفتمان‌سازی و ادبیات سیاسی طی کرده، بیانگر تلاش مسعود پزشکیان برای ریل‌گذاری جدیدی در امر سیاست‌ورزی در سپهر سیاسی ایران است که حول محور شعار وی درباره دولت وفاق ملی شکل می‌گیرد، اگرچه طبیعت یک نظام مردم‌سالار است که بخشی از هر‌دو جریان سیاسی با متر و معیار خود درباره مفاهیم و مصادیق وفاق سخت بگیرند و دولت را در تحقق شعار خود ناکام معرفی کنند.
اصولگرا یا اصلاح‌طلب؟
اگرچه ممکن است درباره نحوه تقسیم قدرت در کابینه و انتخاب برخی چهره‌ها همچنان ملاحظات و انتقادات خاصی وجود داشته باشد و این تضارب آرا از‌جمله لوازم یک دموکراسی است اما به‌هر‌حال رصد تحولات دولت در فرآیند چهار‌ماهه انتصابات نشان می‌دهد که مسعود پزشکیان به‌رغم این‌که از میانه جناح موسوم به اصلاح‌طلبان وارد صحنه سیاست شد، اما در امر تقسیم قدرت در‌حد بضاعت و البته طبیعتا با اعمال برخی سلایق خاص خود و در‌نهایت با لحاظ چارچوب قوانین بالادستی، افرادی از هر‌دو جناح سیاسی و همین‌طور از قومیت‌ها و مذاهب را به‌عنوان اعضای کابینه به فضای سیاسی ایران معرفی کرده است که با رویه معمول یکدست‌سازی قدرت توسط رؤسای قوه مجریه متفاوت است. البته برخی معتقدند که باید کلیت دولت آقای پزشکیان را در مجموع اصلاح‌طلب دانست و وجود چند چهره اصولگرا به‌معنای وفاق نیست و حتی نمی‌توان دولت وی را از نوع یک دولت ائتلافی رایج در فضای چند‌حزبی دانست اما اگر از‌منظر حزبی خارج شویم، تلاش دولت برای تنظیم مسیر خود براساس قطب‌نمای وفاق مشهود است. مسعود پزشکیان نه فقط در انتصابات کابینه با انتخاب چهره‌های عموما میانه‌رو و اصلاح‌طلب بلکه با ابقا و انتخاب برخی مسئولان اصولگرا و همین‌طور استارت‌زدن گفت‌وگوهای دوره‌ای با احزاب و فعالان سیاسی مهم نشان داده که به امر مذاکره و تعامل، قبل از خارج، در داخل هم پایبند است.در حالی‌که انتخاب چهره‌هایی مانند محمد‌جواد ظریف به‌عنوان معاون راهبردی رئیس‌جمهور همچنان مورد انتقاد برخی چهره‌های اصولگرا قرار‌دارد اما از سوی دیگر برخی اصلاح‌طلبان هم بر باقی‌ماندن یا ورود چهره‌های جدید اصولگرا به دولت پزشکیان تاخته و می‌تازند و بعضی از بخش‌های تندروتر این جریان تلاش کرده‌اند کابینه را «تحمیلی» بخوانند و این نگرانی را القا کنند که چون همه کابینه سهم طیف مطلوب آنها نشده، دولت ممکن است با ناکارآمدی و حتی دلسردی مردم روبه‌رو شود! همین جنس انتقادات از دو‌سو کم‌و‌بیش در‌مورد امتداد دولت در سطح استان‌ها، یعنی انتخاب استانداران وجود دارد اما به‌نظر می‌رسد دولت از‌سویی با اتخاذ یک رویکرد تدریجی و همین‌طور با عدم ورود به پاسخگویی منتهی به حاشیه‌سازی و قطبی‌سازی تا اینجا مسیر مد‌نظر خود را با طمانینه قابل‌ملاحظه‌ای پیگیری کرده است.به‌طور خاص، در سطح استانداران، جایی که دولت احتمالا احساس کرده میتواند با هیاهوی کمتری عمل کند، با معیار بومی و اقلیت مذهبی‌بودن، به‌طور مشخص در سیستان، وفاقگرایی خود را به نمایش گذاشته است. نهم آبان پزشکیان با انتخاب منصور‌بیجار به‌عنوان اولین استاندار بلوچ و سنی‌مذهب ایران که سلسله‌مراتب قدرت را با مسئولیت‌های مختلف در حوزه‌های اجرایی و عمرانی در این استان تجربه کرده، این سیگنال را صادر کرد که می‌خواهد ریل جدیدی را که در سیاست در ایران بنا گذاشته، پی بگیرد. این گام معنادار با سفر هفته پیش رئیس‌جمهور به سیستان و بلوچستان به‌عنوان اولین مقصد سفر استانی خود و دیدار با شخصیت‌های مذهبی، تکمیل شد.در اینجا البته باید این نکته را در‌نظر داشت که در انتخاب کابینه، مجلس با وجود اکثریت اصولگرا در مواجهه با دولت نهایت همکاری خود را نشان داد تا مشخص شود اگرچه شاید مبدع وفاق پزشکیان باشد اما عامل اول آن قوه مقننه بود که به مفهوم وفاق عمق و قوت بیشتری بخشید.
کمک‌خواهی از همه جریانات کشور
در تازه‌ترین دیدار از سلسله‌دیدارهای رئیس‌جمهور با احزاب، شامگاه دوشنبه اعضای شورای مرکزی خانه احزاب ایران با رئیس‌جمهور دیدار کردند.هفت نفر از دبیران کل احزاب اصولگرا، هفت نفر از دبیران کل احزاب اصلاح‌طلب و هفت نفر از دبیران کل احزاب مستقلین و اعتدالگرایان حضور داشتند و به نمایندگی از این سه جریان سیاسی کشور، چهار دبیرکل از هر‌کدام از این احزاب سیاسی سخنرانی کردند.رئیس‌جمهور در این دیدار با بیان این‌که ۱۲ کارگروه برای حل مسائل و مشکلات مردم در حوزه‌های مختلف تشکیل شده و کار این کارگروه‌ها این است که پیشنهادات را دریافت کرده و روی این پیشنهادات کار کرده تا مسائل کشور حل شود، درباب مسائل مختلف کشور به‌ویژه مسائل امروز و بالاخص مباحث انرژی و اقتصادی نکاتی ارائه دادند و از احزاب خواستند که وارد میدان شوند و راهکارهای خود را ارائه دهند تا روشن شود که پزشکیان به‌دنبال صحنه‌سازی و نمایش وفاق و عکس‌پراکنی در سطح رسانه‌ها نیست بلکه جدا امیدوار است با ایجاد یک فضای همدلانه و همکاری‌جویانه از ظرفیت‌های همه احزاب و گروه‌های سیاسی متعهد به اصل نظام در حل مشکلات کشور به‌طور عملی کمک بگیرد.جالب این‌که شروع چنین روندی را مسعود پزشکیان با حزب پایداری که در جریان انتخاباتی در انتهای طیف رقیب قرار می‌گرفت، شروع کرد تا نشان داده باشد دقیقا وفاق از گفت‌وگو با جدی‌ترین منتقدان شروع می‌شود و البته نیابد انتظار حل همه اختلافات و چالش‌ها را داشت. پزشکیان در دیدار با پایداری‌ها ضمن تاکید بر وفاق و انسجام ملی تصریح کرده بود که هدف و تلاش وی این است که بتوانیم با رفتار و عملکرد صحیح و اصولی با مردم، آن بخش از جامعه را که دچار دلخوری و گلایه‌مندی‌هایی شده‌اند نیز به‌سمت خود بیاوریم نه این‌که فاصله آنها را با نظام و حاکمیت روز‌به‌روز بیشتر کنیم.
پزشکیان در ایستگاه دوم دیدار با احزاب در ایستگاه جبهه اصلاحات که حامیان اصلی او در انتخابات ریاست جمهوری بودند، دیدار داشت و همانجا هم به گلایه‌های مطرح‌شده درباره ابقای برخی از وزرای دولت سیزدهم در کابینه چهاردهم و انتصاب اصولگرایان تندرو واکنش نشان داد و در پاسخ گفت: «در این فرآیند تلاش‌های زیادی شد که به وفاق و همدلی برسیم و در‌مجموع نتایج بد نبود و انصافا باید از همراهی‌های رئیس و نمایندگان مجلس و نیز رئیس قوه قضاییه در این زمینه تشکر کنم. البته از همان ابتدا یک گروه نمی‌خواستند ما به نتیجه برسیم و هنوز هم تلاش‌هایی می‌کنند. در نهایت در انتخاب و معرفی وزرا و کسب رای از مجلس موفق بودیم، چنان‌که میانگین رای وزرا در تاریخ مجلس بی‌سابقه بود.»
رئیس دولت چهاردهم با اشاره به فرآیند انتخاب استانداران در دولت تاکید کرد: «در انتخاب استانداران که هنوز هم ادامه دارد و جلسات زیادی برای آن برگزار می‌شود، تلاش بر این بوده که به‌اجماع برسیم. همان‌طور که می‌دانید نهادهای مختلفی در انتصابات نظر دارند و اگر با این نهادها به نتیجه نمی‌رسیدیم، نمی‌توانستیم استاندار اهل سنت انتخاب کنیم، یا در استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان و کردستان از افراد محلی به‌عنوان استاندار استفاده کنیم و این دستاورد بزرگی است.»
پزشکیان همچنین در دیدار با حزب موتلفه اسلامی به‌عنوان یکی دیگر از احزاب رقیب و همین‌طور احزاب کارگزاران و اعتدال‌و‌توسعه که طبعا با مواضع او همسو هستند، دیدار داشت. جالب این‌که موتلفه‌ای‌ها بر همکاری بر دولت تاکید داشتند و دو حزب دیگر که باید همسو باشند، گلایه‌مند بودند که چرا برخی چهره‌های اصولگرا در کابینه او حضور دارند؛ گلایه‌ای که پزشکیان هم با اشاره به آن گفت: «امروز بنده به تبعیت از فرمایشات و سیره پیامبر و ائمه، هر فردی را که بتواند در چارچوب اسناد و سیاست‌های کلان نظام، به پیشبرد اهداف دولت در ساختن ایران به ما کمک کند، حتی اگر به من بدی کرده باشد، به‌کار خواهم گرفت، تا چه رسد به این‌که در انتخابات به رقیب من رای داده باشد.»
اصولگرا یا اصلاح‌طلب؟
اگرچه ممکن است درباره نحوه تقسیم قدرت در کابینه و انتخاب برخی چهره‌ها همچنان ملاحظات و انتقادات خاصی وجود داشته باشد و این تضارب آرا از‌جمله لوازم یک دموکراسی است اما به‌هر‌حال رصد تحولات دولت در فرآیند چهار‌ماهه انتصابات نشان می‌دهد که مسعود پزشکیان به‌رغم این‌که از میانه جناح موسوم به اصلاح‌طلبان وارد صحنه سیاست شد، اما در امر تقسیم قدرت در‌حد بضاعت و البته طبیعتا با اعمال برخی سلایق خاص خود و در‌نهایت با لحاظ چارچوب قوانین بالادستی، افرادی از هر‌دو جناح سیاسی و همین‌طور از قومیت‌ها و مذاهب را به‌عنوان اعضای کابینه به فضای سیاسی ایران معرفی کرده است که با رویه معمول یکدست‌سازی قدرت توسط رؤسای قوه مجریه متفاوت است. البته برخی معتقدند که باید کلیت دولت آقای پزشکیان را در مجموع اصلاح‌طلب دانست و وجود چند چهره اصولگرا به‌معنای وفاق نیست و حتی نمی‌توان دولت وی را از نوع یک دولت ائتلافی رایج در فضای چند‌حزبی دانست اما اگر از‌منظر حزبی خارج شویم، تلاش دولت برای تنظیم مسیر خود براساس قطب‌نمای وفاق مشهود است. مسعود پزشکیان نه فقط در انتصابات کابینه با انتخاب چهره‌های عموما میانه‌رو و اصلاح‌طلب بلکه با ابقا و انتخاب برخی مسئولان اصولگرا و همین‌طور استارت‌زدن گفت‌وگوهای دوره‌ای با احزاب و فعالان سیاسی مهم نشان داده که به امر مذاکره و تعامل، قبل از خارج، در داخل هم پایبند است.در حالی‌که انتخاب چهره‌هایی مانند محمد‌جواد ظریف به‌عنوان معاون راهبردی رئیس‌جمهور همچنان مورد انتقاد برخی چهره‌های اصولگرا قرار‌دارد اما از سوی دیگر برخی اصلاح‌طلبان هم بر باقی‌ماندن یا ورود چهره‌های جدید اصولگرا به دولت پزشکیان تاخته و می‌تازند و بعضی از بخش‌های تندروتر این جریان تلاش کرده‌اند کابینه را «تحمیلی» بخوانند و این نگرانی را القا کنند که چون همه کابینه سهم طیف مطلوب آنها نشده، دولت ممکن است با ناکارآمدی و حتی دلسردی مردم روبه‌رو شود! همین جنس انتقادات از دو‌سو کم‌و‌بیش در‌مورد امتداد دولت در سطح استان‌ها، یعنی انتخاب استانداران وجود دارد اما به‌نظر می‌رسد دولت از‌سویی با اتخاذ یک رویکرد تدریجی و همین‌طور با عدم ورود به پاسخگویی منتهی به حاشیه‌سازی و قطبی‌سازی تا اینجا مسیر مد‌نظر خود را با طمانینه قابل‌ملاحظه‌ای پیگیری کرده است.به‌طور خاص، در سطح استانداران، جایی که دولت احتمالا احساس کرده میتواند با هیاهوی کمتری عمل کند، با معیار بومی و اقلیت مذهبی‌بودن، به‌طور مشخص در سیستان، وفاقگرایی خود را به نمایش گذاشته است. نهم آبان پزشکیان با انتخاب منصور‌بیجار به‌عنوان اولین استاندار بلوچ و سنی‌مذهب ایران که سلسله‌مراتب قدرت را با مسئولیت‌های مختلف در حوزه‌های اجرایی و عمرانی در این استان تجربه کرده، این سیگنال را صادر کرد که می‌خواهد ریل جدیدی را که در سیاست در ایران بنا گذاشته، پی بگیرد. این گام معنادار با سفر هفته پیش رئیس‌جمهور به سیستان و بلوچستان به‌عنوان اولین مقصد سفر استانی خود و دیدار با شخصیت‌های مذهبی، تکمیل شد.در اینجا البته باید این نکته را در‌نظر داشت که در انتخاب کابینه، مجلس با وجود اکثریت اصولگرا در مواجهه با دولت نهایت همکاری خود را نشان داد تا مشخص شود اگرچه شاید مبدع وفاق پزشکیان باشد اما عامل اول آن قوه مقننه بود که به مفهوم وفاق عمق و قوت بیشتری بخشید.
کمک‌خواهی از همه جریانات کشور
در تازه‌ترین دیدار از سلسله‌دیدارهای رئیس‌جمهور با احزاب، شامگاه دوشنبه اعضای شورای مرکزی خانه احزاب ایران با رئیس‌جمهور دیدار کردند.هفت نفر از دبیران کل احزاب اصولگرا، هفت نفر از دبیران کل احزاب اصلاح‌طلب و هفت نفر از دبیران کل احزاب مستقلین و اعتدالگرایان حضور داشتند و به نمایندگی از این سه جریان سیاسی کشور، چهار دبیرکل از هر‌کدام از این احزاب سیاسی سخنرانی کردند.رئیس‌جمهور در این دیدار با بیان این‌که ۱۲ کارگروه برای حل مسائل و مشکلات مردم در حوزه‌های مختلف تشکیل شده و کار این کارگروه‌ها این است که پیشنهادات را دریافت کرده و روی این پیشنهادات کار کرده تا مسائل کشور حل شود، درباب مسائل مختلف کشور به‌ویژه مسائل امروز و بالاخص مباحث انرژی و اقتصادی نکاتی ارائه دادند و از احزاب خواستند که وارد میدان شوند و راهکارهای خود را ارائه دهند تا روشن شود که پزشکیان به‌دنبال صحنه‌سازی و نمایش وفاق و عکس‌پراکنی در سطح رسانه‌ها نیست بلکه جدا امیدوار است با ایجاد یک فضای همدلانه و همکاری‌جویانه از ظرفیت‌های همه احزاب و گروه‌های سیاسی متعهد به اصل نظام در حل مشکلات کشور به‌طور عملی کمک بگیرد.جالب این‌که شروع چنین روندی را مسعود پزشکیان با حزب پایداری که در جریان انتخاباتی در انتهای طیف رقیب قرار می‌گرفت، شروع کرد تا نشان داده باشد دقیقا وفاق از گفت‌وگو با جدی‌ترین منتقدان شروع می‌شود و البته نیابد انتظار حل همه اختلافات و چالش‌ها را داشت. پزشکیان در دیدار با پایداری‌ها ضمن تاکید بر وفاق و انسجام ملی تصریح کرده بود که هدف و تلاش وی این است که بتوانیم با رفتار و عملکرد صحیح و اصولی با مردم، آن بخش از جامعه را که دچار دلخوری و گلایه‌مندی‌هایی شده‌اند نیز به‌سمت خود بیاوریم نه این‌که فاصله آنها را با نظام و حاکمیت روز‌به‌روز بیشتر کنیم.
پزشکیان در ایستگاه دوم دیدار با احزاب در ایستگاه جبهه اصلاحات که حامیان اصلی او در انتخابات ریاست جمهوری بودند، دیدار داشت و همانجا هم به گلایه‌های مطرح‌شده درباره ابقای برخی از وزرای دولت سیزدهم در کابینه چهاردهم و انتصاب اصولگرایان تندرو واکنش نشان داد و در پاسخ گفت: «در این فرآیند تلاش‌های زیادی شد که به وفاق و همدلی برسیم و در‌مجموع نتایج بد نبود و انصافا باید از همراهی‌های رئیس و نمایندگان مجلس و نیز رئیس قوه قضاییه در این زمینه تشکر کنم. البته از همان ابتدا یک گروه نمی‌خواستند ما به نتیجه برسیم و هنوز هم تلاش‌هایی می‌کنند. در نهایت در انتخاب و معرفی وزرا و کسب رای از مجلس موفق بودیم، چنان‌که میانگین رای وزرا در تاریخ مجلس بی‌سابقه بود.»
رئیس دولت چهاردهم با اشاره به فرآیند انتخاب استانداران در دولت تاکید کرد: «در انتخاب استانداران که هنوز هم ادامه دارد و جلسات زیادی برای آن برگزار می‌شود، تلاش بر این بوده که به‌اجماع برسیم. همان‌طور که می‌دانید نهادهای مختلفی در انتصابات نظر دارند و اگر با این نهادها به نتیجه نمی‌رسیدیم، نمی‌توانستیم استاندار اهل سنت انتخاب کنیم، یا در استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان و کردستان از افراد محلی به‌عنوان استاندار استفاده کنیم و این دستاورد بزرگی است.»
پزشکیان همچنین در دیدار با حزب موتلفه اسلامی به‌عنوان یکی دیگر از احزاب رقیب و همین‌طور احزاب کارگزاران و اعتدال‌و‌توسعه که طبعا با مواضع او همسو هستند، دیدار داشت. جالب این‌که موتلفه‌ای‌ها بر همکاری بر دولت تاکید داشتند و دو حزب دیگر که باید همسو باشند، گلایه‌مند بودند که چرا برخی چهره‌های اصولگرا در کابینه او حضور دارند؛ گلایه‌ای که پزشکیان هم با اشاره به آن گفت: «امروز بنده به تبعیت از فرمایشات و سیره پیامبر و ائمه، هر فردی را که بتواند در چارچوب اسناد و سیاست‌های کلان نظام، به پیشبرد اهداف دولت در ساختن ایران به ما کمک کند، حتی اگر به من بدی کرده باشد، به‌کار خواهم گرفت، تا چه رسد به این‌که در انتخابات به رقیب من رای داده باشد.»
